• HÃY CÙNG TẠO & THẢO LUẬN CÁC CHỦ ĐỀ KIẾN THỨC [Vn Kiến Thức] - Định hướng VnKienthuc.com
    -
    Mọi kiến thức & Thông tin trên VnKienthuc chỉ mang tính chất tham khảo, Diễn đàn không chịu bất kỳ trách nhiệm liên quan
    - VnKienthuc tạm khóa đăng ký tài khoản tự động để hạn chế SEO bẩn, SPAM, quảng cáo. Chưa đăng ký, KHÁCH vẫn có thể đọc và bình luận.

Điển cố Văn học vần "A"

dunghoi

New member
Xu
0
1. Ả TẠ:
- Tức Tạ Đạo Uẩn. Xem Tạ Đạo Uẩn.
"Khen tài nhả ngọc phun châu,
Nàng ta, ả tạ cũng đâu thế này!"
(Nguyễn Du)

2. Ả TỐ NGA
- Xem Tố nga
"Đầu long hai ả tố nga,
Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân.
(Nguyễn Du)

3. ÁC
- Theo "Ngũ kinh thông nghĩa", tục truyền trên mặt trời có kim ô (Tức ác vàng hay quạ vàng) ba chân. Đó là "Kim ô" hoặc nói tắc là"ô, á" đều chỉ mặt trời
"Trải bao thỏ lặn ác tà,
Ấy mà vô chủ ai mà viếng thăm."
(Nguyễn Du)

4. ẢI LANG
- Cửa ải có đốt khỏi bằng phân chó sói để báo hiệu khi có giặc đến.
- Xem "Khói lang"
"Một cơn gió bẻ chồi khô,
Ải lang dứt dấu ngựa Hồ vào ra."
(Lê Ngô Cát, Phạm Đình Toái)

5. ẢI NHÀN
- Tức cửa ải Nhạn Môn QUan (Thuộc tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc), một trong những cửa ải hiểm trở, khi nào cũng có quân đóng giữ để phòng giặc ngoại xâm.
- Chỉ nơi xung yếu.
"Rợ Hồ quên théo con kiêu,
Ruổi mù bụi ngựa, trẩy theo ải nhàn"
(Nguyễn Huy Tự, Nguyễn Thiện)

6. Ả CHỨC
- Xem "Chức nữ"
"Kkác gì ả Chức, chị Hằng,
Bến Ngân sùi sụt, cung trăng chốc mòng"
(Nguyễn Gia Thiều)

7. Ả hẰNG
- Tức Hằng Nga. Xem "Hằng Nga"
"Bây giờ e lệ chưa tường,
Lâu lâu lại lấp lánh gương ả Hằng"
(Phan Trần)

8. Ả LÝ
- Tức nàng Lý Ký.
- Theo "Sưu Thần ký", Lý Ký vì nhà nghèo nên tự nguyện bán mình cho người làng đem cúng thần rắn để lấy tiền nuôi cha mẹ. Về sau nàgn chém chết thần rắn rồi lấy vua.
"Dâng thư đã thẹn nằng Oanh
Lại thưa ả Lý bán mình hay sao?"
(Nguyễn Du)

9. ÁN ĐỔ
- Theo thứ tự các bức tường vách.
- Hán thư "Sử dân án đồ như cổ" (Khiến dân cứ theo thứ tự như cũ). Ý nói cứ theo lệ cũ, không xáo trộn, làm cho dân được an cư lạc nghiệp.
"Ngoài sáu tỉnh hãy gợi câu án đổ,
Dân thờ vua đặng lẽ sống vui.
(Nguyễn DÌnh Chiểu)

10. ÁN HỌ MẠNH
- Cái khay đựng đồ ăn của nàng Mạnh Quang.
- Theo "Hán sử" nàng Mạnh Quân rất kính trọng chồng, khi dọn cơm cho chồng là Lương Hồng nàng thường nâng khay lên ngang mày, không giám ngửa mặt trông lên. Lễ giáo phong kiến coi hành động đó là một biểu hiện tốt của tư cách người làm vợ.
"Án họ Mạnh những ngang mày nẩy mực,
Ấm đàng hương lửa phải duyên"
(Nam hải tế văn)

