Đề thi cơ bản nhưng mang tính chất phân loại cao. Một trong những đề rất dễ ra trong kỳ thi THPTQG 2016.
Đề ra:
“Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm.
Đất là nơi "con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc"
Nước là nơi "con cá ngư ông móng nước biển khơi"
Thời gian đằng đẵng
Không gian mênh mông
Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuất
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau.
Hàng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ.
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất nước trong chúng ta hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất nước vẹn tròn, to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang Đất Nước đi xa
Đến những tháng ngày mơ mộng
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời”.
(Đất Nước, trích trường ca Mặt đường khát vọng – Nguyễn Khoa Điềm)
Cảm nhận của anh chị về đoạn thơ trên. Từ đó bày tỏ suy nghĩ về lòng yêu nước và ý thức trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với Đất Nước trong bối cảnh hiện nay ?
Đáp án:
a. Về nội dung:
* Cảm nhận đất nước ở phương diện chiều rộng của không gian:
Các cách định nghĩa nghệ thuật về Đất Nước.
- Ở lần định nghĩa thứ nhất, cả Đất và Nước đều là không gian tồn tại rất thân thuộc, rất riêng tư gắn bó của “anh” và “em”. Kết hợp chất liệu thực tế, diễn tả giản dị, cách giải thích tỉ mỉ của nhà thơ khiến ta hình dung ra được một cách cụ thể: Đất Nước là con đường; là mái trường cho ta bao kiến thức; dòng sông, bến nước…gắn bó thân thuộc với đời sống học tập, sinh hoạt của con người. Đất Nước còn gắn bó với những tình cảm riêng tư, chứng kiến tình yêu lứa đôi với bao niềm thương, nỗi nhớ, nhất là nỗi nhớ thầm của người con gái trong tình yêu.
- Ở lần định nghĩa thứ hai, từ không gian gần gũi, Đất Nước trở nên xa xôi, mênh mông huyền ảo. Nhà thơ đã đưa Đất Nước từ của thần linh trở thành Đất Nước của nhân dân.Từ đó có thể hiểu rằng: Đất nước là núi, là rừng, là sông, là biển với tài nguyên phong phú...
* Cảm nhận về ĐN ở phương diện chiều dài thời gian, chiều sâu của văn hóa:
ĐN được cảm nhận từ quá khứ với huyền thoại “ Lạc Long Quân và Âu Cơ” cho đến
hiện tại với những con người không bao giờ quên nguồn cội dân tộc, truyền thuyết Hùng Vương và ngày giỗ Tổ.
=> Đất nước là sự gắn kết giữa quá khứ, hiện tai, tương lai…vững bền mãi mãi
* Đoạn thơ "Trong anh và em hôm nay...mơ mộng" thể hiện những nhận thức sâu sắc về Đất Nước. Những suy ngẫm của tác giả về trách nhiệm của thế hệ mình với ĐN :
- Trong đó nổi bật là hình ảnh Đất Nước hiện lên trong quan hệ gắn bó máu thịt với mỗi con người.
- Niềm tin và hi vọng về tương lai tươi sáng của Đất Nước.
- Suy ngẫm về trách nhiệm và mong muốn được cống hiến, hi sinh cho Đất Nước.
+ Em ơi em vừa là cách xưng hô gần gũi, thân thiết, vừa là lời tâm tình tha thiết. Nhà thơ chọn hình thức đối thoại tâm tình để thể hiện sự tự ý thức, tự nhận thức về một vấn đề sâu sắc “Đất Nước là máu xương của mình”. Đất Nước không còn là khái niệm xa lạ, trừu tượng mà là máu thịt đối với mỗi con người. Đất Nước có ngay trong chính bản thân mỗi con người, là một phần tâm hồn của mỗi người.
+ Vì vậy, mỗi người phải biết: Gắn bó - san sẻ - và hóa thân. Gắn bó là biết yêu đất nước bằng tâm hồn và suy nghĩ; san sẻ là gánh vác một phần trách nhiệm bằng hành động cụ thể; và hóa thân là mức độ cao nhất, nếu cần phải biết hi sinh cả tính mạng của mình.
+ Nếu mỗi người đều ý thức được điều đó thì sẽ “Làm nên Đất Nước muôn đời” - có nghĩa là đất nước sẽ vững mạnh, trường tồn.
b. Về nghệ thuật:
- Đoạn thơ không chỉ thể hiện tập trung chủ đề mà còn tiêu biểu cho chất trữ tình - triết luận của toàn bài.
+ Đọan thơ sử dụng sáng tạo các yếu tố ca dao, truyền thuyết dân gian, với cấu trúc ngôn ngữ “ Đất là…, Nước là…Đất Nước là…”, nhà thơ đã định nghĩa bằng cách tư duy “chiết tự” để giải thích, cắt nghĩa hai tiếng Đất Nước thiêng liêng.
+ Hình thức đối thoại kết hợp với độc thoại, vừa nói với mọi người, vừa nói với chính mình: là lời nhắn nhủ tâm tình chân tình. Giọng điệu trữ tình đằm thắm.
+ Giọng điệu đoạn thơ vừa tha thiết, sâu lắng, vừa trang nghiêm. Nhờ đó mà ý thơ dễ đi vào cảm xúc và suy nghĩ của người đọc.
+ Đoạn thơ vừa đậm chất triết lí, chất trí tuệ lại giàu chất trữ tình, chan chứa tình cảm, cảm xúc.
c. Suy nghĩ gì về lòng yêu nước, ý thức trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với Đất Nước trong bối cảnh hiện nay ?
* Qua đoạn thơ, Nguyễn Khoa Điềm thể hiện một quan niệm đúng đắn về Đất Nước và ý thức rõ ràng về trách nhiệm của mình và thế hệ mình trước vận mệnh của dân tộc. Tư tưởng ấy phù hợp với mọi hoàn cảnh, mọi thời đại.
- Lòng yêu nước của thế hệ trẻ được biểu hiện như thế nào trong bối cảnh hiện nay?
- Thế hệ trẻ phải có thức trách nhiệm như thế nào đối với Đất Nước trong bối cảnh hiện tại ?
- Mỗi cá nhân, mỗi thế hệ là một mắt xích quan trọng trong cuộc chạy tiếp sức vĩnh cửu giữa các thế hệ để làm nên truyền thống dân tộc. Đặc biệt là thế hệ trẻ. Thế hệ trẻ chính là hiện tại và tương lai của đất nước. Mỗi người thanh niên phải có trách nhiệm tự nguyện gánh vác những công việc chung của đất nước.
(+ Học tập, trau dồi tri thức, bắt kịp yêu cầu của thời đại, rèn luyện bản lĩnh vững vàng về tư tưởng, rèn luyện sức khỏe… để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
+ Cần phải có ý thức sâu sắc về chủ quyền, lãnh thổ Đất Nước.
+ Cần phải có những hành động thiết thực để thể hiện lòng yêu nước.
+ Phản đối những hành động vi phạm chủ quyền đất nước
+ Dám chiến đấu hi sinh bảo về chủ quyền Đất Nước.
+ Tỉnh táo, sáng suốt, bình tĩnh ko mắc vào âm mưu chia rẽ tinh thần đoàn kết dân tộc của kẻ thù)
Đề ra:
“Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm.
Đất là nơi "con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc"
Nước là nơi "con cá ngư ông móng nước biển khơi"
Thời gian đằng đẵng
Không gian mênh mông
Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuất
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau.
Hàng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ.
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất nước trong chúng ta hài hòa nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất nước vẹn tròn, to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang Đất Nước đi xa
Đến những tháng ngày mơ mộng
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời”.
(Đất Nước, trích trường ca Mặt đường khát vọng – Nguyễn Khoa Điềm)
Cảm nhận của anh chị về đoạn thơ trên. Từ đó bày tỏ suy nghĩ về lòng yêu nước và ý thức trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với Đất Nước trong bối cảnh hiện nay ?
Đáp án:
a. Về nội dung:
* Cảm nhận đất nước ở phương diện chiều rộng của không gian:
Các cách định nghĩa nghệ thuật về Đất Nước.
- Ở lần định nghĩa thứ nhất, cả Đất và Nước đều là không gian tồn tại rất thân thuộc, rất riêng tư gắn bó của “anh” và “em”. Kết hợp chất liệu thực tế, diễn tả giản dị, cách giải thích tỉ mỉ của nhà thơ khiến ta hình dung ra được một cách cụ thể: Đất Nước là con đường; là mái trường cho ta bao kiến thức; dòng sông, bến nước…gắn bó thân thuộc với đời sống học tập, sinh hoạt của con người. Đất Nước còn gắn bó với những tình cảm riêng tư, chứng kiến tình yêu lứa đôi với bao niềm thương, nỗi nhớ, nhất là nỗi nhớ thầm của người con gái trong tình yêu.
- Ở lần định nghĩa thứ hai, từ không gian gần gũi, Đất Nước trở nên xa xôi, mênh mông huyền ảo. Nhà thơ đã đưa Đất Nước từ của thần linh trở thành Đất Nước của nhân dân.Từ đó có thể hiểu rằng: Đất nước là núi, là rừng, là sông, là biển với tài nguyên phong phú...
* Cảm nhận về ĐN ở phương diện chiều dài thời gian, chiều sâu của văn hóa:
ĐN được cảm nhận từ quá khứ với huyền thoại “ Lạc Long Quân và Âu Cơ” cho đến
hiện tại với những con người không bao giờ quên nguồn cội dân tộc, truyền thuyết Hùng Vương và ngày giỗ Tổ.
