PHẦN THỨ HAI
ĐƯỜNG HỒ CHÍ MINH, CÔNG NGHIỆP HÓA - MỘT KHÁT VỌNG HÙNG CƯỜNG
CHƯƠNG MỘT
CON ĐƯỜNG THỜI ĐẠI
NGÀNH GIAO THÔNG VẬN TẢI VỚI TUYẾN ĐƯỜNG CHIẾN LƯỢC TRƯỜNG SƠN
(Hồ Nghĩa Dũng, ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải)
Bài viết tại hội thảo khoa học: "Chiến trường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh, khát vọng độc lập, tự do và thống nhất Tổ quốc"
50 năm đã trôi qua, nhắc tới đường Trường Sơn, chỉ cái tên thôi là đủ gợi nhớ đến sự ác liệt của một tuyến đường đã từng là dòng máu huyết mạch chi viện cho chiến trường Miền Nam, là cái gai không bao giờ có thể nhổ được của đế quốc Mỹ - ngụy, là bản anh hùng ca bất khuất của những chàng trai, những cô gái tuổi đôi mươi nhưng đã trở nên bất tử. Thật khó có thể ngợi ca hết được sự kỳ diệu cũng như đóng góp to lớn của con đường mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cuộc kháng chiến vĩ đại chống Mỹ, cứu nước ...
Với ngành Giao thông Vận tải, có thể nói tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn đã ghi dấu ấn nổi bật của ngành trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ kính yêu, ngành Giao thông Vận tải Việt Nam đã lập nên những kỳ tích huy hoàng, góp phần quan trọng vào chiến thắng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ oanh liệt.
Cùng với những người lính Trường Sơn, thanh niên xung phong, dân công gái trai, các cán bộ chiến sĩ, nhân viên ngành Giao thông Vận tải, đã cống hiến tâm lực xương máu và tuổi xuân của mình để xây dựng, duy trì sức chiến đấu mãnh liệt của tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn dưới mưa bom, bão đạn suốt thời kỳ đánh Mỹ.
Ngành Giao thông Vận tải, với tuyến đường chiến lược Trường Sơn trong chiến tranh chống Mỹ
Đường Trường Sơn, đường đi tới chiến thắng ...
Năm mươi năm trước, cách mạng miền Nam gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt là giao thông liên lạc, chi viện từ Bắc vào Nam. Đầu tháng 5/1959, Bộ Chính trị và Chủ tịch Hồ Chí Minh giao cho Quân uỷ Trung ương nghiên cứu tổ chức một đoàn giao thông quân sự đặc biệt, mở tuyến giao liên và vận tải, đưa cán bộ, vũ khí và những hàng hoá cần thiết vào miền Nam. Đồng chí Võ Bẩm được giao nhiệm vụ tổ chức và phụ trách Đoàn 559 đầu tiên, mở đường vận tải vào miền Nam.
Sau một thời gian nghiên cứu mở đường và nắm bắt tình hình, Đoàn đã tổ chức được những tuyến đường gùi, thồ đưa vũ khí, lương thực... chi viện đầu tiên cho mặt trận. Làng Ho, rồi Phong Nha nơi tập kết hàng nghìn chiếc xe đạp Phượng Hoàng, Vĩnh Cửu, một thời là nơi xuất phát của các đoàn gùi thồ đó...
Việc sử dụng xe cơ giới vận chuyển từng đoạn cũng được Đoàn 559 thực hiện sau khi con đường từ Bản Đông đến Mường Noọng (nam Đường 9) được khôi phục, sử dụng 4 chiếc ô tô chiến lợi phẩm sau chiến dịch Tà Khổng, phà vượt sông Xê Băng Hiêng được ghép bằng tre nứa và thùng phuy xăng.
Tính đến cuối năm 1964, cán bộ, chiến sĩ Đoàn 559 vận tải quân sự đã xây dựng được 781 km đường ô tô, trên 600 km đường giao liên và gùi thồ. Đã hình thành mạng lưới đường vận tải từ đông sang tây Trường Sơn với hệ thống 3 đường song song: đường giao liên, đường vận tải gùi thồ và đường vận tải cơ giới bao gồm trục đường chính và các đường nhánh đi vào chiến trường.
Do cầu đường mới mở, phương tiện vận tải thô sơ nên kế hoạch hàng năm chỉ đạt 25-45%, nhưng một khẩu súng, một hòm đạn vào được đến miền Nam trong những năm đầu cách mạng chuyển từ đấu tranh chính trị lên đấu tranh vũ trang có ý nghĩa rất lớn.
Nhưng rồi cuộc chiến tranh leo thang dần lên, số vũ khí hậu cần yêu cầu lớn hơn, xe đạp và gùi thồ không thể đáp ứng nhu cầu bức bách của chiến trường, Trung ương Đảng và Bác đã giao cho Bộ Quốc phòng và Bộ Giao thông Vận tải nghiên cứu khẩn trương mở đường và đảm bảo giao thông cho xe cơ giới. Đây thực sự là nhiệm vụ rất lớn và nặng nề có tính chiến lược.
Đồng chí Phan Trọng Tuệ, ủy viên Trung ương Đảng, Thiếu tướng quân đội nhân dân Việt Nam, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải, được giao nhiệm vụ Tư lệnh trưởng kiêm Chính uỷ Đoàn 559. Ngoài đồng chí Phan Trọng Tuệ còn có đồng chí Nguyễn Tường Lân, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải,, nhiều đồng chí lãnh đạo Cục, Vụ, Viện như đồng chí Nguyễn Nam Hải, Phan Trầm, Nguyễn Lang... Và hàng nghìn cán bộ công nhân viên ưu tú với nhiều trang thiết bị cơ giới "đổ bộ" vào Trường Sơn mục tiêu phải giải quyết việc mở đường, phá thế độc tuyến, thông xe cơ giới chi viện lớn cho chiến trường miền Nam.
Trong đó, nhiệm vụ quan trọng có tính quyết định là mở con đường mới xuyên từ Đông sang Tây Trường Sơn để khắc phục việc ách tắc vào mùa mưa và túi nước Xiêng Phan. Vì vậy khu vực Phong Nha, Ta Lê được coi là mục tiêu trong tầm ngắm. Mở đường ở vị trí này "húc" vào dãy núi đá tai mèo, đó là một thách thức lớn. Nhưng bằng tất cả trí thông minh và lòng quả cảm ta đã quyết định mở đường 20 - Quyết Thắng với tên chiến dịch “chọc thủng Trường Sơn mở đường thắng lợi", một sự kiện chưa từng có từ trước tới nay: vừa thiết kế, vừa thi công kết hợp thủ công với cơ giới.
Để hoàn thành khối lượng công việc rất lớn, nhằm thi công con đường 20 Quyết Thắng trong thời gian cho phép là 4 tháng, Bộ Giao thông Vận tải đã điều lực lượng cơ giới mạnh nhất của Bộ do các đồng chí Nguyễn Trí Tuệ (tức Lam Chi) và Nguyễn Lang phụ trách, Bộ còn huy động thêm cán bộ khoa học kỹ thuật và công nhân bậc cao vào phục vụ chiến trường do đồng chí Phan Trầm phụ trách. Toàn bộ cán bộ, công nhân, thanh niên xung phong ngành Giao thông Vận tải, đều được quân sự hóa trong đội hình của Đoàn 559 ... .
Nhờ áp dụng sáng tạo phương pháp mở đường núi đá bằng máy ủi và bộc phá, trên 65 cây số có hàng vạn quân bố trí gần như “đồng khởi", cuốn chiếu gồm nhiều lực lượng: công binh, bộ binh, pháo cao xạ, thanh niên xung phong, công nhân viên giao thông vận tải,. Đường làm đến đâu lập kho tàng đến đó, chỉ trong 77 ngày đêm đã thông xe. Đoàn 559 đã hoàn thành tuyến đường 20 đúng vào dịp kỷ niệm sinh nhật Bác Hồ ngày 19/5/1966.
Con đường mới nhờ vòng tránh được túi nước Xiêng Phan đã tạo nên tuyến vận tải từ đông sang tây Trường Sơn hoạt động cả 4 mùa. Có đường 20 ta phá được thế độc tuyến và tạo nên hệ thống đường cơ giới. mở ra khả năng vận tải liên tục lương thực, vũ khí...từ hậu phương sang tây Trường Sơn, để tiếp tục đi vào chiến trường.
Đường 20 Quyết Thắng (tức là tuổi trẻ 20 quyết thắng) đã đi vào lịch sử như tạo được một huyết mạch quyết định, khai thông một trong những khâu xung yếu nhất của đường chiến lược Hồ Chí Minh. Đây là công trình làm đường lớn nhất tạo ra hiệu suất cao nhất của tuyến vận tải Trường Sơn, thể hiện sự quyết đoán, thông minh, táo bạo với ý chí quyết chiến thanh niên xung phong ngành Giao thông Vận tải, và cán bộ, chiến sĩ quân đội. Đường 20 - Quyết thắng cũng là con đường được hoàn thành nhanh nhất, có ý nghiã chiến lược quan trọng của hệ thống đường mang tên Bác.
Từ thực tế Đường 20, nhiều bài học quý giá về "chiến tranh nhân dân" được tổng kết. Đó là sự phối hợp giữa giao thông vận tải,và quốc phòng, chế độ song trùng lãnh đạo. Sau đó Bộ Giao thông Vận tải quyết định thành lập Ban Xây dựng 67 (chịu sự lãnh đạo song trùng của Bộ Giao thông Vận tải, và Tổng cục Hậu cần tiền phương) với nhiệm vụ chính trị chủ yếu là cùng với các lực lượng quân đội tổ chức mở đường và chiến đấu bảo đảm giao thông các tuyến đường thuộc hệ thống đường Trường Sơn để phục vụ nhiệm vụ vận tải chiến lược chi viện cho chiến trường miền Nam trong suốt quá trình chống Mỹ, cứu nước.
Ban 67 đã được tăng cường hàng vạn quân bám cầu, bám đường suốt cả cuộc chiến tranh phá hoại cho đến ngày toàn thắng. Ban 67 chính là "Tiền tuyến" của ngành Giao thông Vận tải. Chiến tranh phá hoại leo thang đánh phá cả miền Bắc nhưng tập trung cao nhất vẫn là hạ tầng giao thông vận tải. Trong hạ tầng đó thì đánh phá có tính chất hủy diệt vẫn là đường Trường Sơn, mà đường Trường Sơn phải nói đến vùng "Cán Xoong", hàng trăm trọng điểm địch đánh phá ác liệt như: cua chữ A, ngầm Ta Lê, đèo Phu La Nhích, Cà Roong, Trà Ang, Đá Đẽo La Trọng, Bãi Dinh...
Kết thúc sự nghiệp đảm bảo giao thông, Ban 67 có 1.105 cán bộ, thanh niên xung phong, công nhân lao động đã anh dũng hy sinh, hàng nghìn thương bệnh binh. Ban 67, toàn ngành Giao thông Vận tải, cùng quân và dân cả nước đã viết lên những trang sử chói lọi nhất trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
