Sử thi thần thoại Mnông - Bông, Rong và Tiang

uocmo_kchodoi · 22/4/18

BÔNG, RONG VÀ TIĂNG

Người kể : N’Yu – Đăm Pơ Tiêu
Sưu tầm & Biên dịch : Điểu Kâu – Đỗ Hồng Kỳ
Chỉnh lý tiếng Việt : Đỗ Hồng Kỳ
Tóm tắt cốt chuyện :

Bông & Rŏng là hai anh em ruột. Rŏng, Bing, Bai giành nhau một người chồng. Bị thua, Rŏng rủ Bông đi nơi khác làm ăn.

Họ đi lên vùng cao , ở đó chỉ toàn là bãi đá. Đi tới đâu hai người đắp đất kiến tạo sông núi, thuần dướng thú vật, gieo trồng cây cối. Đên bon Bu Prâng ( nay là xã Quảng Trực, huyện Đăk Rlăp, Đak Nông) thì họ làm nhà để sinh sống.

Lúc đó Tiăng sau nhiều lần đầu thai vẫn chưa thực hiện được ý muốn trở thành người giàu có, danh tiếng . Biết chi đầu thai vào Rŏng mới làm được việc ấy, Tiăng đã dùng bùa ngải làm cho Bong và Rŏng, hai anh em ruột, quan hệ với nhau như vợ chồng . Điều cấm kỵ này xảy ra khiến nữ thần Bầu Trời và thần nữ Nrĭ bị bệnh, làm đất trời rung chuyển. Tiăng mang theo lễ vật lên trời và xuống lòng đất cúng cho hai nữ thần. Hai vị khỏi bệnh, đất trời trở lại bình yên .

Tiăng có trí tuệ hơn người, chỉ dẫn xây dựng thêm nhiều bon làng, truyền dạy trí thức cho mọi người. Cuộc sống đông vui, no đủ. Tiăng trở nên có uy tín và giàu có.

1. Từ thời xa xưa

Có con bướm soi mình trên đá

Có con bướm quan hệ với đá

Con chuồn chuồn quan hệ với đá nước

Hòn đá đẻ ra một trăm con người

Dòng thác sinh ra một ngàn con người

Nước biển sinh ra trứng và nở ra Tiăng

Đầu tiên sinh ra Sét

Săt đẻ ra Săt

10. Săt đẻ ra Sang

Sang đẻ ra Grên, Grăn

Grên, Grăn ấp ra đất đai.

Sét đi xuống hướng nam

Săt đi lên hướng bắc

15. Sơ đi lên vùng cao

Tiăng và Rơ Khê đi xuống Phan

Gloi và Glai theo chồng là Briang Phŭt

Ndu con com Gut ở lại xứ Dron

Bong và Rŏng đi khai phá vùng cao

20. Nguyên do Bing , Bai giành chống với Rŏng

Bing Bai và Rŏng cãi cọ nhau

Họ thử thách nhau tài nghệ.

Họ thi nhau đắp bông.

Thi nhau kéo chỉ.

25. Thi nhau nhuộm sợi

Một gói bông, Bing dệt thành chăn

Một nắm bông, Bing dệt thành áo.

Bây giờ đếm lượt Rŏng

Rŏng bắt đầu thử tài nghệ

30. Những đồ nghề không theo ý muốn

Một gói bông khôgn ra được chăn

Một nắm bông không ra được áo.

Cuối cùng Bing đắp đồ nghề

Rŏng xấu hổ và tức giận

35. Tức đến nỗi như không còn thở được

Tức đến nỗi không còn ra lời

Tức đến nỗi tim như ngừng đập.

Cơn giận trào lên như dòng nước mùa mưa.

Mặt đỏ như quả Rmăng glơng

40. Rŏng định chết bằng khăng nhưng sợ chết bằng khăng

Định chết bằng rìu nhưng sợ chết vì rìu.

Định dùng ống nấu thuốc nhưng sợ chết vì ống

Định dùng sợi dây thắt cổ nhưng không dám.

Lúc này Rŏng ăn cơm không trôi.

45. Uống nước không vào

Một mảnh cũng không còn dính thân

Tiếng nói của Rŏng không phát thành lời

Rŏng nghĩ mãi hướng đi

Chắc mình phải đi khỏi nơi này.

50. Đi thật xa, đến các xứ khác.

Đi vào rừng cho cọp nó vồ.

Ra bãi cỏ cho hổ nó ăn

Cho tiêu tan thân xác như tro, như muối.

Cho mất tích như vòng như cườm.

55. Rŏng bắt đầu chuẩn bị các thứ

Những chiếc vòng bạc thường đeo

Cả khay đựng trầu cau

Và bình đựng vôi ăn trầu

Rŏng mang theo những con dao nhỏ.

60. Những con dao có cán bằng sừng và bằng lồ ô

Rŏng không quên mang theo bánh gạo rang

Và những gói cơm nếp ăn đường

Phòng khi bị đói trong rừng

Rŏng mang theo chiếc gùi nhỏ của mình

65. Chiếc gùi nhẹ nhất của nàng

Chiếc gùi có đan hình bông hoa

Rŏng bước ra khỏi nhà

Bước ra khỏi sân

Quan bụi nứa đi về hướng con suối

70. Đi theo con đường đất đỏ nứt nẻ

Rŏng đến nhà Bông, anh ruột của nàng

Rŏng lên tiếng nhỏ nhẹ :

– Anh Bông ơi anh hãy thương em

Anh đi theo em , giúp em mang gạo

75. Anh đi theo em, giúp em mang cơm

Anh đi theo em, luôn luôn cạnh em

Rŏng dứt lời Bông liền lên tiếng

Giọng Bông nhẹ như tơ con nhện

Giọng Bông êm như tiếng goong giăng

80. Giọng Bông thanh như tiếng gõ bát đồng

– Rŏng định đi đâu bây giờ?

Em định đi đường nào

Em định đi hướng nào

Định đi thăm chị em bạn nơi nào

85. Hay em định đi đánh nhau với ai

Bông dứt lời ,Rŏng nói rằng

– Em cũng không biết nữa anh Bông ơi

Em định đi đến nơi đất gặp trời

Đi đến nơi thật xa xôi

90. Em muốn qua xứ khác ở thôi

Bông nghĩ không thể bỏ Rŏng,

Nếu Rŏng chết Bông cũng khổ sở

Mất em Rŏng, Bông cũng nghèo khó

Nếu Rŏng bỏ đi bông sẽ vất vả

95. Không có ai tuốt lúa, giã gạo

Không có ai bổ củi cho Bông

Không có ai nấu cơm cho khách

Bông đành theo ý của Rŏng

Bông cần phải chiều Rŏng mới nên

100. Bông cần phải đi theo sát bên Rŏng

Để mang giúp đồ đạc cho Rŏng

Bông chuẩn bị các thứ cần dùng

Cả cối đồng giã trầu cau

Và bình đựng vôi ăn trầu

105. Bông mang theo con dao hộ thân

Một chiếc lao tùy thân chớ quên

Một chiếc khiêl gỗ phòng thân chớ quên

Bông mang chiếc gùi có nắp bằng đồng

Chiếc gùi quay làm bằng cườm có treo thêm lục lạc

110. Bông bới tóc quấn thêm lông chim

Quấn quanh đầu mấy vòng vải đỏ

Quấn thêm khăn quanh mình mấy vòng

Bông mặc khố cầm thêm dao gươm

115. Trên cổ Bông đeo vòng bạc

Bông bới tóc buộc thêm chỉ màu

Cắm thêm lông chim Rling

Cắm thêm đuôi chim Mrông

Cắm cả đuôi chim cu lưa thưa.