11. ÁN NÂNG NGANG MÀY
- Xem Án họ Mạnh
"Án kia nângngang mày
Sạch trong một tiết, thảo ngay mốt bề"
(Quan Âm Thị Kính)

12. ÁN TUYẾT
- Chiếc án có ánh tuyết soi vào. Chỉ chiếc án để đọc sách.
- Theo "Thượng hữu lục", Tôn Khang, người đời Tấn chăm học, nhưng nhà nghèo, không có tiền mua dầu phải nhờ ánh trăng của tuyết mà đọc sách.
"Củi quế, gạo châu, kham khổ nằm chung trường ốc,
Song huỳnh, án tuyết, dùi mài mến nghiệp thi thư"
(Hồng Đúc quốc âm thi tập)

13. ANH QUÂN
- Quấn ngược giải mũ
- Mạnh Tử: "Bí phát quan anh nhivãng cứu chi"(Búi tóc lên và quấn ngược giải mũ mà chạy đến cứu).
- Ý nói hết sức vội vã,
"Chung nhau sống hả riêng nhau chết,
Chữ anh quân thôi xếp sách thầy Kha"
(Văn tế đồng bào Nghệ Tĩnh chết vì nạn lụt)

14. AO HÁN
- Cái ao trong cung vua Hán
- Theo "Hán Thư", Cung Toại, một danh tướng đời Hán, Tuyên ĐẾ có nói"Xích tử đạo lộng bệ hạ chi binh ư hoàng trì chi trung nhĩ"(Tre con trộm phép khua múa binh khí của nhà vua ở trong ao của nhà vua)
- Chỉ cuộc nổi dậy nhỏ chống lại triều đình. Xem "Con đỏ"
"LÀn nước phẳng kinh trầm ngạc lặn; áo Hán nào máy trẻ reo hò"
(Nguyễn Huy Lượng)

15. ÁO GẤM MẶC VỀ
- Mặc áo gấm trể về làng. Xem "Gấm ngày"
"Cũng đừng áy náy lòng quê,
Bao giờ áo gấm mặc về mới cam."
(Phan Trần)

16. ÁO GIỚI LÂN
- "Giới" là vỏ cứng, "lân" là vẩy cá. "Giới lân" hay "lân giới" là vỏ rùa, vẩy cá". ÁO giới lân là thứ áo giáp che chở cho thân thể của chiến binh, ví như cái vỏ che thân của loài rùa, loài cá.
"Áo giới lân trùm dưới cơ phu,
Mỏi gối quỳ mòn sân tướng phủ"
(Cao Bá Quát)

17. ÁO LAI
- Chiếc áo của Lão Lai Tử. Xem Sân Lai.
"Áo lai chưa múa sân này,
Thời đem kinh bổ mà thay gọi là"
(Quan Âm Thị Kính)

18. ÁO TRẮNG, MÔNG ĐEN
- Cái áo mùa trắng biến thành con mông (con thú) màu đen.
- Ý noi sự vận đổi nhanh chóng như đám mây trên trời khi thì có hình cái áo trắng, thoát một lát lại biến thành con mông đen. Xem "Thương cẩu, Vân cẩu".
"Phù vân một đóa bay đi,
Khi thì áo trằng khi thì mông đen"
(Quan ÂM Thị Kính)

19. ĂN CHẲNG CẦU NO
- Do tiếng Hán "Thực vô cầu bão"
- Luận ngữ"Quân tử thực vô cầu bãơ, cư vô câu an" (Người quân tử ăn không cần no, ở khôngcần yên)
- Ý nói mải lo đến đạo, không nghĩ đến thân.
"Ngày ba bữa vỗ bụng rau bịch bịch bịch,
NGười quân tử ăn chẳng cầu no"
(Nguyễn Công Trứ)

