Có thể bạn đã nghe tới cụm từ "tư duy phản biện" nhưng mấy ai hiểu rõ ý nghĩa và vai trò của nó. Chúng ta nên rèn cho mình tư duy phản biện. Chúng ta phần lớn không giỏi tư duy này, do cách giáo dục của gia đình. Thường gia đình sẽ dạy trẻ không nên thắc mắc mà chỉ chấp nhận điều người lớn nói là đúng. Ngày nay, nhiều cuộc thi tranh biện như trường Teen hay các câu lạc bộ ở đại học diễn ra để rèn luyện tư duy phản biện.
Để tìm hiểu sâu hơn về tư duy này, sau đây xin mời bạn đọc tham khảo bài viết về khái niệm và vai trò của tư duy phản biện.
Tư duy phản biện ( Nguồn: Sưu tầm )
I. Tư duy phản biện là gì ?
Tư duy phản biện chính là quá trình phân tích, tổng hợp và đánh giá thông tin để đưa ra một nhận định của riêng cá nhân về vấn đề nào đó. Thông tin này được thu thập thông qua việc quan sát, tìm hiểu, qua kinh nghiệm và được đánh giá dựa trên lập luận khách quan, logic, có bằng chứng của bản thân mỗi người. Hay nói một cách đơn giản, tư duy phản biện chính là quá trình phân tích vấn đề từ nhiều khía cạnh một cách cẩn thận, có hệ thống để đưa ra kết luận.
Tư duy phản biện có 2 loại:
– Tư duy tự phản biện: tự bản thân mỗi người phản bác lại những hành động, ý nghĩ và những bằng chứng mà mình đưa ra về sự vật, sự việc.
– Tư duy phản biện ngoại cảnh: xảy ra trong hoạt động tranh luận hoặc tranh biện khi nhiều người đưa ra những quan điểm lập luận riêng về một vấn đề chung nào đó. Sau đó mỗi người sẽ cùng nhau phân tích, đánh giá và phản bác để đưa ra kết luận chính xác nhất.
II. Tại sao cần nâng cao kỹ năng tư duy phản biện?
Giúp đưa ra quyết định tốt hơn
Tư duy phản biện giúp chúng ta đưa ra những lựa chọn thông minh hơn nhờ vào quá trình xem xét, so sánh, đánh giá giữa nhiều yếu tố và rút ra kết luận cho vấn đề một cách kỹ càng, thấu đáo. Mỗi ngày chúng ta có thể đưa ra hàng trăm quyết định, có thể đó là những vấn đề quan trọng hoặc không. Nhưng chắc chắn những quyết định quan trọng sẽ đòi hỏi nhiều suy nghĩ, chẳng hạn như nên chọn trường nào, ngành nghề nào để học, khi nào nên thay đổi công việc,… Để đưa ra một quyết định khôn ngoan, chúng ta cần tính toán kỹ lưỡng chứ không chỉ xét về 1-2 khía cạnh. Bằng cách đó, tư duy phản biện giúp ta đối phó với các vấn đề một cách hiệu quả hơn.
Thúc đẩy sự tìm tòi, học hỏi
Như chúng ta đã biết, việc học là việc cả đời của mỗi con người, bởi vì kiến thức xã hội là vô cùng vô tận. Kỹ năng tư duy phản biện đòi hỏi chúng ta cần phải có một khối lượng kiến thức lớn vì để nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện và ra quyết định đúng đắn trong lĩnh vực gì, trước hết chúng ta phải am hiểu rất rõ những kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực đó. Do đó, tư duy phản biện khích lệ chúng ta tìm kiếm đến các nguồn tri thức mới, nâng cao tầm hiểu biết. Chúng ta cũng vì thế mà mỗi ngày một hoàn thiện, hiểu biết và trưởng thành hơn.
Thúc đẩy tính sáng tạo
Kỹ năng tư duy này cũng quyết định mức linh hoạt của sức tưởng tượng con người khi tiếp cận một vấn đề. Bằng cách thực hành tư duy phản biện, chúng ta không chỉ cho phép mình giải quyết vấn đề mà còn đưa ra những ý tưởng mới và sáng tạo để thực hiện. Nó đồng thời cũng cho phép chúng ta phân tích những ý tưởng này và điều chỉnh chúng cho phù hợp. Khi thực hành lối tư duy này càng nhiều, chúng ta càng có khả năng đưa ra những ý tưởng khác biệt, đột phá, vượt qua những suy nghĩ tư duy bình thường.
