Kina Ngaan
Active member
- Xu
- 28,899
Tác phẩm vào phủ chúa Trịnh của Lê Hữu Trác là một văn bản thuộc chương trình ngữ văn 11. Tác phẩm thể hiện đời sống xa hoa của chúa Trịnh và thái độ khinh thường của tác giả. Tác phẩm chứa đựng giá trị hiện thực đặc sắc. Phân tích tác phẩm là một dạng đề mà bạn cần lưu ý. Dưới đây là dàn và bài phân tích giúp bạn hiểu sâu hơn bài học.
(Nguồn ảnh: Internet)
Dàn ý phân tích bài Vào phủ chúa Trịnh của Lê Hữu Trác
1. Quang cảnh xa hoa nơi phủ chúa Trịnh
* Quang cảnh nơi phủ chúa
- Vào phủ chúa:
+ Cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương…
+ Những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp..
“Chỗ nào trong cấm thành mình cũng đã từng biết…Bước chân đến đây mới hay cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường!”
- Bên trong: nhà Đại Đường, nhà Quyển bồng, gác tía..
- Nội cung: trướng gấm, màn che, ghế đồng sơn son thiếp vàng,…
Khung cảnh phủ chúa thực sang trọng, giàu có, quý phái và mang vẻ phong lưu. Màu sắc chủ đạo là đỏ vàng, quang cảnh tuy vương giả nhưng không hề trong lành. Khung cảnh ấy được tác giả miêu tả tỉ mỉ, chân thực, sinh động và mang đầy ý nghĩa.
* Cung cách sinh hoạt
-Đến phủ chúa phải có thánh chỉ, phải có người đem cáng đến, có đầy tớ dẫn đường, có thẻ.
- Phủ chúa có cả một bộ máy phục dịch
+ Người giữ cửa truyền báo rộn ràng
+ Người có việc quan qua lại như mắc cửi
+ Vệ sĩ canh giữ cửa cung
+ Quan truyền chỉ
+ Các tiểu hoàng môn hầu hạ nội cung
+ Thị vệ, quan sĩ canh cửa lớn
+ Danh y sáu cung hai viện ngồi chờ
+ Phi tần chầu chực quanh Thánh đế, người hầu xúm xít quanh thế tử..
- Lời lẽ: cung kính, lễ độ “Thánh thượng đang ngự, hầu mạch Đông cung thế tử, hầu trà”
- Việc khám bệnh cho thế tử cũng phải tuân thủ quy định:
+ Phải đứng hầu ở xa
+ Trước và sau khi khám phải lạy bốn lạy
+ Muốn xem thân hình thế tử phải đứng hầu và xin phép
+ Xem bệnh xong phải làm tờ khai
Tất cả nghi lễ, phép tắc cho thấy sự xa hoa tội đỉnh và quyền hạn tối cao của chúa.
Tiểu kết: Bức tranh hiện thực sắc nét, phản ánh sâu sắc lối hưởng thụ xa hoa của cha con chúa.
2. Phẩm cách của tác giả
*Cách nhìn, thái độ của tác giả
- Tác giả đưa ra lời nhận xét “cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường”
- Làm hẳn một bài thơ nói về cảnh trí xa hoa nơi phủ chúa.
- Nhận xét về bữa ăn “mâm vàng, chén bạc, đồ ăn toàn là của ngon vật lạ…”
- Lời nhận xét về bệnh trạng của thế tử: căn nguyên của bệnh là do “ở trong chốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi”
Tác giả thờ ơ trước những giá trị vật chất hão huyền, không đồng tình với cuộc sống quá tiện nghi mà xa lánh thiên nhiên,khí trời.