20. ẨN CẢ
- Do tiếng Hán "Đại ẩn". THơ Vương Khang CỰ đời Tấn: " Tiểu ẩn ẩn lăng tẩu, đại ẩn ẩn triều thị"(Kẻ ẩn sĩ nhỏ thì ẩn ở nơi gò đầm, người ẩn sĩ lớn thì ẩn ở giữa triều đình, thành thị)
"Ta nếu ở đâu vui thú đấy,
Người ẩn cả ,lo lâm tuyền"
(Nguyễn Trãi)

(Theo "Điển cố văn học" - Nhà xuất bản Khoa học Xã hội - Hà Nội - 1977- Đinh Gia Khánh chủ biên)
 

Phong Cầm

Yêu!
Thành viên BQT
21. Ả Tạ

Tức Tạ Đạo Uẩn. Xem Tạ Đạo Uẩn:

Khen tài nhả ngọc phun châu
Nàng Ban, ả Tạ cũng đâu thế này!

(Nguyễn Du)

22. Ả Tố nga
Xem Tố Nga:

Đầu lòng hai ả tố nga,
Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân
.
(Nguyễn Du)

23. Ác
Theo Ngũ kinh thông nghĩa, tục truyền trên mặt trời có con kim ô (tức ác vàng hay quạ vàng) ba chân.
Do đó kim ô hoặc nói tắt là ô, ác đều chỉ mặt trời:

Trải bao thỏ lặn ác tà,
Ấy mồ vô chủ ai mà viếng thăm.

(Nguyễn Du)

24. Ải Lang

Cửa ải có khói đốt bằng phân chó sói để bảo hiệu khi có giặc đến. Xem khói lang:
Một cơn gió bẻ chồi khô,
Ải lang dứt dấu ngựa Hồ vào ra.

(Lê Ngô Cát, Phạm Đinh Toái)

25. Ải Nhàn
Tức cửa ải Nhạn Môn Quan (thuộc tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc), một trong những cửa ải hiểm trở, khi nào cũng có quân đóng giữ để phòng giặc ngoại xâm.
Chỉ những nơi xung yếu:

Rợ Hồ rông thói con kiêu,
Ruổi mù bụi ngựa, trẩy theo ải nhàn.

(Nguyễn Huy Tự, Nguyễn Thiện)

26. Ấp cây
- (1) Ôm cây cột cầu chờ đợi. Theo Trang Tử, Vĩ Sinh hẹn với một người con gái đến dưới cầu, người con gái không đến, Vĩ Sinh, vì giữ hẹn cứ ôm chặt cây cột cầu mà đợi, đến nỗi nước dâng lên cũng ko chịu rời tay nên cuối cùng bị chết ngập.
Ý nói quyết tâm chờ đợi đến cùng:

Tháng tròn như gửi cung mây,
Trần trần một phận, ấp cây đã liều.

(Nguyễn Du)

- (2) Ngồi mãi gốc cây chờ đợi.
Theo Hàn Phi Tử, thời Xuân Thu có người nước Tống đnag cày ruộng, bỗng có một con thỏ đâm đầu vào gốc cây mà chết. Anh ta liền bỏ cày, đến đợi bên gốc cây, mong lại bắt được con thỏ khác. Nhưng đã không được thỏ, lại còn bị mọi người chê cười là ngốc.
Trông mong đã trót một giờ,
Ấp cây mãi thề mà chờ cũng quê.
(Bích câu kỳ ngộ)

*Theo cuốn "Điển cố văn học" - ĐInh Gia Khánh chủ biên (NXB Hà Nội 1977) tôi có được thì sô 13 viết "Anh quan"; 18 là "Áo trắng, muông đen - "Khi thì áo trắng, khi thì muông đen" (Bản thân tôi cũng thấy muông hợp lý hơn, vì muông trong muông thú, ý chỉ con thú càng thấy đúng)
 
CHAT
  1. No shouts have been posted yet.

Chủ đề mới

VnKienthuc lúc này

Không có thành viên trực tuyến.

Định hướng

Diễn đàn VnKienthuc.com là nơi thảo luận và chia sẻ về mọi kiến thức hữu ích trong học tập và cuộc sống, khởi nghiệp, kinh doanh,...
Top