120. Bới tóc búi cắm thêm chỉ đỏ

Bông mặc một lớp áo dày

Ba lớp áo đá

Khóac thêm áo giáp bằng sắt

Thân che kín chỉ hở lỗ mũi

125. Thân che kín chỉ trừ cái mồm

Bông bước ra khỏi nhà

Bước ra khỏi sân

Đi qua bụi tre, qua nơi bổ củi

Qua nơi phơi lúa, kéo chỉ

130. Qua nơi đàn bà phơi vải

Bông đi trước, Rŏng bước theo sau

Rŏng luôn luôn đi sát bên Bông

Rŏng vừa đi vừa ngắm anh Bông

Bông và Rŏng cùng đi về hướng trên

135. Họ đi về phía có các đồi trọc

Rŏng vừa đi vừa nói với Bông

– Anh Bông ơi anh có biết không ?

Xứ trên kia toàn là tảng đá

Xứ trên kia bằng phẳng trống không

140. Không có một bụi cây che nắng

Không có một bụi tre cho người núp

Cũng không có một bụi cỏ tựa lưng

Người trên kia gieo lúa vào kẽ đá

Rŏng dứt lời Bông đáp lại ngay

145. – Thế ư em, anh đã biết rồi

Em để anh lo cho là xong

Bông nghĩ đến việc đắp đất trồng cây trên đó.

Trồng các loại cây cỏ

Trồng các loại cây ăn cỏ

150. Bông mang theo các loại ong và chim muông

Bông mang theo giống cây trồng làm hàng rào.

Đem giống cây tre giúp nghề đan gùi

Đem cây prôˇ lấy vỏ bó người chết

Giống cây gòn gai để đục quan tài

155. lá cây jrăng để nhử các loại cheo

Bông và Rŏng bắt đầu lên dốc

Đùi Rŏng trắng như cây chuối non

Tranh và mây dùng làm chòi

Bông mang theo mỗi thứ một cây

160. Con chim cu dùng mổ hạt thóc

Bông mang theo một trống một mái

Con chim án sinh sống trên biển

Cần để hút những giọt mưa

Bông mang theo một trống một mái

165. Các loại chuột dùng để cắn rễ tre

Bông mang theo một đực một cái

Loài nòng nọc để thả dưới nước

Bông mang theo một đực một cái

Loại gấu để ăn mật ong

170. Bông mang theo một đực một cái

Chồn và ó thường bắt gà

Bông mang theo một đực một cái

Loài ma quaí ăn thịt người già

Bông mang theo một đực một cái

175. Loại cọp beo để cắn chân trâu

Bông mang theo một đực một cái

Còn Rŏng mang theo một bầu đất

Bảy con giun, một thanh củi

Nước một sừng trâu, đất một khieo

180. Rŏng còn mang theo một khieo đất đỏ

Một nắm đất Rŏng đắp núi Nâm Brah

Một nắm đất Rŏng đắp núi Nâm Veng

Một nắm đất đắp Rma yau ung

Một lưỡi rìu đắp dãy Glung jơl.

185. Bông kéo cây mây thành khe suối

Kéo cây Nrông ho thành con sông

Đổ nước cơm hóa thành biển cả

Bông phóng lao hóa thành dòng thác

Bông nấu canh, Rŏng gieo hạt

190. Rŏng trồng bưởi bên bờ con sông lớn

Cây bưởi này Kônh, Krŭng cai quản

Cây bưởi này Kônh, Srai cai quản

Cây Nduăt Ting, Rŭng cai quản

Ăn cơm xong Bông, Rŏng lại đi

195. Chưa có đường Bông, Rŏng tự tạo

Chưa biết hướng họ tự định ra

Khi qua núi họ chăng dây mây

Chưa có đất đai họ tự tạo nên

Đi một đoạn đường họ lại nhìn trời.

200. Đi xa rồi họ đếm các vì sao

Sao trên trời làm sao đếm nổi

Đếm lá cây trong rừng dễ hơn

Sao đếm nổi tua rua đuôi khố hoa

Vùng Bông, Rŏng qua toàn sỏi đá.

205. Xứ này trơ trọi trống không

Không có một cây che nắng

Không có một bụi tre ngồi nghỉ

Không có một bụi cỏ tựa lưng

Trười nắng chang chang

210. Nóng phỏng da, hạn hán quanh năm

Nóng đến khó thở, lở da

Mùa khô nắng gắt, đi mệt lả người

Bông, Rŏng đã đến Bu Huch, Bu Rtung

Đến Bu Glung, Bu Rtiăng

215. Đã đến bon Jiăng Mih, Jiăng Brau

Đã đến bon người Đip của Yơng Ntâng Đing

Họ vừa đi vừa nói chuyện

Vừa đi vừa ngó nhìn

Bông và Rŏng đi sát bên nhau.

220. Họ đã đi xa lắm rồi

Họ đã đến xứ sở Bu Pruh, Bu Prâng

Đến đó họ dừng lại làm nhà

Làm nhà xong

Họ đem đồ đạc vào nhà

225. Rồi hai người sống trơ trọi ở đó.

Ta tạm dừng chuyện Bông ở đây.

Ta tạm dừng chuyện Rŏng ở đây.

Bây giờ ta kể đến chuyện Tiăng

Ấy là Tiăng con Trứng

230. Lúc đầu dòng nước phun lên mặt trời

Lửa mặt trời phun xuống đất

Hai bên gặp nhau giữa không trung

Cuối cùng rớt xuống hồ một quả trứng to

Biôn, Biăn đi xúc tôm tép

235. Lúc đầu đi xúc tại suối Đăk Dir

Qua xúc tại suối Đăk Ret

Rồi họ đến xúc ở Klong Bong

Khi đến hồ nước họ thấy là lạ

Họ nhìn kỹ mới nhận ra đó là quả trứng

240. Một quả trứng to tướng ở dưới đáy hồ.

Vừa nhận ra Biôn liền nói

– Đó không phải trứng chim óch

Không phải trứng thằn lằn cũng không phải trứng ó

Đó là quả trứng có màu sắc sặc sỡ.

245. Hai người xuống khiêng quả trứng lên bờ

Họ đem quả trứng về ấp

Mền đỏ ấp trứng đĩa, mền đen ấp trứng ó

Dùng mền có hoa ấp trứng Tiăng

Bion, Biăn vừa ấp, em Kong đòi luộc ăn

250. Đòi nướng trứng Tiăng để ăn

Kong khóc suốt ngày đêm.

Biôn, Biăn phải dỗ kong bằng củ khoai môn

Bằng củ khoai mỡ

Luộc trứng gà, trứng vịt dỗ Kong

255. Biôn, Biăn ấp trứng liên tục bảy ngày đêm.

Đúng bảy ngày đêm thì trứng nở

Buổi sáng nở ra Tiăng

Buổi chiều nở ra Klang

Lúc gần sang hôm sau nở ra Dam Nhông

260. Bion, Biăn đến mừng Tiăng

Họ bồng Tiăng lên

Họ túm bằng áo

Họ cõng bằng vải

Đứa trẻ sơ sinh cũng có đủ chân tay

265. Biôn vuốt ve đứa trẻ

Biăn cũng vuốt ve đứa trẻ

Họ tắm rửa cho nó sạch sẽ

Biôn nói rằng :

– Chúng ta nên đặt tên nó là gì đây?

270. Bây giờ thử đặt tên nó là Lêng con Trứng ( 1)

Họ vừa đặt tên nó là Leng con Trứng

Vừa đặt tên xong nó bị bệnh

Vì nó không thích đặt tên là Lêng con Trứng

Tên đó không hợp với nó

275. Tên đó không vừa lòng nó

Vì cái tên đó không phải là tên của nó

Nó khóc suốt ngày

Nó khóc suốt đêm

Biôn, Biăn đêm không ngủ được

280. Sáng không ăn được

Ban ngày không đi làm được

Họ dùng vải cõng nó sau lưng

Nó vùng vẫy

Làm rách cả vải cõng nó

285. Nó rơi, vùng vẫy trên đất

Nó khóc la lăn lộn

Bây giờ chẳng biết đặt tên nó là gì

Đặt tên nó là Ndu con Trứng

Nó càng giận thêm

290. Nó khóc liên tục bảy ngày đêm

Họ thử đặt tên nó là Ting con Trứng

Cũng không được

Biôn, Biăn hết đường tính

Họ chịu thua nó rồi

295. Họ lấy mbuăt đồng tặng nó

Làm cúng cho nó

Đừng đau bệnh nữa

Ôm mbuăt đi

Chơi với mbuăt đi

300. Lớn mau mau để thôi mbuăt này

Và họ đặt tên nó là Tiăng con Trứng

Từ đó Tiăng bắt đầu cười

Nó cười như cá thoát đơm

Như khố cười đùi

305. Như ché rượu cười cần

Nó vừa lòng, không khóc nữa.