*Tâm trạng tác giả khi chữa bệnh
- Sự mâu thuẫn, giằng co:
+ Hiểu bệnh, biết cách chữa trị nhưng tác giả lại lo sợ chữa khỏi thì chúa sẽ tin dùng, bị công danh ràng buộc
+ Muốn chữa cầm chùng nhưng lại hổ thẹn với long, làm trái lại với lương tâm, y đức
- Cuối cùng, ông đã gạt bỏ tất cả, làm tròn trách nhiệm của một người thầy thuốc.
Tiểu kết: Lê Hữu Trác là một thầy thuốc giỏi, có kiến thức sâu rộng, lương tâm, y đức hơn người. Ông khinh thường danh lợi phù du, yêu tự do, nếp sống thanh đạm.
Bài viết phân tích bài Vào phủ chúa Trịnh của Lê Hữu Trác
Bài 1:
Hải Thượng Lãn Ông – Lê Hữu Trác không chỉ là một danh y nổi tiếng, mà còn là một tác giả có nhiều tác phẩm văn học có giá trị thời trung đại. Lê Hữu Trác để lại cho đời một sự nghiệp y học đồ sộ, nổi bật hơn cả là bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh được coi là bách khoa toàn thư về y học thế kỉ XVIII. Các tác phẩm của ông không chỉ có giá trị về y học mà còn mang nhiều giá trị văn học sâu sắc vì đã ghi lại cảm xúc chân thật cùng như bộc lộ tâm huyết, đức độ của người thầy thuốc. Thượng kinh kí sự là tập kí sự nổi tiếng trong cuộc đời Lê Hữu Trác. Tác phẩm kể về cuộc sống xa hoa trong phủ chúa Trịnh và quyền uy thế lực nhà chúa cũng như những điều mắt thấy tai nghe nhân dịp được chúa Trịnh Sâm triệu vào chữa bệnh.
“Vào phủ chúa Trịnh” là một đoạn trích được rút ra từ “Thượng thư kí sự” của tác giả Hải Thượng Lãn Ông - Lê Hữu Trác. Tác phẩm kể về cuộc sống xa hoa trong phủ chúa Trịnh cũng như quyền uy thế lực nhà chúa cũng như những điều mắt thấy tai nghe nhân dịp được chúa Trịnh Sâm triệu vào chữa bệnh. Đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh không chỉ miêu tả cuộc sống xa hoa ở phủ chúa, mà còn thể hiện rõ nét tâm hồn và nhân cách của vị lương y tài hoa đức độ này.
Tác phẩm viết trong bối cảnh khi những vị quan thanh liêm đều tìm cách lui về ở ẩn giữ được lối sống thanh cao của mình. Chính vì những người tài giỏi thì thường chúa ghét vòng danh lợi họ chỉ giúp vua một thời gian rồi về ở ẩn với nhân dân giúp đỡ nhân dân trong cuộc sống hàng ngày. Bao nhiêu bậc nho sĩ, người tài. Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác cũng vậy, chúng ta được biết đến ông là một người lười làm quan, biếm danh lợi. Về ở ẩn ông không những là một người thầy thuốc giỏi mà còn là một nhà văn. Trong tác phẩm “Vào phủ chúa Trịnh” này Lê Hữu Trác đã phê phán những thói ăn chơi xa đọa của bậc vua chúa. Nơi đây không khác gì cho những bậc thánh ở.
Đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” ghi lại thời điểm sau khi Hải Thượng Lãn Ông vào kinh, đang tá túc tại nhà Quận Huy Hoàng Đình Bảo thì ông được mời vào phủ chúa Trịnh để xem bệnh cho Thế tử Cán. Đây là lần đầu tiên ông bước chân vào chốn thâm nghiêm này. Qua đây tác giả có cơ hội chiêm ngưỡng và chứng kiến sự giàu có xa hoa và cung cách làm việc nơi phủ chúa. Trước hết là quang cảnh trong phủ chúa Trịnh, đập ngay vào mắt tác giả là những quang cảnh của cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm. Quả thật đây là một nơi sang trọng bậc nhất thiên hạ. Bên cạnh đó vào phủ chúa phải trải qua biết bao nhiêu là cửa, sự trang nghiêm nơi đây thật sự khiến cho người ta rụt rè chân bước “Hậu mã quân thúc trực” để cho chúa sai việc. Không chỉ dừng lại đó bên trong cửa phủ thì có những “đại đường”, “quyền bổng”, “gác tía” với kiệu son, võng nghi lộng lẫy, tất cả mọi thứ đều được mạ vàng. Từ những chiếc cột cho đến những mâm bát chén cũng đều như được dát vàng. Cuộc sống ở đây quả thực xa hoa bậc nhất.