Chìa khóa để thành công trong sự nghiệp
Nền kinh tế tri thức toàn cầu ngày càng được thúc đẩy bởi thông tin, công nghệ và sáng kiến mới. Ngày nay, tư duy phản biện là cần thiết cho các nền kinh tế đang phát triển để giải quyết các vấn đề nhanh và hiệu quả nhất có thể. Tư duy phản biện là rất quan trọng cho con đường sự nghiệp bởi vì nó rèn luyện cho chúng ta khả năng tư duy độc lập và sáng tạo để giải quyết các vấn đề công việc. Đối với bất kỳ công ty nào, họ muốn có những nhân viên có thể giải quyết vấn đề nhanh chóng, nhưng quan trọng hơn, họ muốn những người có thể giải quyết chúng một cách hiệu quả.
Trên thực tế, vào đầu năm 2016, theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, tư duy phản biện (critical thinking) được dự đoán là một trong những kỹ năng cần có nhất đối với lực lượng lao động ngày nay.
Nâng cao bản lĩnh và sự tự tin
Tư duy phản biện giúp con trở nên tự tin và bản lĩnh hơn do có thể độc lập trong suy nghĩ và dũng cảm bày tỏ quan điểm cá nhân. Đồng thời, luyện tập lối tư duy này cũng dạy chúng ta sắp xếp các ý có bố cục và nhanh nhẹn hơn trong giao tiếp. Nhờ có khả năng tư duy phản biện, chúng ta sẽ trở nên tự tin hơn khi đưa ra những ý kiến của cá nhân mình.
III. Các cách để rèn luyện tư duy phản biện
Như Daniel Willingham, một giáo sư tâm lý học tại đại học Virginia, cho rằng: ”Tư duy phản biện không phải là một tập hợp các kỹ năng có thể được triển khai bất cứ lúc nào, trong bất kỳ bối cảnh nào. Đó là một kiểu suy nghĩ mà ngay cả đứa trẻ 3 tuổi cũng có thể sử dụng - và ngay cả các nhà khoa học được đào tạo cũng có thể thất bại”. Dưới đây là một số phương pháp giúp nâng cao lối tư duy này:
Dùng sơ đồ tư duy (Mind map)
Để rèn luyện tư duy phản biện, chúng ta cần có một bộ não khỏe, phát triển toàn diện 2 bán cầu não. Đây là một quá trình rèn luyện lâu dài, và cần được bắt đầu ngay từ khi còn nhỏ. Một trong những công cụ hữu ích để giúp phát triển cả 2 bán cầu não là sơ đồ tư duy, đặc biệt là đối với những ai còn ngồi trên ghế nhà trường hoặc đang tự học, tự nghiên cứu. Sơ đồ này do tác giả Tony Buzan, người Anh, tìm ra từ những năm 1970. Ưu điểm của nó là chúng ta nhìn vấn đề một cách toàn diện hơn và cải thiện kỹ năng tư duy của mỗi cá nhân khi xây dựng bản đồ dựa trên cách hiểu riêng của mình.
Rèn luyện kỹ năng viết
Theo Jordan Peterson, một giáo sư tâm lý học tại đại học Toronto, nói rằng: “Cách tốt nhất để dạy bất kỳ ai kỹ năng tư duy phản biện, đó chính là dạy họ làm thế nào để viết”. Việc áp dụng tư duy phản biện vào việc tranh luận là một quá trình cần học hỏi và rèn luyện. Một trong những khó khăn chính là người nói không sắp xếp được các ý tưởng và diễn giải không thuyết phục. Rèn luyện khả năng viết mỗi ngày giúp chúng ta nhanh nhẹn hơn trong việc xây dựng bố cục cho lập luận của mình, từ đó giúp diễn tả một cách trôi chảy và tránh làm bài nói mơ hồ.
Giữ thái độ khách quan
Một trong những rào cản khiến chúng ta không thể tư duy phản biện chính là quá bám víu vào những thành kiến chủ quan của mình mà không tiếp thu ý kiến của người khác. Lắng nghe quan điểm của người khác cũng là một cách để ta học hỏi, quan trọng hơn hết giúp chúng ta biết được cách nhìn và lập luận của họ, từ đó cải thiện kỹ năng thuyết phục của bản thân trong bất cứ cuộc trò chuyện nào.
Thực hành trong cuộc sống hằng ngày
Dù có rèn luyện bằng hình thức nào nhưng nếu không vận dụng liên tục thì sẽ khó đạt được hiệu quả nhanh chóng. Hãy tập thói quen đặt câu hỏi trong mọi trường hợp, qua một thời gian chúng ta sẽ sẽ trở nên nhạy bén hơn trong việc phân biệt đâu là nguồn thông tin đáng tin cậy, đâu là nguồn thông tin cần phải chất vấn và nghiên cứu kỹ lưỡng hơn. Đồng thời, hãy vận dụng lối tư duy này vào giao tiếp với bạn bè, chủ động đăng ký tham gia các câu lạc bộ, cuộc thi…
IV. Dấu hiệu bạn có kỹ năng tư duy phản biện tốt
1. Khả năng quan sát:
Nhìn và hiểu, tuy nhiên không đơn giản chỉ nhìn thấy những đặc điểm ở bề ngoài mà phải hiểu sâu về bản chất của sự vật, hiện tượng, vấn đề mà người bình thường khó có thể nhận ra được.
2. Tò mò và chủ động tìm kiếm câu trả lời:
Luôn đặt câu hỏi tại sao trước mọi vấn đề nhưng không phải chỉ hỏi, ngược lại, chủ động tìm lời giải phù hợp nhất cho vấn đề đó.
3. Luôn nghi ngờ:
Không dễ dàng tin vào những lời nói của người lạ và những người bản thân không tin tưởng. Ngược lại, luôn soi xét kỹ vấn đề trước khi ra quyết định.
4. Có tư duy logic:
Có khả năng kết nối, xâu chuỗi các ý lại với nhau để tìm câu trả lời và giải quyết vấn đề.
5. Khách quan:
Phân tích, đánh giá vấn đề dựa trên những dữ kiện tìm thấy chứ không đặt nặng "cái tôi" của bản thân.
6. Có kỹ năng ra quyết định tốt:
Bao gồm cả việc phát hiện vấn đề, nguyên nhân, giải pháp và tổ chức thực thi.
Hi vọng với bài viết trên đây, sẽ giúp bạn hiểu hơn về tư duy phản biện và vai trò của nó. Tư duy phản biện là cần thiết trong học tập và cuộc sống của bạn. Thiết nghĩ, ta rèn thêm một kĩ năng sẽ giúp ích nhiều cho cuộc sống của bạn. Có thể bạn sẽ thấy thích việc tranh biện, đưa ra quan điểm và đóng góp nhận lại các ý kiến. Chúc bạn may mắn và thành công !
Nguồn: Sưu tầm
Để tìm hiểu sâu hơn về tư duy này, sau đây xin mời bạn đọc tham khảo bài viết về khái niệm và vai trò của tư duy phản biện.
Tư duy phản biện ( Nguồn: Sưu tầm )
I. Tư duy phản biện là gì ?
Tư duy phản biện chính là quá trình phân tích, tổng hợp và đánh giá thông tin để đưa ra một nhận định của riêng cá nhân về vấn đề nào đó. Thông tin này được thu thập thông qua việc quan sát, tìm hiểu, qua kinh nghiệm và được đánh giá dựa trên lập luận khách quan, logic, có bằng chứng của bản thân mỗi người. Hay nói một cách đơn giản, tư duy phản biện chính là quá trình phân tích vấn đề từ nhiều khía cạnh một cách cẩn thận, có hệ thống để đưa ra kết luận.
Tư duy phản biện có 2 loại:
– Tư duy tự phản biện: tự bản thân mỗi người phản bác lại những hành động, ý nghĩ và những bằng chứng mà mình đưa ra về sự vật, sự việc.
– Tư duy phản biện ngoại cảnh: xảy ra trong hoạt động tranh luận hoặc tranh biện khi nhiều người đưa ra những quan điểm lập luận riêng về một vấn đề chung nào đó. Sau đó mỗi người sẽ cùng nhau phân tích, đánh giá và phản bác để đưa ra kết luận chính xác nhất.
II. Tại sao cần nâng cao kỹ năng tư duy phản biện?
Giúp đưa ra quyết định tốt hơn
Tư duy phản biện giúp chúng ta đưa ra những lựa chọn thông minh hơn nhờ vào quá trình xem xét, so sánh, đánh giá giữa nhiều yếu tố và rút ra kết luận cho vấn đề một cách kỹ càng, thấu đáo. Mỗi ngày chúng ta có thể đưa ra hàng trăm quyết định, có thể đó là những vấn đề quan trọng hoặc không. Nhưng chắc chắn những quyết định quan trọng sẽ đòi hỏi nhiều suy nghĩ, chẳng hạn như nên chọn trường nào, ngành nghề nào để học, khi nào nên thay đổi công việc,… Để đưa ra một quyết định khôn ngoan, chúng ta cần tính toán kỹ lưỡng chứ không chỉ xét về 1-2 khía cạnh. Bằng cách đó, tư duy phản biện giúp ta đối phó với các vấn đề một cách hiệu quả hơn.
Thúc đẩy sự tìm tòi, học hỏi
Như chúng ta đã biết, việc học là việc cả đời của mỗi con người, bởi vì kiến thức xã hội là vô cùng vô tận. Kỹ năng tư duy phản biện đòi hỏi chúng ta cần phải có một khối lượng kiến thức lớn vì để nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện và ra quyết định đúng đắn trong lĩnh vực gì, trước hết chúng ta phải am hiểu rất rõ những kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực đó. Do đó, tư duy phản biện khích lệ chúng ta tìm kiếm đến các nguồn tri thức mới, nâng cao tầm hiểu biết. Chúng ta cũng vì thế mà mỗi ngày một hoàn thiện, hiểu biết và trưởng thành hơn.
Thúc đẩy tính sáng tạo
Kỹ năng tư duy này cũng quyết định mức linh hoạt của sức tưởng tượng con người khi tiếp cận một vấn đề. Bằng cách thực hành tư duy phản biện, chúng ta không chỉ cho phép mình giải quyết vấn đề mà còn đưa ra những ý tưởng mới và sáng tạo để thực hiện. Nó đồng thời cũng cho phép chúng ta phân tích những ý tưởng này và điều chỉnh chúng cho phù hợp. Khi thực hành lối tư duy này càng nhiều, chúng ta càng có khả năng đưa ra những ý tưởng khác biệt, đột phá, vượt qua những suy nghĩ tư duy bình thường.
Chìa khóa để thành công trong sự nghiệp
Nền kinh tế tri thức toàn cầu ngày càng được thúc đẩy bởi thông tin, công nghệ và sáng kiến mới. Ngày nay, tư duy phản biện là cần thiết cho các nền kinh tế đang phát triển để giải quyết các vấn đề nhanh và hiệu quả nhất có thể. Tư duy phản biện là rất quan trọng cho con đường sự nghiệp bởi vì nó rèn luyện cho chúng ta khả năng tư duy độc lập và sáng tạo để giải quyết các vấn đề công việc. Đối với bất kỳ công ty nào, họ muốn có những nhân viên có thể giải quyết vấn đề nhanh chóng, nhưng quan trọng hơn, họ muốn những người có thể giải quyết chúng một cách hiệu quả.
Trên thực tế, vào đầu năm 2016, theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới, tư duy phản biện (critical thinking) được dự đoán là một trong những kỹ năng cần có nhất đối với lực lượng lao động ngày nay.
Nâng cao bản lĩnh và sự tự tin
Tư duy phản biện giúp con trở nên tự tin và bản lĩnh hơn do có thể độc lập trong suy nghĩ và dũng cảm bày tỏ quan điểm cá nhân. Đồng thời, luyện tập lối tư duy này cũng dạy chúng ta sắp xếp các ý có bố cục và nhanh nhẹn hơn trong giao tiếp. Nhờ có khả năng tư duy phản biện, chúng ta sẽ trở nên tự tin hơn khi đưa ra những ý kiến của cá nhân mình.
III. Các cách để rèn luyện tư duy phản biện
Như Daniel Willingham, một giáo sư tâm lý học tại đại học Virginia, cho rằng: ”Tư duy phản biện không phải là một tập hợp các kỹ năng có thể được triển khai bất cứ lúc nào, trong bất kỳ bối cảnh nào. Đó là một kiểu suy nghĩ mà ngay cả đứa trẻ 3 tuổi cũng có thể sử dụng - và ngay cả các nhà khoa học được đào tạo cũng có thể thất bại”. Dưới đây là một số phương pháp giúp nâng cao lối tư duy này:
Dùng sơ đồ tư duy (Mind map)
Để rèn luyện tư duy phản biện, chúng ta cần có một bộ não khỏe, phát triển toàn diện 2 bán cầu não. Đây là một quá trình rèn luyện lâu dài, và cần được bắt đầu ngay từ khi còn nhỏ. Một trong những công cụ hữu ích để giúp phát triển cả 2 bán cầu não là sơ đồ tư duy, đặc biệt là đối với những ai còn ngồi trên ghế nhà trường hoặc đang tự học, tự nghiên cứu. Sơ đồ này do tác giả Tony Buzan, người Anh, tìm ra từ những năm 1970. Ưu điểm của nó là chúng ta nhìn vấn đề một cách toàn diện hơn và cải thiện kỹ năng tư duy của mỗi cá nhân khi xây dựng bản đồ dựa trên cách hiểu riêng của mình.