Tiăng một ngày một lớn

Nó lớn lên rất nhanh

Không bao lâu Tiăng đã thành người lớn

310. Nhưng Tiăng không phải là người bình thường

Nó biết làm cho người khác đau ốm

Làm cho người khác chết, nó ăn thịt người.

Họ bắt nó làm phục dịch cho Kong con Bân

Kong dùng nó để chăn dê

315. Chăn trâu, chăn bò

Hàng ngày nó ở bãi cỏ với trâu bò

Nó vui với tiếng nhạc của lục lạc trâu bò

Ngày này qua ngày khác

Tháng này qua tháng khác.

320. Thời gian trôi đi đã nhiều

Tiăng nghĩ về mình

Nghĩ phận mình khổ quá

Không thể để mình khổ mãi thế này được

Bây giờ tính thế nào đây

325. Tại sao họ đặt tên mình là Tiăng con Trứng?

Tại sao chỉ có một mình là ma lai ?

Cái đó không hợp với mình đâu

Không thể để cho họ gọi mình là Tiăng ma lai mãi được

Bây giờ mình phải trốn đi

330. Trốn vào rừng cho hổ có ăn

Trốn vào bụi cho cọp nó vồ

Đi vào bon khác cho người ta giết

Đi cho chết bỏ

Chết cho yên thân

335. Chết cho đáng đời

Chết cho hết đời làm phục dịch

Đến một ngày kia

Tiăng đi chăn trâu bò như bình thường

Nó cho trâu bò ăn bên bờ Klong bong

340. Tất cả trâu bò của Kong con Bân

Tất cả bày dê mà Kong giao chăn

Tiăng đều bỏ lại

Tiăng lặng lẽ ra đi

Nó ra đi như khố rời lưng

345. Như cườm rời cổ

Thế là Tiăng đã đi rồi

Nó đi về hướng nam

Không biết đường nó cũng cứ đi

Không biết lối nó cũng chẳng sợ

350. Nó đi qua khe, qua suối

Nó băng qua núi, qua rừng

Đi xa xa nó nhìn bầu trời cao

Đi xa xa nó đếm các vì sao

Ti ăng đi đến bon Ting con Gâr

355. Tiăng đi đến bon Mbông con Gâr

Ting con Gâr rất nổi tiếng

Mbông con Gâr cũng rất nổi tiếng

Tiăng muốn được sống gần Ting, để được như Ting

Sống gần Mbông, để được như Mbông

360. Tiăng chui vào bụng mẹ Gâr

Để được làm con mẹ Gâr

Để người ta gọi nó là Tiăng con Gâr

Làm anh em với Ting con Gâr

Và nó trở thành Tiăng con Gâr

365. Sống ở đây một thời gian Tiăng cũng chán

Tiăng tiếp tục ra đi

Nó đi cả ngày lẫn đêm

Trước khi đi nó để lại một chiếc mbuăt

Cho Ting , Mbông con Gar

370. Tiăng tiếp tục băng rừng băng núi

Có lúc nó chui qua đá

Mấy ngọn núi Tiăng đã đi qua

Mấy dòng thác Tiăng đã vượt qua

Tiăng chẳng có ai biết

375. Tiăng đến bon Ndu con Trôk

Tiăng đến bon Dong con Trôk

Ndu con Trôk đầu đội mũ bằng ché

Dong con Trôk đầu đội mũ bằng gong

Kong con Trôk đầu đội mũ bằng ching

380. Mưng, nghĕ con Trôk lửa đeo ở chân

Ndu con Trôk rất nổi danh

Tiăng nghĩ mình muốn bằng Ndu con Trôk

Sống gần Ndu để được dnah tiếng

Sống chung với Ndu để được như Ndu

385. Tiăng liền chui vào bụng mẹ Trôk

Sống ở đây một thời gian Tiăng nghĩ

Người ta gọi mình là Tiăng con Trôk

Cũng không hợp với mình lắm

Rồi Tiăng lại bỏ đi

390. Nó tiếp tục đi cả ngày lẫn đêm

Bây giờ Tiăng chui dưới lòng đất đá.

Nó bỏ lại một thanh gươm

Cho Ndu con Trôk

Gươm quý này về sau Manh, Mang giữ.

395. Tiăng tiếp tục đi đến bon Ting con Puh

Đi đến bon Mbông con Puh

Ting con Puh rất nổi tiếng

Mbông con Puh rất nổi tiếng

Tiăng lại chui vào bụng mẹ Puh

400. Người ta gọi nó là Tiăng con Puh

Nó được làm anh em với Ting, Mbông con Puh

Như vậy vẫn không hợp với Tiăng

Nó cũng không thích người ta gọi là Tiăng con Puh nữa

Tiăng tiếp tục ra đi.

405. Nó càng đi sâu dưới lòng đất

Và bỏ lại nơi đây một ống sáo cho Ting con Puh

Tiăng băng qua suối

Nó chui qua đá

Qua bụng các con vật

410. Tiăng chui vào bụng con rái cá sợ gặp con cua

Nó sợ người ta gọi nó là Tiăng con cua

Tiăng định chui vào bụng con chim sợ gặp quả

Nó sợ mình thành quả cây

Tiăng định chui vào bụng con trâu rừng

415. Sợ bên cạnh cỏ nó trở thành cỏ

Tiăng định chui vào lòng đá

Nó sợ trở thành hòn đá

Tiăng cứ đi mãi

Nơi nào nó cũng đi qua

420. Nó ghé thăm Vĕ con Trôk

Ti ăng bỏ lại đây một cái ché con dê

Nó để lại cái ché này cho Vĕ, Vơm

Đó là cái ché quý nhất của Tiăng

Tiăng lại tiếp tục đi

425. Nó đi ngày không ăn, đêm không ngủ

Tiăng đến bon Ting con Jri

Tiăng đến bon Mbông con Jri

Nghỉ ngơi một lúc

Tiăng chui vào bụng mẹ Jri

430. Người ta gọi nó là Tiăng con Jri

Tên này cũng không hợp với nó

Nó không thích gọi bằng Tiăng con Jri

Tiăng lại tiếp tục đi

Nó đi về hướng dưới

435. Nó để lại một con dao có cán hình sừng trâu

Dao này để cho Ting, Mbông con Jri

Tiăng lại ra đi

Nó đến bon Ting con Bong

Nó đến bon Mbông con Bong

440. Ting con Bong là người danh tiếng nhất

Mbông con Bong cũng rất danh tiếng

Họ nổi tiếng khắp mọi nơi

Tiăng muốn sống chung với Ting

Tiăng muốn sống chung với Mbông

445. Muốn danh tiếng như họ

Tiăng liền chui vào bụng mẹ Bong

Người ta gọi nó là Tiăng con Bong

Nó được làm anh em với Ting, Mbông con Bong

Tên này cũng khôgn hợp với nó

450. Nó không thích gọi bằng tên này

Đặt tên Tiăng phải sát với ching

Đặt tên Tiăng phải gắn với gong.

Tiăng lại tiếp tục ra đi

Nó bỏ lại cho Ting, Mbông con Bong

455. Ruột con mối, vẩy con chuột

Dấu chân con thằn lằn, mỏ con châu chấu

Ngà con sóc, răng con truk

Đôi chân ngược con gà rừng, tay rắn, chân trăn

Một bộ chỉ vàng bạc độ nửa ống tre

460. Một bộ đồ nghề kéo chỉ bằng bạc

Một cây đã bằng bạc bằng đồng

Tiăng lại tiếp tục ra đi

Nó qua hết lòng đất và tới thế gian

Tiăng đến bon Ting con Liăng

465. Đến bon Mbông con Liăng

Nó chui vào bụng mẹ Liăng

Người ta gọi nó là Tiăng con Liăng

Tên này cũng không hợp với nó

Tiăng lại đi tiếp

470. Nó bỏ lại con dao đục đá cho Ting, Mbông con Liăng

Tiăng đã đi đến tận cùng chân trời

Đã đi đến tận cùng mặt đất

Tiăng đã qua một thời gian rất dài

Con gà từ lúc đẻ trứng nay đã thành gà lớn rồi

475. con dê từ lúc nhỏ nay đã thành dê già

Măng từ khi mới nhú nay đã thành tre già

Mặt trăng từ lúc như chiếc lá cong nay đã tròn

Lúa từ lúc mới tra hạt nay đã tuốt hết rồi.

Con trâu từ lúc mới đẻ nay đã thành trâu lớn

480. Ti ăng mất một thời gian quá dài

Nhưng chí phí thời gian không mang lại ích lợi gì

Tiăng nghĩ đường nào cũng thế

Đi lối nào cũng bí

Lúc đó Tiăng rất lúng túng.

485. Ti ăng chợt nghĩ ra

Nó nghĩ tới một nơi xa xôi khác

Có Bông và Rŏng làm nhà sống lẻ loi trên hoang mạc

Hai người này đã lập bon giữa đồi trọc

Tiăng biết Bông, Rŏng có công khai phá

490. Tiăng suy nghĩ một lúc

Nó tính đi tính lại

Rồi Tiăng tự quyết định lấy

Dứt khoát tên mình phải là Ti ăng con Rŏng

Như vậy mới hay mới đẹp.

495. Sau này mình mới danh tiếng

Ti ăng phải gọi Rŏng bằng mẹ, Bông bằng cha

Ndu phảu gọi Bŭng bằng mẹ Phang bằng cha

Lêng, Yang phải là con Dŭm và Rung

Suối khe phải gọi thác là mẹ

500. Bây giờ phải ghép Bông và Rŏng

Bông và Rŏng hai anh em ruột phải thành vợ chồng

Như Lô và Lâu – hai mẹ con phải thành vợ chồng (2)

Nhưng Tiăng sợ kỵ làm hỏng trời đất

Rồi Tiăng lại nghĩ

505. Không sao, chẳng có ai hơn ta được

Tiăng bắt đầu bỏ con ma lai trôi theo dòng sông

Con ma lai này chui vào người Rôch, Rông

Tiăng đã bỏ tất cả các oại ác trong mình

Chuyền cho anh em Rôch, Rông

510. Cho nên Rôch, Rông thành người ma lai

Rôch, Rông biết làm cho con người chết

Rôch, Rông biết ăn thịt người

Việc Tiăng làm không ai biết gì

Bây giờ Tiăng trèo lên cây đa

515. Nó nghỉ ngơi trên đó

Nó biến hình không ai thấy được

Ta tạm dừng chuyện Tiăng ở đây

Bây giờ ta nói đến Bông và Rŏng

Lúc đó tại bon Bông, Rŏng đang buổi chiều

520. Chiều xuống dần chim bay về tổ

Mặt trời sắp lặn chim Rlang đã quay về

Mặt trời nấp sau rừng cây , con trâu đã về

Trời sắp tối đàn bà giã lúa

Chim Rklech đã về ngủ

525. Chim Vik đã bắt đầu bay

Khi nào con gái Ndu về là biết trời tối.

Khi nào Song đi chăn trâu về là biết trời tối.

Bon làng Bông, Rŏng trời đã tối đen

Bóng đêm đã phủ

530. Cảnh vật im lìm trong màn đêm

Bon Bông, Rŏng vào lúc nửa đêm

Trời đêm lành lạnh

Ngoài kia tiếng chuột kêu chút chít

Mọi người đã ngủ yên giấc

535. Còn Tiăng thì đang mưu tính

Tiăng chặt một ống Pro

Nó chặt thêm một ống Krêng

Rồi bỏ ngải vào ống giã

Tiăng có nhiều ngải lắm

540. Nào là ngải cơm, ngải lúa

Nào là ngải khiến đánh nhau mạnh

Ngải chữa mù mắt

Ngải làm cho cô gái mê

Ngải chữa bệnh cũng có

545. Ngải bắt con sóc cũng có

Ngải đánh cá sấu cũng có

Mỗi loại ngải lá khác nhau

Mỗi loại ngải củ khác nhau

Củ ngải có màu sắc khác nhau

550. Hình dáng cũng khác nhau

Ngải gŭn sut có từ cậu Bôt

Ngải gŭn sot có từ cậu Đe

Ngải rtah có từ Khir con Liăng (3)

Tiăng bỏ các loại ngải vào ống giã nát

555. Ti ăng bắt đầu khấn :

– Củ ngải, mày phải thiêng

Củ ngải, mày phải nghe theo ta

Nếu không nghe ta đem bỏ đi

Nếu không linh thiêng ta bỏ vào lửa.

560. Củ ngải mày phải chui vào người Bông

Phải sai khiến Bông

Hồn ngải phải quấy rầy Bông

Làm cho Bông không ngủ được

Làm cho Bông buồn bã

565. Làm cho Bông suy nghĩ vẩn vơ

Ăn không được, ngủ không được

Làm cho Bông thấy ai cũng xấu

Thấy ai cũng ghét

Bông chỉ nghĩ đến Rŏng

570. Bông và Rŏng phải lấy nhau

Như Lô và Lâu hai mẹ con lấy nhau

Nếu củ ngải không nghe lời ta

Ta sẽ vứt bỏ

Ta sẽ đốt đi

575. Nói xong Ti ăng cầm ống ngải ném đi

Hồn ngải biến thành hai người phụ nữ là Vah, Vănh

Vah, Vănh cũng biết đeo gùi

Chúng mang những chiếc gùi nhỏ

Gùi của chúng cũng có hoa

580. Vah, Vănh cũng đeo vòng ở cổ chân

Khi bước đi cũng nghe tiếng vòng vang lên

Tai Vah, Vănh cũng đeo lục lạc

Đầu Vah , Vănh cũng đội mũ hoa bạc

Cũng cầm hoa trắng

585. Mỗi người đeo một chiếc vòng ở cổ tay

Hai người mặc váy ngắn đến nửa đùi

Văh , Vănh nói với Tiăng rằng :

– Như vậy Tiăng nhé

Chúng tôi là khách qua đường

590. Chúng tôi chỉ biết chặt gốc cây thôi

Còn ngọn và cành là do anh làm

Vah, Vănh bắt đầu bay đi

Chúng bay đến nhà Bông

Bay sát bên Bông

595. Đậu vào đuôi khố Bông

Vah, Vănh bắt đầu biến dạng

Chúng hóa thành con ong ruồi

Bay qua bay lại

Rồi đậu lên mặt Bông

600. Bông lấy tay phủi đi

Ong ruồi hóa thành hòn đá

Bông tin đó là hòn ngọc quý

Bông bỏ vào mồm nuốt đi

Thế là hồn ngải vào trong bụng Bông

605. Bông bắt đầu làm theo hồn ngải

Làm theo ý muốn của Tiăng

Lúc đó đã hơn nửa đêm

Bông lăn lộn mãi

Lăn lộn mãi vẫn không ngủ được

610. Hình như có ai quấy rầy

Người Bông ngứa như có bụi đất

Ngứa như dính bụi thóc

Ngứa như qua bụi tong ya

Bông đi tắm vẫn không hết ngứa

615. Bông ngồi trên giường lại muốn xuống đất

Khi xuống đất, lại muốn ra sân

Ngồi không yên ngủ không được

Người Bông như bị gió xoáy

Có lúc như bị kéo đi nhẹ tựa nứa khô

620. Bông nghĩ chẳng biết tại sao

Tại sao mình lại thế này

Hay là có ai muốn giết ta

Có ai sắp đánh ta

Có ai sắp đến cướp bon ta?

625. Bông suy nghĩ vẩn vơ

Cuối cùng Bông chợt nghĩ đến Rŏng

Bông đốt đuốc lên

Đuốc của Bông to bằng cái ché

Đuốc của Bông to bằng cái ché Rlung

630. Đuốc của Bông thắp bằng dầu rái

Đuốc sáng tỏa khắp nhà

Bông cầm đuốc đi

Chàng đến nơi Rŏng ngủ

Buồng Rŏng có vách hoa

635. Vách có hình con trăn

Bông vào buồng Rŏng

Rŏng đang yên giấc

Nàng ngáy nho nhỏ

Tiếng ngáy của Rŏng rất êm

640. Nghe rất êm tai

Tiếng ngáy vọng ra như hoa Rsi

Sạp ngủ, Rŏng trải mấy lớp chiếu lá

Trải thêm mấy lớp chiếu hoa

Nàng đắp chăn đỏ mới tinh

645. Bông định cất tiếng gọi

Nhưng lòng cứ đắn đo

Cuối cùng Bông quyết định:

Bông thò tay nhè nhẹ

Cầm chăn Rŏng đắp lật lên

650. Rồi Bông lên tiếng

Bông gắng mãi mới thành lời:

– Em Rŏng ơi, em ngủ hay thức?

Anh Bông đang đánh thức em đây

Rŏng tỉnh giấc, sửng sốt

655. Rŏng ngồi dậy sợ hãi

Rŏng lấy tay dụi mắt

Rŏng lên tiếng hỏi:

– Cái gì xảy ra

Ai đến phá bon ta

660. Ai đến làm hại bon ta

Hay là ai muốn cướp bụi mía của ta

Ai muốn hái quả dừa của ta?

Rŏng lớn tiếng hỏi tiếp

Người từ bon nào đến?

665. Rŏng dứt lời, Bông đáp lại ngay

Lời Bông buồn bã:

– Sao em hỏi như vậy

Em không nhận ra anh Bông đây sao

Em tưởng là ai xa lạ ư?

670. Không có ai xa lạ đâu em ạ

Rŏng nhìn kỹ và nhận ra Bông

Rŏng mừng rỡ nói:

– Anh Bông đi đâu thế này

Anh đến đây có chuyện gì không

675. Anh định đi đâu

Định đi thăm ai

Anh định đi đáng nhau với ai

Hay là anh sắp đi đâu xa

Tại sao anh lại đi lúc đêm khuya?

680. Đêm đã khuya lắm rồi

Chim chăt chang đang kêu ngoài kia

Lũ chuột đùa nhau chút chít

Mọi người đang ngủ yên giấc

Bông trả lời:

685. – Anh cũng không biết nữa Rŏng ơi!

Đầu óc anh đang rối đây

Để anh kể cho Rŏng nghe

Trong người anh bây giờ lạ lắm

Nằm trên giường mà như ngứa bụi đất

690. Xuống dưới đất ngứa như ở bụi lúa

Ngứa như chạm vào cây tông ya

Anh lấy nước tắm cũng không hết

Không biết chuyện gì đã xảy ra

695. Rŏng thản nhiên nói rằng:

– Làm gì có chuyện hở anh

Mình có chuyện gì với ai đâu,

Mình không có thù oán với ai cả

Mình chẳng có nợ ai

700. Như vậy chẳng việc gì!

Bông lấy con dao trong gùi bày ra

Bông bày ra những lưỡi dao

Bày ra những chuỗi cườm

Bày ra những đồ trang sức

705. Bày ra nraih cài đầu

Kể cả chiếc lược chải đầu bằng bạc

Bông đặt các thứ đó trước mặt Rŏng

Bông mới nói rằng:

– Bây giờ anh nói cho em nghe

710. Anh không có điều gì giấu diếm nữa

Người Preh tỏ tình bằng nhông rơ he

Người Ra đê tỏ tình bằng nhong njang

Tiăng và Tang tỏ tình bằng net nke

Anh và em tỏ tình bằng lục lạc

715. Bông chưa dứt lời, Rŏng liền lên tiếng

Giọng Rŏng gắt gỏng

Rŏng bực tức run cả chân tay

Lưỡi cứng khó phát thành lời;

– Anh Bông đừng nói bậy

720. Chắc anh điên rồi

Anh bây giờ biến thành con chó sao

Tại sao anh lại tỏ tình với em

Anh không sợ kiêng kỵ à ?

Anh đừng có thử trời nhé !

725. Rŏng vừa dứt lời, Bông nói tiếp:

– Em Rŏng không nên nói như vậy

Không phải anh xin em làm vợ đâu

Nếu em và anh thành vợ chồng mới kỵ chứ

Đây chỉ là nhờ qua đường

730. Nhờ đêm nay ngày mai lại thôi

Cho anh mượn như mượn rìu mượn cào

Mượn xong anh lại trả cho em

Rŏng cứng rắn không chịu

Vùng vẫy chân tay

735. La hét kêu gào

Rŏng tức giận Bông lắm

Bông làm gì cũng bị Rŏng phản ứng

Bông càng nói Rŏng càng quay lưng

Rŏng như người cấm khẩu

740. Có gọi ăn cũng không thèm

Có đưa thuốc hút cũng không lấy

Cuối cùng Bông đành thôi

Bông bước xuống đất

Trở về nơi ngủ của mình

745. Bông đắp chăn nằm ngủ

Nhưng không làm sao ngủ được

Bông cảm thấy sức mình rất yếu

Bông nói không thành lời

Bông nghĩ phải dùng bùa ngải

750. Bông thổi ngải và nói:

– Củ ngải phải nghe ta

Phải khiến cho Rŏng thương ta

Một lúc sau đó

Rŏng đổi ý liền

755. Nàng nghĩ mình đã nặng lời với Bông

Sợ Bông buồn chết cũng nên

Sợ Bông chết bằng dao, bằng rìu

Nàng sợ Bông tự tử bằng lá nghe

Sợ Bông dùng dây thắt cổ

760. Nếu Bông chết Rŏng khổ lắm

Rŏng ra khỏi giường

Đi đến chỗ Bông nằm:

– Anh Bông ơi! Anh thức hay ngủ ?

Ngồi dậy đi anh Bông ơi !

765. Rŏng vừa nói vừa cười

Nàng nói cười ròn rã

Tiếng cười như gạo thơm

Tiếng cười trong như gạo trắng

Nghe Rŏng gọi, Bông lên tiếng:

770. – Anh không ngủ được, Rŏng ơi!

Người anh như bị gió xoáy

Như bị ai lôi đi giống ống nứa khô

Bông chưa dứt lời, Rŏng đã nói ngay:

– Như vậy anh Bông nhé!

775. Anh đã quyết yêu em

Anh hãy tặng em một chiếc vòng

Chiếc vòng thật mới

Một chuỗi cườm thật mới

Như vậy là em bằng lòng với anh

780. Trong nhiều con dao của Bông

Rŏng chỉ chọn lấy một con dao xinh nhất

Trong nhiều rnaih của Bông

Rŏng chỉ lấy một cái đẹp nhất

Chuỗi hạt cườm của Bông một ống

785. Và lược bằng bạc của Bông thật nhiều

Rŏng chỉ lấy mỗi thứ một chiếc

Xong xuôi rồi

Hai người trò chuyện

Tại giường của Bông

790. Hai người ôm nhau

Họ bắt đầu đắp chăn

Tay Bông bắt đầu mơn man

Bông bắt đầu gỡ áo Rŏng ra

Chân Bông từ từ choàng vào đùi Rŏng

795. Bông nghĩ thầm: – Đùi Rŏng trắng như cây chuối non

Thân Rŏng đẹp như hoa trắng

Háng nàng đen như đám mây u ám

Sờ dưới rốn như sờ tóc đứa trẻ

Con voi có muốn qua cũng không qua được!

800. Hôn đầu nàng thơm như hoa gai

Hôn tóc nàng thơm như nấm lang ai

Hôn răng nàng thơm như hoa krai mới nở

Hôn hông nàng thơm hơn nước nhuộm vải

Bông và Rŏng bốn chân choàng nhau

805. Đùi người này sát vào đùi người kia

Hai người vuốt ve nhau

Hôn hít nhau

Họ đè lên nhau không hề mỏi mệt

Hai người ôm nhau không biết mỏi tay

810. Hai người rất vừa nhau

Chân tay họ dài ngắn như nhau

Thân hình họ to bé như nhau

Rất bằng nhau như ống đổ rượu

Mẹ đẻ ra như là sinh đôi

815. Rŏng nói rằng:

– Em muốn chúng ta thành vợ chồng

Chúng ta sống bên nhau

Thành vợ chồng đẻ con cái

Đi đâu về Bông mang lao

820. Đi đâu về Bông đeo gươm

Đi đâu về Bông mang con cho em

Bông là chồng em mãi mãi

Bông run sợ trả lời:

– Không được đâu em ơi!

825. Nếu chúng ta là bà con xa mới được

Anh và em một mẹ đẻ ra

Ta không thành vợ chồng được đâu!

Nói chuyện xong

Bông và Rŏng nằm ngủ

830. Bây giờ ta kể đến Nar con Jray

Nar bắt đầu lau chùi vòng đeo ở chân bằng tro

Lau chùi vòng đeo ở tay bằng tro

Vòng chân, vòng tay sáng chói

Keng, Kăng con Nar

835. Bắt đầu mở cửa, mở cổng

Mở những cánh cửa bằng đá

Dọn dẹp sân nhà xong

Nữ thần mặt Trời bắt đầu mang gùi

Nữ thần bước ra khỏi nhà

840. Lúc đó bon Bông, Rŏng gà bắt đầu gáy

Tiếng gà gáy từ suối vang lên

Con trâu kêu từ trên nguồn suối

Con voi nhỏ hú từ ngoài rừng xa

Con gà to của Bông cựa dài ba sải

845. Quả trứng to bằng chiếc ché

Gà bới một cái, đu đủ gãy ngang

Bay một cái gió bẻ gãy ngang cây bằng lăng

Gà gáy một tiếng vang đến nguồn Krông

Gáy một tiếng vang đến suối Bông pah

850. Gáy một tiếng vang đến suối Bông pai

Gáy nhiều tiếng vang đến suối Bong glung

Gà trống ăn vùng Ra đê, gà mái bới vùng người Rơ ong

Con gà gáy sớm quá

Các cặp vợ chồng ngủ chưa chán

855. Mong gà bị chồn ăn sạch

Mong gà bị cọp ăn hết

Trời bắt đầu sáng

Ánh mặt trời tỏa khắp nơi

Ánh mặt trời tỏa khắp các rừng cây

860. Mặt trời đến suối Klông bong

Tiăng thấy Bông và Rŏng đã làm theo ý mình

Nó mừng như cá thoát đơm

Tiăng tiếp tục dùng bùa ngải:

– Củ ngải này phải làm theo ta

865. Khiến Bông, Rŏng hết sạch thức ăn

Cá khô một con không có

Một miếng thịt khô cũng hết

Rŏng rủ Bông đi xúc tôm tép

Họ định đến suối Klông bong

870. Rŏng mang gùi nhỏ

Hai người đi về hướng suối

Đi qua bãi cỏ

Đến chỗ đất bằng có cây lưa thưa

Họ nghe sóc kêu dưới hang đất

875. Rŏng nói với Bông:

– Chúng ta đào hang đất bắt sóc đi

Bông lấy cây vót nhọn để đào

Đào mãi vẫn không thấy con sóc đâu

Bông đào bên này, Rŏng chắn bên kia

880. Những cục đất văng vào háng Rŏng

Tiăng hóa thành ruồi thành muỗi

Bay theo cục đất rồi chui vào bụng Rŏng

Bây giờ Ti ăng đã ở trong bụng Rŏng rồi

Sau đó không bao lâu

885. Rŏng đã mang thai

Nàng đã mang thai như con trâu, con thỏ

Bon làng Bông bắt đầu u ám

Bắt đầu mưa gió

Bắt đầu sấm sét.

890. Mưa từ đâu cũng kéo về bon làng Bông

Gió từ đâu cũng kéo về bon làng Bông

Tạm dừng chuyên Bong, Rŏng từ đây

Ta kể chuyện mẹ trời

Lúc này mẹ Trời đang lâm bệnh nặng lắm

895. Đã mấy ngày không ăn được cơm

Không uống được nước

Vòng đeo tai đã tuột ra

Khố ngang lưng đã tuột xuống

Trời sắp sáng mây càng u ám

900. Lúc trời sáng trời càng tối tăm

Trời và đất chỉ còn cách nhua một cần câu

Mặt trời mặt trăng chỉ còn cách nhau một cần vó

Đá trên trời bắt đầu đổ xuống

905. Trăng trên trời bắt đầu rơi xuống

Vũ trụ bắt đầu tối tăm lạnh lẽo

Đá rơi vào chân người hóa thành cây đa

Rơi trúng ta hóa thành cây jrang

Một bên mưa một bên nắng

910. Một bên đen một bên trắng

Một bên lạnh buốt một bên nắng gắt

Tiăng bắt đầu chui ra khỏi bụng Rŏng

Tiăng thấy trời đất bốc lửa

Thấy những hòn đá trên mặt đất bắt đầu rung rung

915. Tiăng rất lo ngại

Tiăng sợ trời đất tiêu tan

Tiăng bay gấp lên trời

Mang ba con heo, ba con dê, một cái cào để cúng bà Trời

Cúng xong bà trời lành như cũ

920. Mặt trời, Mặt trăng đứng im một chỗ

Tiăng trở lại mặt đất

Ti ăng lại chui vào bụng mẹ Rŏng

Bây giờ kể đến Nrĭ, Nrĕ dưới kia

Nrĭ, Nrĕ cũng đang lâm bệnh nặng

925. Họ đang hấp hối

Chỉ còn thở ít thôi

Lời nói tiếng còn tiếng mất

Linh hồn sắp xuống phao

Những hòn đá trên mặt đất đã bắt đầu rung rung

930. Có những hòn đá bắt đầu sụp xuống

Mặt đất bắt đầu nứt ra

Trái đất bắt đầu vỡ ra từng mảnh

Khắp nơi ầm ầm tiếng động

Trời và đất chỉ còn cách nhau bằng chày giã gạo

935. Mặt trời, Mặt Trăng chỉ còn cách nhau một cần câu

Tiếng động trên trời tưởng là dưới đất

Tiếng động dưới đất tưởng là trên cây

Tiếng động trong rừng tưởng là trong bon

Ti ăng lại chui ra khỏi bụng mẹ Rŏng

940. Tiăng nhìn khắp nơi

Thấy mặt đất lõm khắp nơi

Tiăng mặc áo dur làm cánh

Mặc áo djăr làm lông

Thắt khố trắng hóa thành chim

945. Tiăng bay xuống dưới kia

Nơi Nrĭ, Nrĕ ở

Đem ba con heo, ba con dê và một cái cào

Đến nơi Tiăng làm cúng cho Nrĭ, Nrĕ

Trái đất bắt đầu lành lại

950. Tiăng trở lại mặt đất

Tiăng lại chui vào bụng mẹ Rŏng

Ti ăng ở trong bụng mẹ Rŏng rất lâu

Rŏng thèm khát quả chua

Bông đi kiếm quả chua

955. Quả chua đã hết mùa

Quả nduăt ở suối Glung, và Jơl cũng hết

Một gùi quả Rŏng ăn được đến nửa đêm

Một bó quả mới đủ ăn đến sáng

Bông không còn cách nào khác nữa.

960. Không biết tìm đâu ra quả chua

Bông rất lo cho sức lực của Rŏng

Bông đi ăn cắp quả cam của người Drôn

Mới đến vườn cây đã bị người ta bắt

Bông kể lại nguồn gốc của cây cam

965. Bông kể chuyện xưa cho người Drôn nghe

Người Drôn cho Bông hái quả mang về

Bông trở về nơi ở của mình

Bây giờ lại nói về Rŏng

Rŏng mang thai to như con trâu mang thai.

970. Rŏng mang thai đẹp như con thỏ mang thai

Nàng mang thai như gái không chồng

Khi Rŏng đẻ Tiăng nó khóc oa oa

Đẻ lúc sáng đã cầm ngay con dao chặt chân con dê

Qua ba ngày đã chặt chân con trâu

975. Buổi sáng Tiăng đi đánh nhau với Briăng

Buổi chiều đánh nhau với Klang

Gần sáng đi đánh nhau với khỉ

Bà Dŭm đẻ ra hai mươi sáu con gái

Bà Dŭm đẻ ra sáu mươi bảy con trai

980. Chỉ có Lêng và Yang nổi tiếng

Chỉ có Lêng là giỏi hơn cả

Chỉ có Lêng khỏe hơn cả

Chỉ có Lêng mới ngăn được kẻ thù

Việc nội trợ chỉ có Kông và Glơng

985. Bah đẻ ra hai mươi sáu con gái

Đẻ ra sáu mươi bảy con trai

Nổi tiếng nhất là Yong và Kong

Chỉ có Kong là hơn cả

Nghề nội trợ chỉ có Jrah và Jrai

990. Nghề làm ăn có Yơng và Kong

Sinh con gái cùng bằng cào

Đẻ con trai cúng bằng rìu

Bing con Lông cúng bằng gùi bạc

Yang con Rŭng cúng bằng dao bạc

995. Klôp vừa ra đời đòi đeo lục lạc

Tiăng cướp lục lạc của Jong, Bang con Pah

Họ đánh nhau suốt mấy mùa trăng

Nhông nói ra đời đã đòi cái sừng

Yang mới ra đời đã đồi khiêl mây

1000. Đi ăn cắp cây bung của Bư, Bưi để làm khiêl

Tiăng đánh nhau với Bư, Bưi mấy mùa trăng

Breh, Brăng sinh ra sa quay chỉ

Tiăng cướp sa quay chỉ của Brah, Brăng con Măch

Tiăng đánh nhau với họ suốt mấy mùa quả chín.

1005. Dôt , Dôi lớn lên lại đòi thoi dệt

Từ đó bon Tiăng thành đông

Người đứng, người ngồi tấp nập

Ở đâu cũng có người

Người nhiều như khiêl, như ná.

1010. Con Ting, con Rŭng nằm chật ních nhà

Con Ting, con Rŭng nhộn nhịp đầy nhà

Bây giờ nói về Ti ăng

Ti ăng chỉ dẫn mọi người từ sáng đến tối

– Hỡi các em !

1015. Núi Gung Juch , Gung Ju là bon Ndu con Kler

Chỗ khe đá là con Chứt con Krông

Chân núi dài là bon Krong con Jah

Núi Nâm Brah là bon Krah con Rŏng

Núi Nâm Riăng là bon Ti ăng con Rŏng

1020. Chỗ rừng sâu là bon Ndu, bon Kông

Cuối rừng già là nhà cậu Djut

Đầu bon phải là nhà Lêng

Nhà em Brih dài một đoạn sợi mây

Nhà Breh dài bằng một cây mây to

1025. Nhà Ti ăng, tang dài bằng dây diều

Nhà dài nhất là nhà Lông, Măng

Cuối cùng là nhà Yai con Kam

Tiăng không ngớt lời răn dạy :

– Người sứt tai mẻ đầu ở riêng một bên

1030. Người bị lác, bị ghẻ đứng riêng một bên

Người đui mù ở riêng một bên

Người ốm yếu ở riêng một bên

Yơng đẹp trai phải ở chính giữa.

Yang đẹp trai phải ở chính giữa.

1035. Nhà bon Tiăng nhiều đến một trăm

Nhìn đâu cũng thấy có nhà

Ti ăng tiếp tục răn dạy

Từ nương rẫy đến bon làng

– Thằng Yơng mày phải trồng cây gòn gai

1040. Yăng phải trồng cây kriăng

Tôi là Ti ăng phải trồng cây nkŏ

Mẹ Rŏng phải trồng cây tre gai

Cho tre gai mọc quanh bon làng

Xứ này trước đây toàn là tảng đá

1045. Mặt đất trơ trọi

Hạt cây của Tiăng nhiều đến ba gùi

Tiăng nói với mọi người

Các loại cây cối phải gọi đất là mẹ (4)

Cây mây phải gọi cây song là mẹ

1050. Cây tre phải gọi cây van dung là mẹ

Bầu, bí phải gọi cây dưa là mẹ

Sợi bông phải gọi hoa bông gòn là mẹ

Cây tung và cây gòn gai phải gọi cây vông là mẹ

Cây kuai njoih phải gọi khâng là mẹ

1055. Con gà glơng rgă phải gọi gà rừng là mẹ

Bông gòn phải gọi rdet là mẹ

Con chim xanh phải gọi chim cu là mẹ

Cây rlô, rla phải gọi rkĕ bằng mẹ

Loại sóc nhỏ phải gọi châu chấu là mẹ

1060. Cái ching, cái ché phải gọi Rlă dơng là mẹ

Con nai, con mang phải gọi cây mây là mẹ

Cá trấu phải gọi brŭ là mẹ

Cá trầu phải gọi brŏ là mẹ

Loại cá trắng phải gọi đơm là mẹ.

1065. Con đỉa sinh ra cậu Kră

Manh sinh ra con sau Dăm Nhông

Ta phải gọi Rŏng là mẹ, Bông là cha

Yơng, Yang làm mấy lớp rào

Một lớp họ rào bằng tre

1070. Ba lớp rào bằng gỗ chau

Sáu lớp rào bằng nứa khô

Rào bằng nứa khô cao đến chọc trời

Các lối họ đều cắm chông

Họ cắm đủ các loại chông

1075. Chông lớn, chông nhỏ con chó vào không lọt

Họ cắm chông ngầm dưới đất

Họ chặt cây chặn các ngõ hẻm

Chặt cây gai chặn đầu thác

Chặt cây kriăng chặn đầu suối.

1080. Bên ngoài vậy quanh hàng rào lửa

Bên ngoài bon ánh mặt trời vậy quanh

Bên trái cũng có hàng rào lửa

Bên phải cũng có hàng rào lửa

Lửa cháy bùng bùng khắp núi đồi

1085. Con beo chực sẵn ở bãi cỏ

Con cọp chực sẵn ở đầu đưòng

Đàn ong canh giữ ở cổng đá

Đàn ong có bảy con to

Đàn ong bay rào rào.

1090. Nọc ong to bằng ché rlung

Bon Tiăng bên trái trồng tre rìa

Bên phải trồng cây rngâm

Phía dưới trồng cây cọ gai

Trồng cọ gai để chắn gió

1095. Họ dựng bon ở trong hang đá

Bon trong hang Briăng không phá được

Trên cao có nhiều trái cây

Trái cây to bằng cái gùi cũng có

Có cả trái như gùi nhỏ có hoa

1100. Luồng gió làm rung cây đa

Quả và hoa đung đưa thật đẹp

Giữa bon có một cây đa to

Cây đa nảy cành lá xum xuê

Một cành lá tỏa hướng nhà Jrai con Nghe

1105. Một cành tỏa hướng nhà Sre con Liăng

Một cành tỏa hướng nhà Tiăng con Lŏm

Một cành tỏa hướng nhà Ndu

Nhành bên trái có tổ Klang rya

Nhành bên phải có tổ Klang Ndăng

1110. Cành trụi lá có tổ chim Rling

Bầy chim xanh bu ăn trái đa

Bầy chim tét bu ăn trái đa

Bầy chim nhông bu ăn trái đa

Chim xanh đạu nhánh, phượng hoàng đậu cành

1115. Phượng hoàng kêu lúc tảng sáng

Họ lấy nhựa bẫy chim từ bon Bu Ja

Lấy nhựa bẫy chim từ bon Bu Dâng

Lấy dầu rái từ Prăng ngong

Để nấu keo bẫy chim ăn trái đa

1120. Yơng chỉ bắt chim Rlang

Yang chỉ bắt chim Rling

Bắt chim Rling ba đuôi cho Bing nuôi chơi

Để Rling ca vang trời cho Bing nghe chơi

Chân chim Rling được bịt bằng bạc

1125. Thân chim Rling được bịt bằng vàng

Khi chim xòe cánh chỉ thấy toàn bạc, toàn vàng

Cây đa cao mà cành xòe sát đất

Dưới gốc đa có con rắn to

Con rắn hổ mang, con rắn màu xanh lá cây

1130. Và những con ếch nấp trong gốc cây

Bến nước của Yơng, Yang được lát bằng bạc

Bến nước của Lêng, Kong được lát bằng vàng

Bến nước của Mbông con Tiăng lót bằng ching hoa

Đường lên rẫy của họ cũng vẽ hoa

1135. Đường đi xuống suối họ cũng vẽ hoa

Trâu bò đi ăn cỏ cũng có lối riêng

Bầy gà bới đống trấu cũng có bãi riêng

Dân bon Ti ăng tấp nập làm ăn

Con gái nhiều như cây chuối non

1140. Con trai nhiều như ngọn cây Jok

Con gái tóc dài như cây rơ tiăng

Nhiều con gái kéo chỉ giữa bon

Nhiều con trai thả diều giữa bon

Đàn bà đeo vòng đồng ở chân

1145. Đàn ông bới tóc, cài chỉ đỏ

Đeo vòng bạc ở ngực

Buổi sáng họ đi hái bông chau để ăn

Buổi chiều họ đi hái quả gòn gai để lấy bông

Đất giữa bon họ trồng chuối để nuôi heo

1150. Phía dưới nhà trồng cây nứa để múc nước

Họ nuôi rất nhiều khỉ

Họ nuôi công nhìn rất đẹp mắt

Nuôi dĭ để giã lúa

Bon làng tập trung rất đông người

1155. Tập trung tất cả con của Ting

Tập trung tất cả con của Rung

Quanh đầu họ đeo vòng kach

Hai đầu kach đều treo lục lạc

Hai bên tai đều đeo lục lạc

1160. Trên đầu còn cài hoa bạc

Cánh hoa bạc trắng như bông

Họ đeo vòng đồng lên đến đầu gối

Đeo vòng đồng lên đến khuỷu tay

Họ mặc váy dài đến gót chân

1165. Bụng hở thon như con dế

Tóc sau gáy nhọn như con ba ba

Sống mũi đẹp như ai nắn

Đôi mắt đẹp như ai đẽo

Hàm răng nhọn như gai cây mây

1170. Đuôi tóc quắp như vỏ bắp chuối

Cổ đeo chuỗi cườm uốn như cần rượu

Khi họ ngồi xuống đẹp như bụi nứa

Con phượng hoàng vàng còn chưa bằng

Bọt thác còn đẹp chưa bằng

1175. Mặt trăng có lúc còn bị lu mờ

Chân họ đeo vòng sáng như lửa tỏa

Tay họ đeo vòng sáng như lửa tỏa

Tay sà xuống như dây đuổi chim

Đôi vú nhú lên như bắp chuối

1180. Búi tóc đẹp như đầu con chim én

Khi họ cười như gà rừng cục tác

Trên đầu họ cài thêm hoa bạc

Có người để tóc dài

Có người đeo vòng

1185. Có người đeo chuỗi cườm

Có người mặc áo vỏ cây

Có người đen như nhựa bắp chuối

Có người bụng thon như bụng ong

Có người chân tay dài như con cào cào

1190. Có người vú sà xuống giữa bụng

Có người bụng xẹp như miếng thịt kỳ đà thái mỏng

Bing dệt mền nhỏ đổi được chiếc ché

Dệt mền to đổi được con trâu

Dệt mền hoa đổi được con voi

1195. Buổi sáng Bing dệt

Buổi trưa thêu hoa

Đi suối nước về thêu cái khố

Dệt mền lơ ving

Bing dệt mền to có hình mặt trời

1200. Khi dệt mền dệt từ dưới dệt lên

Thoi dệt kéo ngược đằng sau

Nói năng thường ví von

Chăm chỉ làm như heo ủi đất

Bing làm gì cũng được

1205. Có lần đi với người Chĭn, người Lào

Bing, Jông là khéo tay nhất

Ai không biết thêu thì đến học Bing

Ai chưa biết gấp gấu áo thì đến học Bing

Nhà Bing lúc nào cũng đầy khách

1210. Không chen chân được

Nhiều đến nỗi không còn chỗ cho con nằm

Đông đến nỗi con voi cũng không qua được !

Có người đen như nhựa bắp chuối

Có người đen như con chim Răch

1215. Bụng thon như bụng con ong

Chân tay dài như châu chấu

Vú sà xuống đến nửa bụng

Bụng xẹp như mỏ con kỳ đà

Có người chỉ lấy lá cây che một bên đùi

1220. Lấy lá tranh che một bên đùi

Làm như vậy để khỏi xấu hổ khi đi giã lúa

Mặc lá cây để khỏi xấu hổ khi đi tắm

Mặc lá trŭn để xuống tắm cho con

Bọn Tiăng dựng nhà bằng đá

1225. Mái nhà bằng thác

Trên mái nhà có giăng chuỗi cườm

Trước cửa nhà là nơi cột voi

Dưới đất đặt ché Cha rung

Trước cửa nhà có treo ngà voi

1230. Hai bên hiên nhà là hai con trâu đực

Trong truồng có nhiều bò

Đầu đường cuối đường có nhiều bầy dê

Ché Rlung con trúc đổi từ vùng người Drôn

Ché xanh đổi từ bon Dir con Kuăch

1235. Ché yang ndach của Băch, Bai vợ Knanh

Ché yang con kring đổi của Bing

Buổi sáng là ché buổi chiều thành con phượng hoàng

Lúc tảng sáng bay đi ăn quả đa

Kêu buổi sáng, báo có người mang ché đến

1240. Kêu buổi chiều, báo có người mang ché Rlung đến

Kêu buổi trưa, báo có người mang ché Rla đơng đến

Họ mang người phục dịch đến

Họ mang trâu đến bon Tiăng trao đổi

Người Preh thường mang dê đến đổi cho Tiăng

1245. Người Ra đê thường đến đổi cồng chiêng

Người Rơ ong thường đến đổi mbuăt

Người Đip thường đến nhờ Tiăng dạy mpring

Người Đing đến nhờ Tiăng dạy rma

Bon Bong ja đến nhờ Tiăng dạy rma doih

1250. Tiăng dạy họ rằng:

– Muốn có lúa phải làm rẫy

Muốn có thịt sóc phải làm ná

Muốn có cá phải đan đơm

Muốn có con dơi, con chim phải chăng bẫy

1255. Muốn có muối ăn phải đi đổi từ xa….

Sử thi thần thoại Mnông - Bông, Rong và Tiang

NHÀ TÀI TRỢ

uocmo_kchodoi

Moderator

Xếp Hạng

Butchi

Hide Nguyễn

ButNghien

Thandieu2

Trang Dimple

ngan trang

Văn Sử Địa

ButBi

h2y3

Nguyễn Thành Sáng

Chia sẻ trang

Tương tác

NHÀ TÀI TRỢ

Chủ đề mới

Dành cho học sinh

Trending content

VnKienthuc lúc này

Định hướng