Sự sang trọng mà hiện diện trong phủ chúa được tác giả miêu tả và nhận xét là “những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy”. Khi tác giả bước chân đến nội cung của thế tử thì phải bước qua mấy lần trướng gấm. Trong căn phòng của thế tử cũng có nhiều thứ rất sang trọng mà người đời mấy ai được xem qua. Trướng gấm, những sập cũng sơn son thiếp vàng, ghế rồng hương hoa bay ngào ngạt. Sự giàu có của phủ chúa không thể nói hết trong một hai câu, có thể những gì viết ra chỉ lột tả hết một phần của sự nguy nga tráng lệ nơi đây. Cảnh tượng ấy thật sự là khiến cho người ta đau lòng vì khi nhân dân thì đang khổ sở với cuộc sống thì chúa cái người mà đứng ra cai quản lại có thể ăn chơi xa đọa trước những vất vả của nhân dân như vậy.
Không chỉ có quang cảnh ở đây lộ vẻ xa hoa mà ngay cả tới người hầu kẻ hạ cũng ra vào tấp nập “đầy tớ chạy trước hết đường”, rồi lại đến “người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi”. Lời nói của mọi người khi nhắc đến thế chúa và thế tử đều rất cung kính, lễ độ. Riêng với chúa Trịnh lúc nào cũng có những cung tần mĩ nữ xung quanh để hầu hạ. Chúa giống như những bậc thánh khiến cho tác giả cũng khó mà gặp mặt chúa mà chỉ làm theo chỉ dẫn để vào cung thăm bệnh cho thế tử Trịnh Cán mà thôi. Khi xem bệnh xong thì không được trao đổi với chúa mà phải viết giấy khai đưa lên. Còn riêng phần thế tử thì khi bị bệnh lại có rất nhiều tầm bảy, tám ngự y thúc tục vây quanh. Cung cách khám bệnh ở phủ chúa, những ngự y ở đây, muốn khám bệnh cho con chúa thì đều phải quỳ lạy dưới chân của một đứa bé. Không chỉ vậy mà người gọi chúa Trịnh là thánh thượng, các chữ “thánh” ấy phải chăng chúa Trịnh đang quá lạm dụng quyền hành của mình.
Những quan điểm của tác giả cũng được bộc bạch qua cách miêu tả quang cảnh và cung cách ở trong phủ chúa Trịnh. Những câu văn của tác giả như dửng dưng trước sự quyến rũ của giàu có xa hoa nơi đây và giọng điệu trong đoạn trích thể hiện thái độ không đồng tình mà lớn hơn là trái ngược với những gì lẽ ra một người cận thần mong muốn nhận bổng lộc nên làm. Qua cách nói mỉa mai châm biếm của tác giả, ta thấy: Sự lộng quyền của nhà chúa với quyền uy tối thượng và nếp sống hưởng thụ cực kỳ xa hoa của chúa Trịnh cùng gia đình; sự thật bù nhìn của vua Lê khi ấy.
Qua đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh", tác giả đã phơi bày cuộc sống xa hoa ở đây cũng như cung cách của con người trong phủ chúa. Sự xa hoa ấy không phải là một lời khen ngợi, ca ngợi sự nguy nga ở đây mà chính là nói lên sự thực sự tráng lệ đó là chính nhân dân khổ cực bị chúa bóc lột đến tận xương hay không.