=> Đất nước là sự gắn kết giữa quá khứ, hiện tai, tương lai…vững bền mãi mãi
* Đoạn thơ "Trong anh và em hôm nay...mơ mộng" thể hiện những nhận thức sâu sắc về Đất Nước. Những suy ngẫm của tác giả về trách nhiệm của thế hệ mình với ĐN :
- Trong đó nổi bật là hình ảnh Đất Nước hiện lên trong quan hệ gắn bó máu thịt với mỗi con người.
- Niềm tin và hi vọng về tương lai tươi sáng của Đất Nước.
- Suy ngẫm về trách nhiệm và mong muốn được cống hiến, hi sinh cho Đất Nước.
+ Em ơi em vừa là cách xưng hô gần gũi, thân thiết, vừa là lời tâm tình tha thiết. Nhà thơ chọn hình thức đối thoại tâm tình để thể hiện sự tự ý thức, tự nhận thức về một vấn đề sâu sắc “Đất Nước là máu xương của mình”. Đất Nước không còn là khái niệm xa lạ, trừu tượng mà là máu thịt đối với mỗi con người. Đất Nước có ngay trong chính bản thân mỗi con người, là một phần tâm hồn của mỗi người.
+ Vì vậy, mỗi người phải biết: Gắn bó - san sẻ - và hóa thân. Gắn bó là biết yêu đất nước bằng tâm hồn và suy nghĩ; san sẻ là gánh vác một phần trách nhiệm bằng hành động cụ thể; và hóa thân là mức độ cao nhất, nếu cần phải biết hi sinh cả tính mạng của mình.
+ Nếu mỗi người đều ý thức được điều đó thì sẽ “Làm nên Đất Nước muôn đời” - có nghĩa là đất nước sẽ vững mạnh, trường tồn.
b. Về nghệ thuật:
- Đoạn thơ không chỉ thể hiện tập trung chủ đề mà còn tiêu biểu cho chất trữ tình - triết luận của toàn bài.
+ Đọan thơ sử dụng sáng tạo các yếu tố ca dao, truyền thuyết dân gian, với cấu trúc ngôn ngữ “ Đất là…, Nước là…Đất Nước là…”, nhà thơ đã định nghĩa bằng cách tư duy “chiết tự” để giải thích, cắt nghĩa hai tiếng Đất Nước thiêng liêng.
+ Hình thức đối thoại kết hợp với độc thoại, vừa nói với mọi người, vừa nói với chính mình: là lời nhắn nhủ tâm tình chân tình. Giọng điệu trữ tình đằm thắm.
+ Giọng điệu đoạn thơ vừa tha thiết, sâu lắng, vừa trang nghiêm. Nhờ đó mà ý thơ dễ đi vào cảm xúc và suy nghĩ của người đọc.
+ Đoạn thơ vừa đậm chất triết lí, chất trí tuệ lại giàu chất trữ tình, chan chứa tình cảm, cảm xúc.
c. Suy nghĩ gì về lòng yêu nước, ý thức trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với Đất Nước trong bối cảnh hiện nay ?
* Qua đoạn thơ, Nguyễn Khoa Điềm thể hiện một quan niệm đúng đắn về Đất Nước và ý thức rõ ràng về trách nhiệm của mình và thế hệ mình trước vận mệnh của dân tộc. Tư tưởng ấy phù hợp với mọi hoàn cảnh, mọi thời đại.
- Lòng yêu nước của thế hệ trẻ được biểu hiện như thế nào trong bối cảnh hiện nay?
- Thế hệ trẻ phải có thức trách nhiệm như thế nào đối với Đất Nước trong bối cảnh hiện tại ?
- Mỗi cá nhân, mỗi thế hệ là một mắt xích quan trọng trong cuộc chạy tiếp sức vĩnh cửu giữa các thế hệ để làm nên truyền thống dân tộc. Đặc biệt là thế hệ trẻ. Thế hệ trẻ chính là hiện tại và tương lai của đất nước. Mỗi người thanh niên phải có trách nhiệm tự nguyện gánh vác những công việc chung của đất nước.
(+ Học tập, trau dồi tri thức, bắt kịp yêu cầu của thời đại, rèn luyện bản lĩnh vững vàng về tư tưởng, rèn luyện sức khỏe… để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
+ Cần phải có ý thức sâu sắc về chủ quyền, lãnh thổ Đất Nước.
+ Cần phải có những hành động thiết thực để thể hiện lòng yêu nước.
+ Phản đối những hành động vi phạm chủ quyền đất nước
+ Dám chiến đấu hi sinh bảo về chủ quyền Đất Nước.
+ Tỉnh táo, sáng suốt, bình tĩnh ko mắc vào âm mưu chia rẽ tinh thần đoàn kết dân tộc của kẻ thù)
