[FONT="]CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC CHIA RA MỘT NĂM BỐN MÙA: XUÂN , HẠ, THU, ĐÔNG[/FONT]
Thời tiết, khí hậu trên Trái đất phụ thuộc vào năng lượng do Mặt Trời bức xạ truyền cho Trái đất. Mặt trời bức xạ đủ loại sóng điện từ, nhưng mạnh nhất là các tia hồng ngoại, ánh sáng nhìn thấy và tia tử ngoại. Đại lượng đặc trưng cho sự bức xạ của Mặt trời là hằng số Mặt trời. Đó là thông lượng bức xạ truyền cho một đơn vị thiên văn ( khoảng cách trung bình từ Trái đất đến Mặt trời) trong một đơn vị thời gian. Bằng các phép đo trên mặt đất có hiệu chỉnh sự hấp thụ của khí quyển và bằng các phép đo trên trạm vũ trụ ở đài khí quyển, người ta thu được hằng số Mặt trời có giá trị Qₒ = 2 cal/cm2. Phút = 1368 w/m2.
Giá trị này ứng với góc giữa tia mặt trời và phương ngang bằng 90º. Khi tia mặt trời làm phương ngang một góc ⱷ thì Q = Qₒ sin.
Đối với một nơi ở Hà Nội có vĩ độ 21º:
Lúc giữa ngày Hạ chí Qᴴ = 0,999Qₒ.
Lúc giữa ngày Đông chí Q₫ = 0,714Qₒ.
Như vậy, năng lượng trực xạ của Mặt trời vào ngày Hạ chí lớn hơn ngày Đông chí gần 30%. Ngoài ra, ngày Hạ chí là ngày dài nhất trong năm, còn ngày Đông chí là ngày ngắn nhất, nên mùa Hạ thời gian kéo dài chiếu sáng lâu hơn, chưa kể mùa Đông thường có nhiều sương mù hấp thụ một phần năng lượng mặt trời. Vì vậy, mùa Hè thì nóng bức còn mùa Đông thì lạnh giá.
Xích đạo trời cắt vòng chân trời tại điểm Đông Đ và điểm Tây T. Khoảng cách từ góc Mặt trời đến xích đạo trời được gọi là độ xích vĩ. Ngày Xuân phân (21/3) Mặt trời ở trên xích đạo trời, khi đó độ xích vĩ của Mặt trời có là ƾ = 0.
Ở nước ta, mùa Xuân đến bắt đầu từ ngày tiết lập Xuân, tiết Xuân phân vào giữa mùa Xuân: mùa Hạ bắt đầu từ ngày tiết lập Hạ và kết thúc vào ngày lập Thu: mùa Thu kết thúc vào ngày lập Đông: mùa Đông kết thúc vào ngày lập Xuân. Do độ xích vĩ của Mặt trời thay đổi mà thông lượng bức xạ của Mặt trời thay đổi, làm cho thời tiết, khí hậu thay đổi. Có thể nói, mùa Xuân và mùa Thu độ xích vĩ của Mặt trời thay đổi từ - 16º ( ở Nam xích đạo trời ) đến + 16º ( ở Bắc xích đạo trời), mùa Hạ độ xích vĩ của Mặt trời thay đổi từ + 16º đế + 23º27’ ( Bắc thiên cầu), còn mùa Đông độ xích vĩ của Mặt trời thay đổi từ - 16º đến - 23º27’ ( Nam thiên cầu).
Nước ta ở đới nóng, nên các mùa được bắt đầu sớm hơn. Còn ở các nước đới ôn hòa, tháng ba tuyết mới tan, nên mùa Xuân được tính từ ngày Xuân phân, nghĩa là các mùa được bắt đầu chậm hơn.ɢĐông, còn khi nước ta là mùa Đông thì các nước ở Nam địa cầu là mùa Hạ.
Nguồn NXBGD.