Bài 2:
Bên cạnh tài năng y thuật khiến người đời phải nể phục thì Lê Hữu Trác còn có một nhân cách thanh cao, trong sạch. Gia sản ông để lại cho hậu thế không chỉ là những kinh nghiệm y thuật quý báu mà còn có những thước phim chân thực về xã hội phong kiến lúc bấy giờ. “Thượng kinh ký sự” chính là tác phẩm mà Lê Hữu Trác kể lại những gì ông tai nghe mắt thấy vào thời ấy. Qua đó, ông giúp chúng ta hiểu hơn phần nào về cuộc sống xa hoa nơi phủ chúa, đồng thời khẳng định tấm lòng đức độ và nhân cách đáng trọng của vị danh y kỳ tài.
“Vào phủ chúa Trịnh” là đoạn trích được rút ra từ tác phẩm “Thượng kinh ký sự” của Hải Thượng Lãn Ông. Đoạn trích ghi lại hiện thực cuộc sống xa hoa, quyền thế trong phủ chúa Trịnh khi tác giả được triệu vào cung để chữa bệnh cho thái tử Trịnh Cán.
Những lời miêu tả chi tiết, chân thực giúp người đọc theo chân tác giả để chiêm ngưỡng khung cảnh của “nơi xa hoa, giàu có bậc nhất nước Nam”. Quang cảnh trong phủ chúa đúng là khiến người khác phải trầm trồ thán phục. Để vào được bên trong phải đi qua mấy lần cửa, có “những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp”, mỗi cửa đều có vệ sĩ canh gác, “ai muốn ra vào phải có thẻ”. Sự xa hoa, lộng lẫy còn được thể hiện ở những vật dụng chỉ chuyên dành cho người quyền quý, từ “đại đường”, “quyền bổng”, “gác tía” với kiệu son, võng nghi lộng lẫy đến những chiếc cột hay mâm bát chén cũng đều được dát vàng. Nội cung nơi phủ chúa được trang hoàng bởi “những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy”. Để vào được cung của thái tử, tác giả phải bước qua mấy lần trướng gấm. Bên cạnh đó là sự tấp nập của bọn kẻ hầu người hạ: “đầy tớ chạy trước hết đường”,“người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi”. Cung cách xem bệnh cho bậc quyền quý là phải “nín thở đứng chờ ở xa”, “khúm núm đến trước sập xem mạch”. Có lẽ một đôi câu thì khó lòng lột tả hết quang cảnh xa hoa cùng nếp sống hưởng thụ của gia đình chúa Trịnh Sâm. Ẩn sau những lời miêu tả sinh động, chân thực ấy có lẽ còn là tiếng nói tố cáo gay gắt bởi sự ăn chơi, hưởng thụ của chúa hoàn toàn đối lập với cuộc sống nghèo khổ, lầm than của nhân dân.
Nếu như ở phía trên, Lê Hữu Trác tỏ ra là một người kể chuyện tài ba thì đến đây, ông lại cho ta thấy cái tài và đức của một bậc danh y đáng trọng. Khác với những người khác, ông thẳng thắn chỉ ra căn bệnh của thế tử: “ở trong chốn màn che trướng rủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi”. Chốn cung gấm xa hoa nơi cung đình lại là tác nhân gây ra sự mệt mỏi, thiếu sinh khí. Đó là căn bệnh của kẻ giàu, là sản phẩm của một cuộc sống hưởng thụ, thiếu quan tâm đến “dân đen con đỏ”. Vì vậy, tác phẩm không chỉ phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội đương thời mà còn cho thấy tấm lòng vì dân, vì nước của bậc danh y.
