Lê uy mục ( 1505 – 1509)
Niên hiệu : Đoan Khánh
Túc Tông không có con nối nghiệp nên trước khi mất đã truyền ngôi lại cho người anh thứ hai của mình là Tuấn, Tuấn còn có tên húy nữa là Huyên, sinh ngày 5 tháng 5 năm Mậu Thân ( 1488), là con của Chiêu Nhân Hoàng thái hậu họ Nguyễn, húy là Cận, người làng Phù Chẩn, huyện Đông Ngàn ( nay thuộc Đông Anh – Hà Nội). Bà lúc nhỏ mồ côi cha, nhà nghèo, tự bán mình cho người ở phủ Phụng Thiên ( Hà Nội), vì nhà người ấy có tội, bà lại bị sung làm nô tỳ nhà nước, do đó được đưa vào hầu Quản Ninh hoàng hậu, khi ấy Hiến Tông còn làm Thái tử, thấy nàng có sắc đẹp, để lòng yêu rồi lấy làm phi. Bà phi này sinh ra Tuấn rồi mất sớm.
Sau khi vua Túc Tông qua đời, trong triều có nhiều phái tranh ngôi báu, Thái hoàng thái hậu ( mẹ của Hiền Tông, bà của Túc Tông) thì muốn lập Lã Côi Vương vì bà cho rằng Tuấn là con của kẻ tỳ thiếp không xứng đáng được nối ngôi, trong khi đó mẹ nuôi của Tuấn là Kính Phi ( họ Nguyễn người xã Hoa Lăng, huyện Thủy Đường) và nội thần Nguyễn Nhữ Vi muốn lập Tuấn ( tức Uy Mục). Ý định của thái hoàng thái hậu không thành, sau khi lên ngôi, Uy Mục sai người giết thái hoàng thái hậu và một loạt các đại thần đã không ủng hộ mình như Đàm Văn Lễ, Nguyễn Quang Bật…
Uy Mục lấy hiệu là « Quỳnh lâm động chủ ». Từ lúc lên ngôi Uy Mục trở nên người ham rượu chè, gái đẹp, thích giết người. Phó sứ nhà Minh là Hứa thiên Tích khi sang sách phong, trông tướng mạo Uy Mục đã đề ra hai câu thơ :
An Nam tứ bách vận vưu trường
Thiên lý như hà giáng quỷ vương ?
( Vận nước An Nam còn dài bốn trăm năm, ý trời sao lại sinh ra vua quỷ ?)
Đêm nào Uy Mục cũng vào cung cùng với cung nhân uống rượu vô độ, ai say thì giết. Quyền hành trong triều rơi vào tay họ ngoại, phía Đông thì làng Hoa Lăng ( quê của mẹ nuôi, phía Tây thì làng Phù Chẩn ( quê mẹ đẻ), đều chuyên cậy quyền thế, dìm hãm thần liêu, có khi vì tư ý mà giết hại sinh dân, có khi dùng ngón kín mà yêu sách tiền của, phàm súc vật hoa màu của dân gian đều cướp cả, nhà dân ai có đồ lạ vật quý thì đều đánh dấu chữ vào để lấy. Uy Mục còn ra lệnh cho giết hết những người Chiêm bị bắt làm gia nô trong các điền trang của thế gia, công thần.
Sự tàn bạo quá đáng của Uy Mục đã gây nên một làn sóng bất bình trong hàng ngũ quan lại, dòng dõi họ Lê. Tháng 11 năm Kỷ Tỵ ( 1509), được sự giúp đỡ của Nguyễn Văn Lang ( bà con với Trường lạc hoàng thái hậu - người đã bị Uy Mục cho đánh thuốc độc chết), Giản tu Công Oanh giả xưng là Cẩm giang vương dựng cờ chiêu an. Họ đề cử Lương Đắc Bằng thảo tờ hịch dụ các đại thần và các quan rằng « Bạo chúa Lê Tuấn, phận con thứ kém hèn, làm nhơ bẩn nghiệp lớn, lần nữa gần được 5 năm, tội ác đã đến muôn vẻ. Giết hại người xương thịt, dìm hãm các thần liêu…Tước đã hết rồi mà thưởng bậy không ngớt, dân đã cùng rồi mà vơ vét không thôi…Tiêu tiền như bùn đất, bạo ngược ngang với Tần Chính… » Từ Tây Đô, Giản Tu Công Oanh đem quân chiếm lại Đông Kinh ( Hà Nội ), bắt được và bắt Uy Mục tự tử tháng 12 năm Kỷ Tỵ ( 1509) Giản Tu Công Oanh cho người lấy súng lớn, đặt xác Uy Mục vào miệng súng, súng nổ làm tan hài cốt, chỉ lấy tro tàn đem về chôn tại quê mẹ Uy Mục là làng Phù Chẩn. giáng Uy Mục xuống làm Mẫn Lệ Công. Đến năm Đinh Sửu ( 1517) mới được truy tôn là Uy Mục đế.
Như vậy Uy Mục đế ở ngôi 5 năm, thọ 22 tuổi. Sử thần Triều Lê Bàn rằng. Mẫn Lệ Công tín nhiệm ngoại thích, bạo ngược vô đạo, giết hại tôn thất, tàn hại nhân dân, tự chuốc họa diệt vong, chẳng cũng đáng sao !
Niên hiệu : Đoan Khánh
Túc Tông không có con nối nghiệp nên trước khi mất đã truyền ngôi lại cho người anh thứ hai của mình là Tuấn, Tuấn còn có tên húy nữa là Huyên, sinh ngày 5 tháng 5 năm Mậu Thân ( 1488), là con của Chiêu Nhân Hoàng thái hậu họ Nguyễn, húy là Cận, người làng Phù Chẩn, huyện Đông Ngàn ( nay thuộc Đông Anh – Hà Nội). Bà lúc nhỏ mồ côi cha, nhà nghèo, tự bán mình cho người ở phủ Phụng Thiên ( Hà Nội), vì nhà người ấy có tội, bà lại bị sung làm nô tỳ nhà nước, do đó được đưa vào hầu Quản Ninh hoàng hậu, khi ấy Hiến Tông còn làm Thái tử, thấy nàng có sắc đẹp, để lòng yêu rồi lấy làm phi. Bà phi này sinh ra Tuấn rồi mất sớm.
Sau khi vua Túc Tông qua đời, trong triều có nhiều phái tranh ngôi báu, Thái hoàng thái hậu ( mẹ của Hiền Tông, bà của Túc Tông) thì muốn lập Lã Côi Vương vì bà cho rằng Tuấn là con của kẻ tỳ thiếp không xứng đáng được nối ngôi, trong khi đó mẹ nuôi của Tuấn là Kính Phi ( họ Nguyễn người xã Hoa Lăng, huyện Thủy Đường) và nội thần Nguyễn Nhữ Vi muốn lập Tuấn ( tức Uy Mục). Ý định của thái hoàng thái hậu không thành, sau khi lên ngôi, Uy Mục sai người giết thái hoàng thái hậu và một loạt các đại thần đã không ủng hộ mình như Đàm Văn Lễ, Nguyễn Quang Bật…
Uy Mục lấy hiệu là « Quỳnh lâm động chủ ». Từ lúc lên ngôi Uy Mục trở nên người ham rượu chè, gái đẹp, thích giết người. Phó sứ nhà Minh là Hứa thiên Tích khi sang sách phong, trông tướng mạo Uy Mục đã đề ra hai câu thơ :
An Nam tứ bách vận vưu trường
Thiên lý như hà giáng quỷ vương ?
( Vận nước An Nam còn dài bốn trăm năm, ý trời sao lại sinh ra vua quỷ ?)
Đêm nào Uy Mục cũng vào cung cùng với cung nhân uống rượu vô độ, ai say thì giết. Quyền hành trong triều rơi vào tay họ ngoại, phía Đông thì làng Hoa Lăng ( quê của mẹ nuôi, phía Tây thì làng Phù Chẩn ( quê mẹ đẻ), đều chuyên cậy quyền thế, dìm hãm thần liêu, có khi vì tư ý mà giết hại sinh dân, có khi dùng ngón kín mà yêu sách tiền của, phàm súc vật hoa màu của dân gian đều cướp cả, nhà dân ai có đồ lạ vật quý thì đều đánh dấu chữ vào để lấy. Uy Mục còn ra lệnh cho giết hết những người Chiêm bị bắt làm gia nô trong các điền trang của thế gia, công thần.
Sự tàn bạo quá đáng của Uy Mục đã gây nên một làn sóng bất bình trong hàng ngũ quan lại, dòng dõi họ Lê. Tháng 11 năm Kỷ Tỵ ( 1509), được sự giúp đỡ của Nguyễn Văn Lang ( bà con với Trường lạc hoàng thái hậu - người đã bị Uy Mục cho đánh thuốc độc chết), Giản tu Công Oanh giả xưng là Cẩm giang vương dựng cờ chiêu an. Họ đề cử Lương Đắc Bằng thảo tờ hịch dụ các đại thần và các quan rằng « Bạo chúa Lê Tuấn, phận con thứ kém hèn, làm nhơ bẩn nghiệp lớn, lần nữa gần được 5 năm, tội ác đã đến muôn vẻ. Giết hại người xương thịt, dìm hãm các thần liêu…Tước đã hết rồi mà thưởng bậy không ngớt, dân đã cùng rồi mà vơ vét không thôi…Tiêu tiền như bùn đất, bạo ngược ngang với Tần Chính… » Từ Tây Đô, Giản Tu Công Oanh đem quân chiếm lại Đông Kinh ( Hà Nội ), bắt được và bắt Uy Mục tự tử tháng 12 năm Kỷ Tỵ ( 1509) Giản Tu Công Oanh cho người lấy súng lớn, đặt xác Uy Mục vào miệng súng, súng nổ làm tan hài cốt, chỉ lấy tro tàn đem về chôn tại quê mẹ Uy Mục là làng Phù Chẩn. giáng Uy Mục xuống làm Mẫn Lệ Công. Đến năm Đinh Sửu ( 1517) mới được truy tôn là Uy Mục đế.
Như vậy Uy Mục đế ở ngôi 5 năm, thọ 22 tuổi. Sử thần Triều Lê Bàn rằng. Mẫn Lệ Công tín nhiệm ngoại thích, bạo ngược vô đạo, giết hại tôn thất, tàn hại nhân dân, tự chuốc họa diệt vong, chẳng cũng đáng sao !
