Nhân vật Nhĩ và những suy nghĩ về cuộc đời , về con người trong truyện ngắn “Bến quê” của Nguyễn Minh Châu.
Tham khảo
I- “Bến quê’ là một truyện ngắn rút trong tập truyện cùng tên của Nguyễn Minh Châu xuất bản năm 1985. Truyện tiêu biểu cho sự đổi mới về tư tưởng và nghệ thuật của tác giả. Truyện ghi lại những gì nhìn, nghe thấy, những suy ngẫm và ước mơ , những quan hệ của Nhĩ khi nằm trên giường bệnh.
II-
1-Truyện diễn qua bốn cảnh: Nhĩ đươc Liên (vợ của Nhĩ) chăm sóc,Nhĩ sai thằng Tuấn (con của Nhĩ) đi sang bên kia sông; Nhĩ được các cháu nhỏ (Huệ, Vân, Tam, Hùng...)đến nâng nhẹ, lót chân , kê gối; ông giáo Khuyến (người hàng xóm) chống gậy đi qua tạt vào hỏi thăm Nhĩ.
2-Cốt truyện của “Bến quê” rất bình dị “bằng phẳng”nhưng lại mang hàm nghĩa triết lý sâu sắc. Qua nhân vật Nhĩ, một bệnh nhân “sắp từ giã cõi đời”,Nguyễn Minh Châu nói lên những suy ngẫm về con người, về cuộc đời và cách sống, thức tỉnh mọi người hãy biết nâng niu, trân trọng những vẻ đẹp, những giá trị bình dị, gần gũi, quen thuộc của cuộc sống, của quê hương.
3- Nhĩ nhân vật chính của truyện là người đã từng đi rất nhiều nơi trên trái đất. anh đã từng in gót chân khắp mọi chân trời xa lạ.....Có thể nói , bao cảnh đẹp, những nơi phồn hoa đô hội xa gần, những miếng ngon nơi đất khách quê người, anh đều được thưởng thức, được hưởng thụ. Nhưng trớ trêu thay một căn bệnh quái ác bắt anh phải nằm liệt giường hàng tháng trời không nhúc nhích được một bước chân . Chính trong những ngày cuối đời, Nhĩ đã phát hiện ra những vẻ đẹp của những cảnh vật tưởng như cũ mà lại rất mới lạ. Chẳng hạn như hoa bằng lăng trong tiết lập thu đẹp hơn, đậm sắc hơn. Sông Hồng “màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra”. Bãi bồi phù sa lâu đời ở bên kia sông Hồng đang phô ra một thứ màu vàng thau xen lẫn với màu xanh non , những màu sắc thân thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ. Và bầu trời, vòm trời quê nhà như cao hơn.
Nhìn qua cửa sổ nhà mình, Nhĩ xúc động trước những cảnh đẹp bình dị của que nhà mà trước đây anh không nhìn thấy, cảm thấy.Phải chăng vì cuộc sống bận rộn ,tất tả, ngược xuôi? Hay tại bỡi vô tình? Qua việc miêu tả thiên nhiên, Nguyễn Minh Châu muốn nhắn gởi mọi người đừng vô tình, phải biết gắn bó, trân trọng những cảnh vật quê hương xứ sở vì đó là máu thịt, là tâm hồn của mỗi chúng ta. Phải biết phát hiện ra vẻ đẹp bình dị, thân thuộc của quê nhà để nâng niu , yêu quí.
Bị ốm nằm liệt giường, được vợ con chăm sóc, trong lòng Nhĩ nảy nở bao ý nghĩ, bao tình cảm đằm thắm, sâu nặng thiết tha. Chính trong những ngày này, Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp tâm hồn của vợ mình. Lần đầu tiên Nhĩ để ý thấy Liên mặc áo vá, những ngón tay gầy guộc của Liên vuốt ve bên vai mình và những lời an ủi của Liên; anh mới thấu hiểu tình yêu thương , sự hy sinh thầm lặng của vợ .Nhĩ đã tìm thấy một nơi nương tựa là gia đình trong những ngày này.
Điều khát khao nhưng vô vọng của Nhĩ là được đặt chân lên bãi bồi bên kia sông. Đây là khát khao muốn tìm đến những giá trị gần gũi nhưng đích thực sâu xa trong cuộc sống nơi quê hương mà con người vì những bồng bột và ham muốn lúc trẻ bỏ qua nó. Giờ đây anh phải nhờ đứa con trai thay mình sang bên kia sông “qua đò đặt chân lên bờ bên kia, đi chơi loanh quanh,...một lát rồi về”. Với Tuấn (con trai Nhĩ) thì đó là việc lạ mà bố sai làm, khi cậu đang mãi mê xem cuốn truyện dịch. Cậu chưa hiểu được cái điều ham muốn cuối cùng của đời bố nên làm việc một cách miễn cưỡng để rồi bị hút vào đám phá cờ thế và lỡ chuyến đò ngang duy nhất trong ngày. Điều ấy đã giúp Nhĩ nhận ra một quy luật của đời người “Nhĩ nghĩ một cách buồn bã con người ta trên đường đời thật khó tránh khỏi những điều vòng vèo hoặc chùng chình...” và nó không thấy có gì hấp dẫn bên kia sông đâu.Ý nghĩ ấy mang hàm nghĩa triết lý sâu sắc về đời người và mục tiêu cuộc sống. Con người trong suy nghĩ của Nhĩ là “vòng vèo” là “chùng chình"”, vì nhiều người bị lạc đường, lạc hướng, thiếu trí tuệ, không bền chí , hay nản lòng. Tuổi trẻ và thời gian bị lãng phí. Tâm hồn nông cạn , sống thiếu lý tưởng, không có mục tiêu, tầm nhìn hạn hẹp, sao không khỏi vòng vèo, chùng chình, và sẽ không bao giờ tìm thấy và sẽ không bao giờ tìm thấy “hấp dẫn” ở phía trước trên đường đời.
Cảnh những đứa trẻ (Huệ, Vân, Tam, Hùng) nghe Nhĩ gọi chúng ríu rít chạy lên, xúm vào, nương nhẹ giúp anh xê dịch từ mép tấm nệm ... làm cho Nhĩ như trẻ lại.Hạnh phúc ở đâu, hạnh phúc đâu phải cái gì cao siêu, mà rất bình dị, rất nho nhỏ, có khi chỉ là một ánh mắt một nụ cười trẻ thơ, một bàn tay bé nhỏ...
Cụ giáo Khuyến sáng nào cũng tạt qua thăm Nhĩ là một hình ảnh ân tình ân nghĩa nuôi dưỡng tâm hồn. Một câu hỏi thăm về sức khỏe, một lời an ủi, động viên ân cần. Còn gì cao quý hơn,ấm áp hơn, nghĩa tình hơn? Được sống trong tình yêu thương của mọi người mới thật hạnh phúc. Và đó là sắc màu ý vị trong cuộc đời mỗi chúng ta, là “bến quê” của mỗi tâm hồn chúng ta.
Cuộc sống và cảnh vật ở quanh ta, ở quê ta rất đẹp, thậm chí cả những nét tiêu sơ, nhưng phải trải nghiệm, phải sống hết mình mới có thể khám phá,mới có thể phát hiện , mới có thể tìm thấy, mới có thể hiểu được. Hành động cuối cùng của Nhĩ ở cuối truyện khi anh thu hết tàn lực “giơ một cánh tay guộc ra ngoài cứa sổ khoát khoát y như khẩn thiết ra hiệu cho một người nào đó” vừa có ý nghĩa là anh đang thúc giục cậu con trai đừng để lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày vừa có ý nghĩa khái quát, vừa có ý nghĩa tượng trưng. Đó là Nhĩ muốn thức tỉnh mọi người hãy thoát ra khỏi những cái vòng vèo, chùng chình trong cuộc sống mà chúng ta đang sa vào để hướng tới những giá trị đích thực, bền vững mà gần gũi trong đời thường.
III:
“Bến quê” là một truyện ngắn thấm đẫm ý vị triết lý về con người và cuộc đời.Những ngày cuối đời , nhân vật Nhĩ cũng như tác giả đã trải qua nhiều tháng ngày đau ốm, “Bến quê” ít nhiều mang tính tự truyện và dự báo nên rất chân thành. Bài học về tình yêu và lẽ sống được đặt ra một cách cảm động . Có gì hạnh phúc hơn khi được sống trong tình thương với gia đình, quê hương. Phải biết nâng niu , trân trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị , thân thuộc của cuộc sống, của quê hương. Như thế mới thật sự hạnh phúc. Đó là tiếng lòng trang trải của Nguyễn Minh Châu.
Sưu tầm