Nếu như những người khác mải mê theo đuổi những thứ phù phiếm, xa hoa của tiền tài, danh lợi thì Lê Hữu Trác lại chọn cho mình lối sống thanh cao của bậc ẩn sĩ thời xưa. Giữa những rối ren của bối cảnh xã hội, thời đại, đó cũng chính là lựa chọn của nhiều nhà nho chân chính:
“Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người đến chỗ lao xao”.
Sưu tầm
(Nguồn ảnh: Internet)
Dàn ý phân tích bài Vào phủ chúa Trịnh của Lê Hữu Trác
1. Quang cảnh xa hoa nơi phủ chúa Trịnh
* Quang cảnh nơi phủ chúa
- Vào phủ chúa:
+ Cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương…
+ Những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp..
“Chỗ nào trong cấm thành mình cũng đã từng biết…Bước chân đến đây mới hay cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường!”
- Bên trong: nhà Đại Đường, nhà Quyển bồng, gác tía..
- Nội cung: trướng gấm, màn che, ghế đồng sơn son thiếp vàng,…
Khung cảnh phủ chúa thực sang trọng, giàu có, quý phái và mang vẻ phong lưu. Màu sắc chủ đạo là đỏ vàng, quang cảnh tuy vương giả nhưng không hề trong lành. Khung cảnh ấy được tác giả miêu tả tỉ mỉ, chân thực, sinh động và mang đầy ý nghĩa.
* Cung cách sinh hoạt
-Đến phủ chúa phải có thánh chỉ, phải có người đem cáng đến, có đầy tớ dẫn đường, có thẻ.
- Phủ chúa có cả một bộ máy phục dịch
+ Người giữ cửa truyền báo rộn ràng
+ Người có việc quan qua lại như mắc cửi
+ Vệ sĩ canh giữ cửa cung
+ Quan truyền chỉ
+ Các tiểu hoàng môn hầu hạ nội cung
+ Thị vệ, quan sĩ canh cửa lớn
+ Danh y sáu cung hai viện ngồi chờ
+ Phi tần chầu chực quanh Thánh đế, người hầu xúm xít quanh thế tử..
- Lời lẽ: cung kính, lễ độ “Thánh thượng đang ngự, hầu mạch Đông cung thế tử, hầu trà”
- Việc khám bệnh cho thế tử cũng phải tuân thủ quy định:
+ Phải đứng hầu ở xa
+ Trước và sau khi khám phải lạy bốn lạy
+ Muốn xem thân hình thế tử phải đứng hầu và xin phép
+ Xem bệnh xong phải làm tờ khai
Tất cả nghi lễ, phép tắc cho thấy sự xa hoa tội đỉnh và quyền hạn tối cao của chúa.
Tiểu kết: Bức tranh hiện thực sắc nét, phản ánh sâu sắc lối hưởng thụ xa hoa của cha con chúa.
2. Phẩm cách của tác giả
*Cách nhìn, thái độ của tác giả
- Tác giả đưa ra lời nhận xét “cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường”
- Làm hẳn một bài thơ nói về cảnh trí xa hoa nơi phủ chúa.
- Nhận xét về bữa ăn “mâm vàng, chén bạc, đồ ăn toàn là của ngon vật lạ…”
- Lời nhận xét về bệnh trạng của thế tử: căn nguyên của bệnh là do “ở trong chốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi”
Tác giả thờ ơ trước những giá trị vật chất hão huyền, không đồng tình với cuộc sống quá tiện nghi mà xa lánh thiên nhiên,khí trời.
*Tâm trạng tác giả khi chữa bệnh
- Sự mâu thuẫn, giằng co:
+ Hiểu bệnh, biết cách chữa trị nhưng tác giả lại lo sợ chữa khỏi thì chúa sẽ tin dùng, bị công danh ràng buộc
+ Muốn chữa cầm chùng nhưng lại hổ thẹn với long, làm trái lại với lương tâm, y đức
- Cuối cùng, ông đã gạt bỏ tất cả, làm tròn trách nhiệm của một người thầy thuốc.
Tiểu kết: Lê Hữu Trác là một thầy thuốc giỏi, có kiến thức sâu rộng, lương tâm, y đức hơn người. Ông khinh thường danh lợi phù du, yêu tự do, nếp sống thanh đạm.
Bài viết phân tích bài Vào phủ chúa Trịnh của Lê Hữu Trác
Bài 1:
Hải Thượng Lãn Ông – Lê Hữu Trác không chỉ là một danh y nổi tiếng, mà còn là một tác giả có nhiều tác phẩm văn học có giá trị thời trung đại. Lê Hữu Trác để lại cho đời một sự nghiệp y học đồ sộ, nổi bật hơn cả là bộ Hải Thượng y tông tâm lĩnh được coi là bách khoa toàn thư về y học thế kỉ XVIII. Các tác phẩm của ông không chỉ có giá trị về y học mà còn mang nhiều giá trị văn học sâu sắc vì đã ghi lại cảm xúc chân thật cùng như bộc lộ tâm huyết, đức độ của người thầy thuốc. Thượng kinh kí sự là tập kí sự nổi tiếng trong cuộc đời Lê Hữu Trác. Tác phẩm kể về cuộc sống xa hoa trong phủ chúa Trịnh và quyền uy thế lực nhà chúa cũng như những điều mắt thấy tai nghe nhân dịp được chúa Trịnh Sâm triệu vào chữa bệnh.
“Vào phủ chúa Trịnh” là một đoạn trích được rút ra từ “Thượng thư kí sự” của tác giả Hải Thượng Lãn Ông - Lê Hữu Trác. Tác phẩm kể về cuộc sống xa hoa trong phủ chúa Trịnh cũng như quyền uy thế lực nhà chúa cũng như những điều mắt thấy tai nghe nhân dịp được chúa Trịnh Sâm triệu vào chữa bệnh. Đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh không chỉ miêu tả cuộc sống xa hoa ở phủ chúa, mà còn thể hiện rõ nét tâm hồn và nhân cách của vị lương y tài hoa đức độ này.
Tác phẩm viết trong bối cảnh khi những vị quan thanh liêm đều tìm cách lui về ở ẩn giữ được lối sống thanh cao của mình. Chính vì những người tài giỏi thì thường chúa ghét vòng danh lợi họ chỉ giúp vua một thời gian rồi về ở ẩn với nhân dân giúp đỡ nhân dân trong cuộc sống hàng ngày. Bao nhiêu bậc nho sĩ, người tài. Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác cũng vậy, chúng ta được biết đến ông là một người lười làm quan, biếm danh lợi. Về ở ẩn ông không những là một người thầy thuốc giỏi mà còn là một nhà văn. Trong tác phẩm “Vào phủ chúa Trịnh” này Lê Hữu Trác đã phê phán những thói ăn chơi xa đọa của bậc vua chúa. Nơi đây không khác gì cho những bậc thánh ở.
Đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” ghi lại thời điểm sau khi Hải Thượng Lãn Ông vào kinh, đang tá túc tại nhà Quận Huy Hoàng Đình Bảo thì ông được mời vào phủ chúa Trịnh để xem bệnh cho Thế tử Cán. Đây là lần đầu tiên ông bước chân vào chốn thâm nghiêm này. Qua đây tác giả có cơ hội chiêm ngưỡng và chứng kiến sự giàu có xa hoa và cung cách làm việc nơi phủ chúa. Trước hết là quang cảnh trong phủ chúa Trịnh, đập ngay vào mắt tác giả là những quang cảnh của cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm. Quả thật đây là một nơi sang trọng bậc nhất thiên hạ. Bên cạnh đó vào phủ chúa phải trải qua biết bao nhiêu là cửa, sự trang nghiêm nơi đây thật sự khiến cho người ta rụt rè chân bước “Hậu mã quân thúc trực” để cho chúa sai việc. Không chỉ dừng lại đó bên trong cửa phủ thì có những “đại đường”, “quyền bổng”, “gác tía” với kiệu son, võng nghi lộng lẫy, tất cả mọi thứ đều được mạ vàng. Từ những chiếc cột cho đến những mâm bát chén cũng đều như được dát vàng. Cuộc sống ở đây quả thực xa hoa bậc nhất.
Sự sang trọng mà hiện diện trong phủ chúa được tác giả miêu tả và nhận xét là “những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy”. Khi tác giả bước chân đến nội cung của thế tử thì phải bước qua mấy lần trướng gấm. Trong căn phòng của thế tử cũng có nhiều thứ rất sang trọng mà người đời mấy ai được xem qua. Trướng gấm, những sập cũng sơn son thiếp vàng, ghế rồng hương hoa bay ngào ngạt. Sự giàu có của phủ chúa không thể nói hết trong một hai câu, có thể những gì viết ra chỉ lột tả hết một phần của sự nguy nga tráng lệ nơi đây. Cảnh tượng ấy thật sự là khiến cho người ta đau lòng vì khi nhân dân thì đang khổ sở với cuộc sống thì chúa cái người mà đứng ra cai quản lại có thể ăn chơi xa đọa trước những vất vả của nhân dân như vậy.
Không chỉ có quang cảnh ở đây lộ vẻ xa hoa mà ngay cả tới người hầu kẻ hạ cũng ra vào tấp nập “đầy tớ chạy trước hết đường”, rồi lại đến “người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi”. Lời nói của mọi người khi nhắc đến thế chúa và thế tử đều rất cung kính, lễ độ. Riêng với chúa Trịnh lúc nào cũng có những cung tần mĩ nữ xung quanh để hầu hạ. Chúa giống như những bậc thánh khiến cho tác giả cũng khó mà gặp mặt chúa mà chỉ làm theo chỉ dẫn để vào cung thăm bệnh cho thế tử Trịnh Cán mà thôi. Khi xem bệnh xong thì không được trao đổi với chúa mà phải viết giấy khai đưa lên. Còn riêng phần thế tử thì khi bị bệnh lại có rất nhiều tầm bảy, tám ngự y thúc tục vây quanh. Cung cách khám bệnh ở phủ chúa, những ngự y ở đây, muốn khám bệnh cho con chúa thì đều phải quỳ lạy dưới chân của một đứa bé. Không chỉ vậy mà người gọi chúa Trịnh là thánh thượng, các chữ “thánh” ấy phải chăng chúa Trịnh đang quá lạm dụng quyền hành của mình.
Những quan điểm của tác giả cũng được bộc bạch qua cách miêu tả quang cảnh và cung cách ở trong phủ chúa Trịnh. Những câu văn của tác giả như dửng dưng trước sự quyến rũ của giàu có xa hoa nơi đây và giọng điệu trong đoạn trích thể hiện thái độ không đồng tình mà lớn hơn là trái ngược với những gì lẽ ra một người cận thần mong muốn nhận bổng lộc nên làm. Qua cách nói mỉa mai châm biếm của tác giả, ta thấy: Sự lộng quyền của nhà chúa với quyền uy tối thượng và nếp sống hưởng thụ cực kỳ xa hoa của chúa Trịnh cùng gia đình; sự thật bù nhìn của vua Lê khi ấy.
Qua đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh", tác giả đã phơi bày cuộc sống xa hoa ở đây cũng như cung cách của con người trong phủ chúa. Sự xa hoa ấy không phải là một lời khen ngợi, ca ngợi sự nguy nga ở đây mà chính là nói lên sự thực sự tráng lệ đó là chính nhân dân khổ cực bị chúa bóc lột đến tận xương hay không.
Bài 2:
Bên cạnh tài năng y thuật khiến người đời phải nể phục thì Lê Hữu Trác còn có một nhân cách thanh cao, trong sạch. Gia sản ông để lại cho hậu thế không chỉ là những kinh nghiệm y thuật quý báu mà còn có những thước phim chân thực về xã hội phong kiến lúc bấy giờ. “Thượng kinh ký sự” chính là tác phẩm mà Lê Hữu Trác kể lại những gì ông tai nghe mắt thấy vào thời ấy. Qua đó, ông giúp chúng ta hiểu hơn phần nào về cuộc sống xa hoa nơi phủ chúa, đồng thời khẳng định tấm lòng đức độ và nhân cách đáng trọng của vị danh y kỳ tài.
“Vào phủ chúa Trịnh” là đoạn trích được rút ra từ tác phẩm “Thượng kinh ký sự” của Hải Thượng Lãn Ông. Đoạn trích ghi lại hiện thực cuộc sống xa hoa, quyền thế trong phủ chúa Trịnh khi tác giả được triệu vào cung để chữa bệnh cho thái tử Trịnh Cán.
Những lời miêu tả chi tiết, chân thực giúp người đọc theo chân tác giả để chiêm ngưỡng khung cảnh của “nơi xa hoa, giàu có bậc nhất nước Nam”. Quang cảnh trong phủ chúa đúng là khiến người khác phải trầm trồ thán phục. Để vào được bên trong phải đi qua mấy lần cửa, có “những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp”, mỗi cửa đều có vệ sĩ canh gác, “ai muốn ra vào phải có thẻ”. Sự xa hoa, lộng lẫy còn được thể hiện ở những vật dụng chỉ chuyên dành cho người quyền quý, từ “đại đường”, “quyền bổng”, “gác tía” với kiệu son, võng nghi lộng lẫy đến những chiếc cột hay mâm bát chén cũng đều được dát vàng. Nội cung nơi phủ chúa được trang hoàng bởi “những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy”. Để vào được cung của thái tử, tác giả phải bước qua mấy lần trướng gấm. Bên cạnh đó là sự tấp nập của bọn kẻ hầu người hạ: “đầy tớ chạy trước hết đường”,“người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi”. Cung cách xem bệnh cho bậc quyền quý là phải “nín thở đứng chờ ở xa”, “khúm núm đến trước sập xem mạch”. Có lẽ một đôi câu thì khó lòng lột tả hết quang cảnh xa hoa cùng nếp sống hưởng thụ của gia đình chúa Trịnh Sâm. Ẩn sau những lời miêu tả sinh động, chân thực ấy có lẽ còn là tiếng nói tố cáo gay gắt bởi sự ăn chơi, hưởng thụ của chúa hoàn toàn đối lập với cuộc sống nghèo khổ, lầm than của nhân dân.
Nếu như ở phía trên, Lê Hữu Trác tỏ ra là một người kể chuyện tài ba thì đến đây, ông lại cho ta thấy cái tài và đức của một bậc danh y đáng trọng. Khác với những người khác, ông thẳng thắn chỉ ra căn bệnh của thế tử: “ở trong chốn màn che trướng rủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ yếu đi”. Chốn cung gấm xa hoa nơi cung đình lại là tác nhân gây ra sự mệt mỏi, thiếu sinh khí. Đó là căn bệnh của kẻ giàu, là sản phẩm của một cuộc sống hưởng thụ, thiếu quan tâm đến “dân đen con đỏ”. Vì vậy, tác phẩm không chỉ phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội đương thời mà còn cho thấy tấm lòng vì dân, vì nước của bậc danh y.
Nếu như những người khác mải mê theo đuổi những thứ phù phiếm, xa hoa của tiền tài, danh lợi thì Lê Hữu Trác lại chọn cho mình lối sống thanh cao của bậc ẩn sĩ thời xưa. Giữa những rối ren của bối cảnh xã hội, thời đại, đó cũng chính là lựa chọn của nhiều nhà nho chân chính:
“Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người đến chỗ lao xao”.
Sưu tầm
Sửa lần cuối:
