Trình bày những nội dung thể hiện lập trường duy vật và duy tâm của tư tưởng triết học Việt Nam?
Do điều kiện lịch sử cụ thể của các thời kỳ phong kiến Việt Nam mà cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm không thể hiện trên bình diện chung trong mọi vấn đề của triết học mà chỉ giới hạn trong những vấn đề cụ thể. Trong đó, có sự kết hợp giữa thế giới quan duy tâm và thế giới quan tôn giáo; còn chủ nghĩa duy vật và quan điểm vô thần chỉ thể hiện trên từng vấn đề cụ thể.
Cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm khi giải quyết vấn đề cơ bản của triết học chủ yếu là giải quyết mối quan hệ giữa tâm - vật; linh hồn - thể xác; giữa lý
- khí, v.v... Lập trường duy vật - duy tâm trong lịch sử tư tưởng triết học Việt Nam đều gắn liền với lịch sử dựng nước và giữ nước với sự hưng vong của các triều đại, với vấn đề đạo trời - đạo người, v.v,.
Dù có sự khác nhau, nhưng lập trường duy vật và duy tâm đều ảnh hưởng bởi thế giới quan tôn giáo. Và sự ảnh hưởng đó đều có nguồn gốc ở “Tam giáo” và tín ngưỡng dân gian cổ truyền. Chủ nghĩa duy tâm là vũ khí tư tưởng của thế lực ngoại xâm bên ngoài, là công cụ của giai cấp thống trị bên trong và bao gồm cả niềm tin của quần chúng nhân dân nghèo khổ, thất học. Ngược lại, quan niệm duy vật và vô thần đối lập lại quan niệm duy tâm, tôn giáo. Chẳng hạn, như đối lập với quan điểm “Mệnh trời” còn có quan niệm về “Thời”, quan niệm này ít nhiều đã đề cập đến vai trò của những điều kiện khách quan, qui luật khách quan đối với con người đối với xã hội. Dưới một hình thức khác, thời còn thể hiện rõ trong quan niệm như: Thiên thời - Địa lợi - Nhân hoà, được hiểu như là một sự kết hợp những điều kiện khách quan và điều kiện chủ quan trong hoạt động của con người.
Trong suốt hàng ngàn năm của chế độ phong kiến Việt Nam, về cơ bản đất nước chậm phát triển, khoa học tự nhiên không có điều kiện ra đời; bởi vậy cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm chỉ dừng lại ở những vấn đề có tính lặp lại, quen thuộc. Cho nên, cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm chưa đạt đến trình độ sâu sắc và toàn diện.
Xem thêm bài viết Vấn đề cơ bản của triết học. Cơ sở để phân biệt chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa
duy tâm tại đây