Rèn luyện kỹ năng viết
Theo Jordan Peterson, một giáo sư tâm lý học tại đại học Toronto, nói rằng: “Cách tốt nhất để dạy bất kỳ ai kỹ năng tư duy phản biện, đó chính là dạy họ làm thế nào để viết”. Việc áp dụng tư duy phản biện vào việc tranh luận là một quá trình cần học hỏi và rèn luyện. Một trong những khó khăn chính là người nói không sắp xếp được các ý tưởng và diễn giải không thuyết phục. Rèn luyện khả năng viết mỗi ngày giúp chúng ta nhanh nhẹn hơn trong việc xây dựng bố cục cho lập luận của mình, từ đó giúp diễn tả một cách trôi chảy và tránh làm bài nói mơ hồ.
Giữ thái độ khách quan
Một trong những rào cản khiến chúng ta không thể tư duy phản biện chính là quá bám víu vào những thành kiến chủ quan của mình mà không tiếp thu ý kiến của người khác. Lắng nghe quan điểm của người khác cũng là một cách để ta học hỏi, quan trọng hơn hết giúp chúng ta biết được cách nhìn và lập luận của họ, từ đó cải thiện kỹ năng thuyết phục của bản thân trong bất cứ cuộc trò chuyện nào.
Thực hành trong cuộc sống hằng ngày
Dù có rèn luyện bằng hình thức nào nhưng nếu không vận dụng liên tục thì sẽ khó đạt được hiệu quả nhanh chóng. Hãy tập thói quen đặt câu hỏi trong mọi trường hợp, qua một thời gian chúng ta sẽ sẽ trở nên nhạy bén hơn trong việc phân biệt đâu là nguồn thông tin đáng tin cậy, đâu là nguồn thông tin cần phải chất vấn và nghiên cứu kỹ lưỡng hơn. Đồng thời, hãy vận dụng lối tư duy này vào giao tiếp với bạn bè, chủ động đăng ký tham gia các câu lạc bộ, cuộc thi…
IV. Dấu hiệu bạn có kỹ năng tư duy phản biện tốt
1. Khả năng quan sát:
Nhìn và hiểu, tuy nhiên không đơn giản chỉ nhìn thấy những đặc điểm ở bề ngoài mà phải hiểu sâu về bản chất của sự vật, hiện tượng, vấn đề mà người bình thường khó có thể nhận ra được.
2. Tò mò và chủ động tìm kiếm câu trả lời:
Luôn đặt câu hỏi tại sao trước mọi vấn đề nhưng không phải chỉ hỏi, ngược lại, chủ động tìm lời giải phù hợp nhất cho vấn đề đó.
3. Luôn nghi ngờ:
Không dễ dàng tin vào những lời nói của người lạ và những người bản thân không tin tưởng. Ngược lại, luôn soi xét kỹ vấn đề trước khi ra quyết định.
4. Có tư duy logic:
Có khả năng kết nối, xâu chuỗi các ý lại với nhau để tìm câu trả lời và giải quyết vấn đề.
5. Khách quan:
Phân tích, đánh giá vấn đề dựa trên những dữ kiện tìm thấy chứ không đặt nặng "cái tôi" của bản thân.
6. Có kỹ năng ra quyết định tốt:
Bao gồm cả việc phát hiện vấn đề, nguyên nhân, giải pháp và tổ chức thực thi.
Hi vọng với bài viết trên đây, sẽ giúp bạn hiểu hơn về tư duy phản biện và vai trò của nó. Tư duy phản biện là cần thiết trong học tập và cuộc sống của bạn. Thiết nghĩ, ta rèn thêm một kĩ năng sẽ giúp ích nhiều cho cuộc sống của bạn. Có thể bạn sẽ thấy thích việc tranh biện, đưa ra quan điểm và đóng góp nhận lại các ý kiến. Chúc bạn may mắn và thành công !
Nguồn: Sưu tầm
Sửa lần cuối:
