Hướng dẫn phân tích bài thơ ''Sóng'' của Xuân Quỳnh

[liti]

Đầy đủ sắc thái tâm trạng của người đang yêu: nỗi khát khao niềm đam mê bất tận nỗi nhớ nhung cùng sự sôi nỗi và suy tư lắng đọng…rồi cả ước mơ, Xuân Quỳnh đã diễn tả thật tinh tế và tài hoa trong bài thơ “Sóng”. Sau này, ta sẽ còn bắt gặt một Xuân Quỳnh tha thiết, một Xuân Quỳnh nồng nàn, một Xuân Quỳnh nhân hậu trong nhiều bài thơ tình nữa, nhưng rõ ràng , ở bài “Sóng”, Xuân Quỳnh đã bộc lộ khá đầy đủ phong cách thơ của mình. Giữa những năm chiến tranh đầy máu lửa, thơ tình Xuân Quỳnh đã làm người ta tin vào sự sống, tin vào con người hơn nữa. Thơ tình Xuân Quỳnh mang lại khoảng bình yên cho tâm hồn người đọc, mang lại tình yêu cho đôi lứa đang yêu…

Gợi ý phân tích bài thơ ''Sóng'' của Xuân Quỳnh

​

I. NHỮNG LƯU Ý VỀ TÁC GIẢ XUÂN QUỲNH

- Xuân Quỳnh là nhà thơ tiêu biểu của lớp nhà thơ trẻ thời chống Mỹ, cũng là gương mặt đáng chú ý của nền thơ Việt Nam hiện đại.

- Quê ở thôn La Khê, xã Văn Khê, một vùng có nghề dệt lụa nổi tiếng. Mồ côi mẹ từ nhỏ, không sống gần cha. Niềm khao khát tình thương, tình yêu, mái ấm gia đình, sự nhạy cảm với tình mẫu tử ở Xuân Quỳnh có lẽ còn do bắt nguồn từ một tuổi thơ nhiều thiệt thòi.

- Nhà thơ khởi đầu từ sân khấu, nhưng mê thơ nên rời bỏ để hoạt động văn học. Xuân Quỳnh sớm được chú ý, nhưng lại phải vượt qua nhiều khó khăn để có thể gắn bó với thơ.

- Bản sắc thơ Xuân Quỳnh tươi tắn, hồn hậu và nồng nhiệt. Thơ Xuân Quỳnh là tiếng lòng của một tâm hồn gắn bó thiết tha với cuộc đời, con người, khao khát tình yêu, trân trọng, chăm chút cho hạnh phúc bình dị đời thường.
- Thơ tình yêu là một mảng đặc sắc ở Xuân Quỳnh. Đó là tiếng thơ bày tỏ trực tiếp những khát khao sôi nổi, mãnh liệt mà chân thành, tự nhiên của một trái tim phụ nữ trong tình yêu.

II. CẢM NHẬN CHUNG VỀ BÀI THƠ

- Bài thơ được viết trong chuyến đi của Xuân Quỳnh về vùng ven biển Diêm Điền, tỉnh Thái Bình, ngày 29.12.1967.

- Bài thơ có một âm hưởng dào dạt, nhịp nhàng, gợi ra các nhịp con sống liên tiếp gối nhau, lúc tràn lên sôi nổi, lúc êm dịu lắng lại. Thể thơ 5 chữ với những dòng thơ thường là không ngắt nhịp, cùng với sự trở đi trở lại, bồi hoàn của hình tượng sóng đã tạo ra nhịp điệu và âm hưởng ấy. Nhưng sự mô tả nhịp điệu bên ngoài (sóng) là để diễn tả nhịp bên trong của tâm hồn: những đợt sóng của tình yêu khao khát, dào dạt, sôi nổi và da diết sâu lắng. Mượn sóng để nói khát vọng tình yêu, nhà thơ đã tìm được một hình tượng thật xác đáng và đẹp.

- Kết cấu hình tượng của bài thơ, nổi lên bao trùm là hình tượng “sóng”, nhưng bài thơ còn có hình tượng “em”. Sóng là ẩn dụ của tâm trạng người con gái đang yêu, là sự hoá thân của em. Hai nhân vật ấy phân đôi ra để soi chiếu vào nhau và cộng hưởng. Tâm trạng người phụ nữ đang yêu soi vào sóng để thấy rõ mình hơn, nhờ sóng để biểu hiện những trạng thái xúc động, những khát khao mãnh liệt của mình.

III. PHÂN TÍCH

1. Bài thơ viết về tình yêu nhưng ngay từ đầu nhà thơ không trực tiếp bộc lộ tâm trạng của mình mà mượn “sóng”, một hình tượng gần gũi, để nói. “Sóng” thể hiện những trạng thái trái ngược, dữ dội/ dịu êm, ồn ào/ lặng lẽ. Tâm hồn đang yêu tự thức nhận về những biến động khác thường của lòng mình và khát khao vượt ra khỏi những giới hạn chật chội, tìm đến những miền bao la, vô tận như con sóng phải tìm ra sông bể. Khát vọng tình yêu được cảm nhận như khát vọng vĩnh hằng, muôn thuở của nhân loại, mà trước hết là của tuôi trẻ.

2. Từ tự nhìn lại để nhận thức về tình yêu trong lòng mình dẫn đến nhu cầu phân tích, lý giải. Đó là một quy luật tự nhiên của tâm lý: Sóng bắt đầu ...Khi nào ta yêu nhau.

Soi vào lòng mình, đi tìm lời giải đáp cho câu hỏi về khởi nguồn của tình yêu, nhân vật trữ tình đã nói lên được quy luật sâu xa của tình yêu: Làm sao cắt nghĩa được tình yêu (Xuân Diệu)

3. Tình yêu đi liền với nỗi nhớ. Nỗi nhớ của người phụ nữ đang yêu được diễn tả thật sâu đậm. Bao trùm cả không gian (Dẫu xuôi về phương Bắc. Dẫu ngược về phương Nam); chiếm lấy cả tầng sâu và bề rộng (Con sóng ... trên mặt nước); khắc khoải trong mọi thời gian (ngày, đêm, cả trong mơ). Nó choán đầy cõi lòng, không chỉ trong ý thức mà cả tiềm thức (Lòng em nhớ đến anh. Cả trong mơ còn thức.)

Người phụ nữ đang yêu chân thành, mạnh bạo bày tỏ những khát khao trong lòng. Đây là điều mới mẻ cả trong đời lẫn trong thơ. Đó là tình yêu hết mình, quên mình, đòi hỏi sự duy nhất, tuyệt đối, đi liền với khát khao về mái ấm gia đình, với sự gắn bó lâu bền, thuỷ chung. Quan niệm tình yêu của Xuân Quỳnh có gốc rễ trong tâm thức dân tộc.

Tâm trạng khát khao và nỗi nhớ da diết trong bài thơ nhờ cách thể hiện sóng đôi qua em và sóng làm cho nó vừa bộc bạch trực tiếp lại vừa được miêu tả với các sắc thái cụ thể, gợi cảm, mỗi nét tâm trạng đều trở lại một điệp khúc, như những vòng sóng nối nhau, dội lại, cộng hưởng và lan toả.

Sóng nhớ tới bờ: Ngày đêm không ngủ được --> Con nào chẳng tới bờ. Dù muôn vàn cách trở.

Em nhớ đến anh: Cả trong mơ còn thức --> Nơi nào em cũng nghĩ. Hướng về anh một phương.

4. Nhạy cảm với thời gian, ý thức về thời gian gắn với niềm lo âu và khát khao trong hiện tại:

Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa

Nhưng âu lo mà không dẫn đến thất vọng. Trái lại, càng sống hết mình, mãnh liệt hơn. Vượt lên tất cả là sự dâng hiến:

Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ

Đó là niềm khát khao dâng hiến, đồng thời cũng là ước muốn vĩnh viễn hoá tình yêu của mình để nó sống mãi với thời gian. Đặt bài thơ vào hoàn cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ, đó là biểu hiện của một thái độ sống tích cực .

5. Bài thơ thể hiện những cung bậc của tình yêu có khi mạnh mẽ, táo bạo, nhưng ở đây vẫn mang đậm bản sắc của trái tim người phụ nữ Việt Nam, nồng nhiệt mà cũng rất đôn hậu. Đó cũng là lý do khiến người đọc yêu thích bài thơ và tiếng thơ Xuân Quỳnh trở thành tiếng hát từ trái tim yêu của người phụ nữ nước Việt.

Cô Huỳnh Thị Thanh Xuân giới thiệu.

 

[thich van hoc]

Hướng dẫn 2 Phân tích bài Sóng của Xuân Quỳnh


I.ĐẶT VẤN ĐỀ

Biển và sóng là những vấn đề quen thuộc của thi ca. Mỗi nhà thơ nhìn biển thao cảm hứng riêng của mình. V.Huygo trong “Đêm đại dương” khi đứng trước biển cả mênh mông sâu thẳm, đã nghe được “Những tiếng người tuyệt vọng kêu la”. Puskin thì liên tưởng những đợt sóng thét gào với nỗi đắng cay trong tình yêu. Xuân Quỳnh tìm được những suy nghĩ tinh tế và thú vị về tình yêu qua hình ảnh những con sóng biển.

II.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1.Sóng biển và tình yêu

Tác gải đã nhìn thấy sóng qua hai tính cách gần như đối lập nhau “dữ dội” và “dịu êm”, “ồn ào” với “lặng lẽ”. Đấy là hình ảnh thực tế về sóng biển. Nhưng nhà thơ còn hình dung ra sóng như thể một con người, con người của suy tư, tìm kiếm:

“Dữ dội và dịu êm…Sông tìm ra tận bể”

Từ hình ảnh sóng đi ra khơi rồi sóng lại vỗ vào bờ, nhà thơ liên tưởng tới tình yêu:

“Ôi con sóng ngày xa….Bồi hồi trong ngực trẻ”

Đây là một liên tưởng thú vị, bởi vì cũng như sóng biển tự bao giờ cho tới nay, tình yêu vẫn luôn luôn là nỗi khát khao của con người.Nếu tình yêu là nỗi khát vọng của con người thì đối với tuổi trẻ, tình yêu càng trở nên thân thiết đến nỗi có thể tuổi trẻ gắn liền với tình yêu. Đấy phải chăng là diều mà Xuân Diệu từng phát biểu:

“Làm sao sống được mà không yêu
Không nhớ thương một kẻ nào”

2.Tình yêu của em và anh

Cả đoạn thơ trên nói về sóng biển và tình yêu một cách chung, như một quy luật cảu cuộc sống. Đến đoạn thơ tiếp theo, tình yêu trở nên cụ thể, là tình yêu của anh và của em. Ý thơ phát triển rất hợp lí, tứ thơ sâu sắc làm nên nét suy tư trong thơ Xuân Quỳnh:

“Trước muôn trùng sóng bể….Từ nơi nào sóng lên”.
- Tại sao “trước muôn trùng sóng bể”, “em nghĩ về anh, em”?

- Thắc mắc về biển cả, chính là thắc mắc về người mình yêu. Đó là một hiện tượng tâm lí thong thường trong tình yêu – yêu có nghĩa là hiểu rất rõ về người mình yêu và người mình yêu đồng thời vẫn là một ẩn số đối với mình.Cũng như vậy, người đang yêu rất hiểu về tình yêu nhưng đồng thời vẫn luôn luôn tự hỏi không biết thế nào là tình yêu. Ở đây, nhà thơ Xuân Quỳnh đã liên hệ tâm lí ấy bằng hình tượng nghệ thuật hồn nhiên, dễ thương và gợi cảm:

“Sóng bắt đầu từ gió…Khi nào ta yêu nhau”

Yêu, rõ ràng là thế mà đôi khi cũng không biết nó là gì. Nó cụ thể mà mơ hồ, nó gần gụi mà xa xôi, nó đơn giản mà phức tạp. Nó là con sóng. Nhà thơ lại trở về nghệ thuật nhân hóa:

“Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”

- Tưởng tượng đã giúp nhà thơ lí giải một hiện tượng của thiên nhiên: con sóng nhớ biển nhớ bờ cho nên ngày đêm liên tục vỗ bờ. Đâu đây có hình ảnh ý thơ của Xuân Diệu: Bờ đẹp đẽ cát vàng – Thoai thoải hàng thong đứng - Như lặng lẽ mơ màng – Suốt ngàn năm bên sóng (Biển)

+ Cũng như vậy, yêu có nghĩa là nhớ. Nhớ cả trong mơ cũng như còn thức. Yêu anh có nghĩa là nghĩ đến anh, luôn luôn nghĩ đến anh:

Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức

+ Phải chăng đó là điều mà Nguyễn Bính đã thể hiện một cách duyên dáng qua hình thức thơ dân dã của mình:

Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Một người chin nhớ mười mong một người

+ Cái nhớ của tình yêu chính là nỗi khát khao vô hạn, là nỗi nhớ không nguôi:

Uống xong lại khát là tình
Gặp rồi lại nhớ là mình của ta
(Xuân Diệu)

Những liên tưởng trên đây giúp ta thấy cách diễn tả của Xuân Quỳnh chân thật và hồn nhiên biết chừng nào. Ở thơ Xuân Quỳnh có sự liên kết giữa cái hồn nhiên chân thật ấy với chất suy tư một cách tinh tế và chặt chẽ làm bài thơ ánh lên vẻ đẹp của một tâm hồn suy nghĩ.

- Người ta nói yêu nhau tức là cùng nhau nhìn về một hướng. Còn nhà thơ Xuân Quỳnh của chúng ta thì lại bảo :

Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh một phương

+ Hình ảnh « hướng về anh một phương » làm ta nhớ tới câu ca dao :

Quay tơ thì giữ mối tơ
Dẫu trăm nghìn mối vẫn chờ mối anh

+ Từ nỗi nhớ trong tình yêu, nhà thơ muốn làm nỗi bật tình cảm thủy chung duy nhất của người con gái. Dù đi đâu, dù xuoi ngược bốn phương, tám hướng, thì em cũng chỉ hướng về một phương của anh, có anh, cho anh. Nhà thơ lại trở về với hình ảnh những con sóng để làm điểm tựa cho ý tưởng mình. Bởi vì, dù có xa vời cách trở bao nhiêu, con sóng vẫn tới được bờ :

Ở ngoài kia đại dương
….Dù muôn vời cách trở.

3.Tình yêu và cuộc đời

Ở trên, tác giả liên tưởng sóng với tình yêu. Đoạn thơ cuối cùng so sánh cuộc đời và biển cả :

Cuộc đời tuy dài thế
…Mây vẫn bay về xa.

Tình yêu là một biểu hiện của cuộc đời. Tình yêu chính là cuộc sống. Cho nên đoạn thơ cuối cùng mở rộng tứ thơ – tình yêu không phải chỉ là của anh và em mà tình yêu phải hòa trong biển lớn nhà thơ gọi là biến lớn tình yêu :

Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ

III.KẾT LUẬN

- Bài thơ trự tình tình yêu nhưng không quá hời hợt, dễ dãi. Từ âm điệu cho tới tứ thơ. « Sóng » toát lên phong cách cảu Xuân Quỳnh. Bài thơ giúp ta hiểu sâu sắc ý nghĩa tình yêu trong cuộc đời.

- Dường như biển cả bao la luôn luôn thu hút càm hứng của Xuân Quỳnh. Biển là tình yêu, sóng là nỗi nhớ, và cả sóng biển sẽ giúp nhà thơ xua đi bao cơ cực :
Biển sẽ xóa đi bao nhiêu cơ cực

Nước lại dềnh trên sóng những lời ru.

 

[missyouloveyou]

SOẠN BÀI THƠ "SÓNG" - XUÂN QUỲNH
​

MỤC TIÊU BÀI HỌC:
- Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn và niềm khao khát mãnh liệt về hạnh phúc của người phụ nữ trong tình yêu.

- Nắm được nghệ thuật kết cấu, xây dựng hình ảnh, ngôn từ và nhịp điệu của bài thơ


I. Tìm hiểu chung

1. Tiểu dẫn

- Xuân Quỳnh sinh năm 1942 và mất năm 1988, tên khai sinh là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh. Quê làng La Khê, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây. Xuất thân trong một gia đình công chức. Mẹ mất sớm, Xuân Quỳnh ở với bà nội.

- 13 tuổi, Xuân Quỳnh từng là diễn viên múa đoàn văn công Trung ương, Biên tập báo Văn nghệ, biên tập viên NXB Tác phẩm mới, Uỷ viên BCH Hội nhà văn Việt Nam khoá III. Xuân Quỳnh mất đột ngột cùng chồng là nhà viết kịch nổi tiếng Lưu Quang Vũ vì tai nạn giao thông tại Hải Dương (chiều 29/4/1988).

- Tác phẩm gồm có:

+ Tơ tằm, chồi biếc (in chung với Cẩn Lai) (1963)
+ Hoa dọc chiến hào (1968)
+ Gió Lào cát trắng (1974)
+ Lời ru trên mặt đất (1978)
+ Tự hát (1984)
+ Sân ga chiều em đi (1984)
+ Hoa cỏ may (1989) (sau khi nhà thơ mất)
Một số tập dành riêng cho thiếu nhi
Truyện: Bến tàu trong thành phố, Bầu trời trong quả trứng, Vẫn còn ông trăng khác.

- Truyện viết cho thiếu nhi mang đến cho các em những tình cảm trong trẻo, trìu mến, nhân hậu và cái nhìn hỏm hỉnh thông minh.

- Xuân Quỳnh được xem là một trong những người viết thơ tình hay nhất trong nền thơ Việt Nam từ sau 1945. Đó là tình yêu vừa nồng nàn, sôi, say đắm, vừa tha thiết dịu dàng, vừa giàu trực cảm, vừa lắng sâu trải nghiệm suy tư. Cái tôi của thi sĩ là cái tôi thành thật:

Không sĩ diện đâu nếu tôi yêu được một người
Tôi sẽ yêu anh hơn anh ta yêu tôi nhiều lắm
Tôi yêu anh dẫu vạn lần cay đắng…

- Xuân Quỳnh thể hiện trong thơ khát vọng sống, khát vọng yêu và đi liền với nó là những dự cảm về sự biến suy, phai bạc:

+ "Bây giờ yêu mai có thể xa rồi"

+ "Mùa thu hoa vẫn vàng như thế
Chỉ em là đã khác với em xưa"

- Thơ Xuân Quỳnh nổi bật ở vẻ đẹp nữ tính. Đó là thiên chức làm vợ, làm mẹ với tâm hồn tinh tế, chăm lo, tạo dựng đời sống bình yên. Thơ Xuân Quỳnh cũng là thơ tự bộc bạch giãi bày, mong được nương tựa, chở che, gắn bó.

2. Bài thơ Sóng

a. Hoàn cảnh và mục đích sáng tác

- Bài thơ viết năm 1967. Lúc này Xuân Quỳnh đang ở độ tuổi 25. Người phụ nữ ở độ tuổi này có suy nghĩ rất chín về tình yêu. Mặt khác cũng thấy được ý thức của cái tôi bên cạnh cái ta chung.

- Tác giả cũng không đặt tình yêu trong quan hệ cảm tính một chiều mà thể hiện khát vọng tình yêu như một nhu cầu tự nhận thức, khám phá. Cảm xúc thơ do vậy vừa sôi nổi mãnh liệt, vừa gợi tới chiều sâu của sự triết lí.

b. Chủ đề

Sóng và em là hai hình tượng sóng đôi, để từ đó những khám phá về sóng, em thấy mình. Tình yêu trong em là sự vươn lên cái cao cả, lớn lao, là nỗi nhớ thương, thuỷ chung son sắt. Đồng thời là khát vọng mãnh liệt của tình yêu, nỗi lo âu giữa cái hữu hạn của đời người với cái vô cùng, vô hạn của thời gian.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Cấu trúc bài thơ

- Bài thơ có cấu trúc song hành giữa sóng và em. Sóng cũng là em mà em cũng là sóng.

+ Sóng nước xôn xao, triền miên vô tận, gợi sóng lòng em tràn đầy khao khát trước tình yêu đôi lứa

+ Cả bài thơ đoạn nào cũng nói về sóng, miêu tả nhiều về sóng.

* Giàu biến thái (dữ dội, dịu êm, ồn ào, lặng lẽ…). Đó là

* Sóng có tính cách phức tạp nhưng mang vẻ thống nhất của tự nhiên.

Đó là sinh ra từ biển. Sóng là nỗi khát khao của biển, là sự hoà hợp giữa biển và bờ. "Con nào chẳng tới bờ/ Dù muôn vời cách trở".

+ Âm điệu bài thơ cũng là âm điệu của sóng

* Thể thơ năm chữ tạo ra giai điệu sóng vỗ

* hoà trộn âm thanh của sóng vỗ với tâm trạng người con gái đang yêu. Đó là khao khát, nhớ thương, hờn giận. Sóng cũng là em vì lẽ đó.

2. Nhận thức về bản thân qua mỗi khám phá về sóng

- hai khổ đầu:

Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
...
Bồi hồi trong ngực trẻ

Hai câu đầu: "Dữ dội... lặng lẽ" tác giả tạo ra tiểu đổi để diễn tả biến thái phức tạp của sóng cũng là tâm trạng của em. Khi tình yêu đến với người con gái, họ có thể sôi nổi, cười, nói, hát suốt ngày. Nhưng cũng có lúc lặng lẽ trong suy tư. Điều đáng nhớ là khát vọng tình yêu, nhất là tình yêu đôi lứa bao giờ cũng thường trực trong trái tim tuổi trẻ:

Ôi con sóng ngày xưa
...
Bồi hồi trong ngực trẻ

Điều đáng nói nhất ở hai khổ thơ này là sự chủ động của người con gái khi yêu:

Sóng không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Chủ động không phải là ngỏ lời mà vươn tới cái cao cả, cái lớn lao.

- Khổ 3 và 4

Trước muôn trùng sóng bể
.....
Khi nào ta yêu nhau

"Em nghĩ" hai tiếng ấy lặp lại như là sự khám phá, tìm tòi. Em nhận thức được "Sóng bắt đầu từ gió". Nhưng gió từ đâu? Nào ai biết. Người ta có thể chứng minh nguồn gốc của gió qua ngành khoa học. Nhưng không thể giải thích được nguồn gốc của tình yêu. Có nhà thơ tự bộc bạch:

Anh yêu em vì sao không biểt rõ
Chỉ biết yêu em, anh thấy yêu đời
Như chim bay tỏa hút khí trời
Như ruộng lúa uống dòng nước ngọt
Và cũng có người:
Anh yêu em như yêu đất nước
Vất vả gian lao tươi thắm vô ngần

Họ yêu nhau. Nhưng hỏi tình yêu bắt đầu từ đâu và tình yêu là gì thì có bao nhiêu cách trả lời.

Nhân vật em trong bài thơ của Xuân Quỳnh cũng cảm nhận thấy điều ấy. Nguồn gốc tình yêu rất lạ lùng. Nó lạ lùng bí ẩn nhưng cũng rất tự nhiên. Không ai có thể tìm thấy câu trả lời tình yêu bắt đầu từ đâu? Tình yêu hấp dẫn là ở chỗ đó. Thơ Xuân Quỳnh sâu sắc và tế nhị vì khát vọng về tình yêu thực sự là nhu cầu tự nhận thức và khám phá.

- Ba khổ thơ (5, 6, 7)

Con sóng dưới lòng sâu
....
Dù muôn vời cách trở

- Khổ năm đọng lại một chữ "nhớ"
Nhớ:

+ Gắn với không gian dưới lòng sâu, trên mặt nước

+ Gắn với bờ

+ Không ngủ được

+ Đến anh

Một tiếng "nhớ" mà nói được nhiều điều. Em đã hoá thân vào sóng. Sóng đã hoà nhập vào tâm hồn em để trở nên có linh hồn thao thức. Hai câu thơ đọng lại điều sâu sắc nhất: "Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ còn thức".Nhớ cả lúc tỉnh, cả trong vô thức.

Khổ 6, 7 mượn hình ảnh sóng vỗ vào bờ "Con nào chẳng tới bờ" để khẳng định tấm lòng son sắt thuỷ chung. Dù đi đâu vào Nam ra Bắc, em đều nghĩ tới anh, hướng về anh.

- Hai khổ 8, 9:

Cuộc đời tuy dài thế
...
Để ngàn năm còn vỗ

Khổ thơ thứ tám là khổ khắc khoải tự nhận thức về mình, về tình yêu và hạnh phúc trong cái qui luật muôn thuở của con người.

- Biển vẫn rộng, gió thổi, mây vẫn bay. Những hình ảnh này là biểu hiện sự nhạy cảm với cái vô hạn của vũ trụ. So với cái vô cùng, vô tận ấy, cuộc sống con người thật ngắn ngủi. Một tiếng thở dài nuối tiếc. Nhịp thơ lúc này như lắng xuống, hình ảnh thơ mở ra qua các từ (đi qua, biển dẫu rộng, bay về xa). Nhận thức, khám phá, thơ Xuân Quỳnh mang đến những dự cảm. Đó là nỗi lo âu, sự trăn trở bởi hạnh phúc hữu hạn của đời người giữa cái vô cùng, vô tận của thời gian.

- Suy nghĩ như thể, thơ Xuân Quỳnh không dẫn người ta đến bế tắc, buồn chán mà thành khát vọng:

"Làm sao được tan ra
...còn vỗ"

Khao khát tình yêu của mình hoà trong tình yêu của mọi người. "Tan ra" không phải mất đi mà hoà giữa cái chung và cái riêng. Tình yêu như thế không bao giờ cô đơn.

 

[Trang Dimple]

Kiến thức cơ bản về Sóng - Xuân Quỳnh

1.Xuất xứ

-“Sóng” (được in trong tập “Hoa dọc chiến hào” – 1968 ) là bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ Xuân Quỳnh. Bài thơ bộc lộ khát vọng vừa hồn nhiên , chân thành vừa da diết, sôi nổi về tình yêu mãnh liệt rộng lớn và vĩnh hằng của trái tim phụ nữ.

2. Ý nghĩa hình tượng sóng

-“Sóng” là hình tượng ẩn dụ của tâm trạng người phụ nứ đang yêu. Sóng là một sự hòa nhập và phân tán của nhân vật trữ tình “em”. Nhà thơ đã sáng tạo hình tượng sóng khá độc đáo nhằm thể hiện những cung bặc tình cảm và tâm trạng của người phụ nữ đang yêu.

- Cả bài thơ được kiến tạo bằng thể thơ 5 chữ với một âm hưởng đều đặn, luân phiên như nhịp sóng vỗ.

3.Trạng thái tâm lí đặc biệt của người phụ nữ đang yêu (khổ 1 + khổ 2)

- Sóng được nhà thơ hình tượng hóa, thể hiện những trạng thái tâm lí đặc biệt của người phụ nữ đang yêu:
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ

- Sóng thể hiện khát vọng vươn tới, tìm kiếm trong tình yêu của người phụ nữ:
Sóng không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể

- Đối diên với biển, nhà thơ liên tưởng đến sự bất diệt của khát vọng tình yêu. Biển muôn đời cồn cào xáo động, như tình yêu muôn đời vẫn “bồi hồi trong ngực trẻ” (Ôi con sóng ngày xưa – Và ngày sau cũng thế - Nỗi khát vọng tình yêu – Bồi hồi trong ngực trẻ).

- Người con gái trong bài thơ muốn cắt nghĩa nguồn gốc của sóng để tìm lời giải đáp cho câu hỏi về sự khởi nguồn của tình yêu trong trái tim mình:
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?
Nhưng tình yêu muôn đời là điều bí ẩn, không dễ cắt nghĩa. Xuân Quỳnh thú nhậ sự bất lực ấy một cách rất dễ thương: “Em cũng không biết nữa – Khi nào ta yêu nhau?”

4.Nỗi nhớ trong tình yêu (khổ 5)

- Người con gái đang yêu nhờ sóng diễn tả nỗi nhớ trong lòng mình:
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được

- Nhân vật em còn trực tiếp diễn tả ỗi nhớ da diết của mình: “Lòng em nhớ đến anh – Cả trong mơ còn thức”.
à Nỗi nhớ dâng trào, tràn ngập trong không gian và thời gian, nỗi nhớ hiện về trong ý thức và trong cả tiềm thức.

5.Sự thủy chung (Khổ 6+7)

- Hình tượng sóng còn là sự biểu hiện của một tình yêu thiết tha bền vững, htuyr chung của người phụ nữ:
Dẫu xuôi về phương băc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh một phương
- Hình tượng sóng là minh chứng cho một tình yêu chân chính, một tình yêu vượt qua mọi cách trở để đến bên nhau với một niềm tin mãnh liệt:
Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn ngàn cách trở.

6.Khát vọng tình yêu vĩnh hằng (Khổ 8 + 9)
- Người con gái khi yêu cũng bộc lộ thoáng âu lo:
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn qua đi
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa.
- Nhà thơ ý thức được sự hữu hạn của đời người và sự mong manh của hạnh phúc nên có khát vọng hóa thân vào sóng để được trường tồn, bất diệt:
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ

KẾT LUẬN:

- Bài thơ sóng của Xuân Quỳnh là tiếng nói trái tim của những người đang yêu, biết yêu và biết giữ mãi tình yêu cao đẹp của mình.

- Sóng là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh giai đoạn đầu. Một bìa thơ vừa xinh xắn duyên dáng vừa ý nhị sâu xa, mãnh liệt mà hồn nhiên, sôi nổi mà đằm thắm. Sau này nếm trải nhiều cay đắng của tình yêu, giọng thơ Xuân Quỳnh còn phơi phới bốc men say những khát vọng tình yêu luôn khắc khoải trong trái tim nữ thi sĩ. Trái tim “mãi yêu anh” ngay cả khi ngừng đập, bởi cái chết có thể kết thúc một cuộc đời chứ không thể kết thúc một tình yêu.

 

[Hanamizuki]

“Sóng” được in trong tập “Hoa dọc chiến hào”, xuất bản năm 1968 của nữ nhà thơ tình nổi tiếng Xuân Quỳnh. Bài thơ nói về tâm trạng, tình yêu mãnh liệt của người con gái khi yêu. Hãy đến với bài thơ bằng nhạc điệu, bài thơ là âm điệu của một cõi lòng bị sóng khuấy động, đang rung lên đồng điệu đồng nhịp với sóng biển. Rạo rực đến xôn xao, khát khao đến khắc khoải, có một hình tượng sóng được vẽ lên bằng âm điệu, một âm điệu dập dồn, chìm nổi, miên man như hơi thở chạy suốt cả bài.

Sắc điệu trữ tình của bài thơ được gợi lên từ hình tượng sóng. Cả bài thơ là những con sóng tâm tình xôn xao trong lòng người con gái đang yêu khi đứng trước biển ngắm nhìn những con sóng vô hồi, bất tận. Sóng là một hình tượng ẩn dụ, đó là sự hoá thân của cái tôi trữ tình của nữ sĩ, lúc thì hoà nhập, lúc sự phân thân của “em” - người con gái đang yêu một cách say đắm. Sóng đã khơi gợi một hồn thơ phong phú, hồn nhiên, sôi nổi. Thông qua hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã có một cách nói rất hay để diễn tả tâm trạng của người con gái.

Sóng biến hóa, sóng vỗ liên hồi, triền miên và bất tận:

“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ”

Trạng thái của sóng cũng là tâm trạng khi yêu, là khát vọng to lớn, mạnh mẽ về một tình yêu chân thành. Hành trình của sóng từ sông ra đại dương:

“Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể”

Nơi mênh mông dạt dào, có đến nơi biển rộng trời cao sóng mới được vẫy vùng, mới thực sự tìm thấy mình trong sức sống mạnh mẽ với những khát khao to lớn. Sóng được làm biểu tượng của tình yêu. Miêu tả sóng biến hóa là cũng để nói lên cái phức tạp, đa dạng, khó hiểu của tình yêu. Cũng giống như sóng biển, tình yêu là một hiện tượng kỳ diệu của con người. Con sóng “ngày xưa” và con sóng “ngày sau” vẫn thế - triền miên, bất tận. Cũng như tình yêu mãi mãi là khát vọng của tuổi trẻ, của đôi lứa, cuả anh và em:

“Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ”

Con sóng tìm đến biển, đến đại dương là để tự hiểu mình. Cũng như em “khát” được đến bên anh, đến với một tình yêu đẹp để hiểu rõ hơn về tâm hồn em về con người đích thực của em. Người con gái hỏi sóng hay đang tự hỏi chính mình:

“Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau”

Cái giây phút giao duyên của đôi lứa. “Khi nào ta yêu nhau” tìm được một câu trả lời thật khó, bởi tình yêu là một hiện tượng, một thứ tình cảm khó có thể cắt nghĩa được. Bởi vậy trong bài thơ tình số 21 của thi hào Tagor đã viết rằng:

“Trái tim anh cũng ở gần em như chính đời em vậy
Nhưng chẳng bao giờ em biết trọn nó đâu”

Câu thơ “khi nào ta yêu nhau” đã diễn tả đúng nỗi niềm điển hình của những trai gái đang sống trong tình yêu đẹp. Sóng vỗ “dữ dội - dịu êm” , “ồn ào - lặng lẽ”, sóng “dưói lòng sâu” “sóng” trên mặt nước”, sóng nhớ bờ, đó là biểu hiện của tình yêu và nỗi nhớ. Yêu chân thành tha thiết, nhớ bồi hồi triền miên. Nỗi nhớ ấy day dứt, dày vò, choán đầy cả không gian, thấm trong chiều sâu, bề rộng, trải trong chiều dài thời gian:

“Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”

Thật tự nhiên và thơ mộng, con sóng nhớ bờ nên ngày đêm sóng vỗ, sóng thao thức với thời gian và đại dương. Cũng giống như bên đợi thuyền, thuyền nhớ bến, lúc nào lòng người con gái cũng bồi hồi nhớ thương:

“Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”

“Còn thức” tức là lúc nào em cũng nhìn thấy rõ hình bóng anh, ánh mắt anh ... Một tình yêu cuồng nhiệt, say mê. Con sóng khao khát được đến bờ để được vỗ về, ve vuốt:

“Hôn thật khẽ thật êm
Hôn êm đềm mãi mãi”
(Xuân Diệu)

Cũng như “em” muốn được gần bên anh, được hòa nhịp vào trong tình yêu với anh. Tình yêu của người con gái thật mãnh liệt, nồng nàn. Sóng xa vời cách trở vẫn tìm được tới bờ, cũng như anh và em sẽ vượt qua mọi khó khăn để đến với nhau, để sống trong hạnh phúc trọn vẹn của lứa đôi.

“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng nhỏ
Con nào cũng tới bờ
Dù muôn vời cách trở”

Người con gái đã bày tỏ lòng mình một cách chân thành, say đắm, thắm thiết. Chân thật và thuỷ chung là đặc tính của tình yêu:

“Dẫu xuôi về phương Bắc ...
Hướng về anh một phương”

Sóng đã bày tỏ nỗi lòng của người con gái, khát vọng được sống hết mình trong một tình yêu đẹp, sắt son thuỷ chung. Người ta thường nói xuôi vào Nam, ngược ra Bắc; nhưng ở đây, trong nỗi nhớ chất đầy nhà thơ lại dùng ngược lại. Từ đó nhà thơ đã nói đến nỗi nhớ bất chấp vạn vật, khoảng cách, tình yêu là sự gặp gỡ giữa hai tâm hồn không có giới hạn.

Cuối cùng sóng đã nói hộ nhà thơ nỗi khát vọng được sống trọn vẹn trong tình yêu. Tình yêu lứa đôi đẹp đẽ, nồng nàn như trăm ngàn con sóng nhỏ giữa đại dương mênh mông, muốn được hoà nhịp vào biển lớn của tình yêu cộng đồng:

“Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ”

Cả bài thơ, nếu kể đến nhan đề, thì tác giả đã mười một lần nhắc đến từ “sóng”. Sóng vỗ như tâm tình xôn xao. Sóng cho ta nhiều ấn tượng về âm điệu của sóng, cũng như giọng điệu tâm tình, nhịp điệu của bài thơ. Thơ hồn nhiên, liền mạch về cảm xúc, trong sáng trong cách diễn đạt của tác giả. Sóng vỗ trên đại dương mênh mông cũng chính là sóng vỗ trong lòng người con gái.

Từ hình tượng “sóng” Xuân Quỳnh cho ta thấy rõ vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu. Với tình yêu chân thành, thắm thiết, người phụ nữ muốn sống hết mình, sống trọn vẹn trong tình yêu đẹp. Yêu là nhớ ngày mong đêm, người phụ nữ khát khao được hoà nhập gần gũi trong tình yêu ấy. Họ yêu thật nồng nàn, say đắm, thủy chung !

Xuân Quỳnh viết bài thơ này vào những năm 1967, khi cuộc kháng chiến của nhân dân miền Nam ở vào giai đoạn ác liệt, khi thanh niên trai gái ào ào ra trận “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, khi sân ga, bến nước, gốc đa, sân trường diễn ra những cuộc chia ly màu đỏ. Cho nên có đặt bài thơ vào trong hoàn cảnh ấy ta mới càng thấy rõ nỗi khát khao của người con gái trong tình yêu.

“Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”

Đọc xong bài thơ “Sóng” ta càng ngưỡng mộ hơn những con người phụ nữ Việt Nam, những con người luôn thuỷ chung, luôn sống hết mình vì một tình yêu. Xuân Quỳnh xứng đáng là một nhà thơ nữ của tình yêu lứa đôi, bà đã làm phong phú hơn cho nền thơ nước nhà.