Vua Duy Tân Hoàng đế thứ 11 của vương triều Nguyễn

[Trang Dimple]

Chẳng những nổi tiếng bởi lòng yêu nước, tinh thần kháng Pháp khi mới chỉ là vị vua nhỏ tuổi, mà chuyện tình của Vua Duy Tân đầy những giai thoại lãng mạn của ông cũng để lại những dư vị tiếc nuối…



Hoàng đế Duy Tân (1907-1916)

Hoàng đế Duy Tân tên là Nguyễn Phúc Vĩnh San, còn có tên là Hoảng, con thứ 5 của Hoàng đế Thành Thái và bà Nguyễn Thị Định, sinh ngày 26 tháng 8 năm Canh Tý (19-9-1900).

Năm 1907, Hoàng đế Thành Thái thoái vị, triều đình Huế đưa Hoàng tử Vĩnh San lên ngôi, lấy niên hiệu là Duy Tân lúc mới được 8 tuổi.
Hoàng đế Duy Tân là vị vua lên ngôi nhỏ tuổi nhất trong 13 vua Nguyễn. Tuy nhiên Hoàng đế lại là người chững chạc, có khí phách của một bậc đế vương. Cũng như cha mình, Hoàng đế Duy Tân là người có tư tưởng chống Pháp. Hoàng đế đã cùng với Thái Phiên, Trần Cao Vân... vạch định cuộc nổi dậy chống Pháp vào ngày 3 tháng 5 năm 1916. Nhưng âm mưu bại lộ, Hoàng đế cùng Thái Phiên và Trần Cao Vân trốn ra khỏi Kinh Thành. 3 ngày sau, Hoàng đế Duy Tân bị Pháp bắt và bị kết tội rồi đày sang đảo Réunion.

Hoàng đế mất ngày 21 tháng 11 năm Ất Dậu (25-12-1945) trong một tai nạn máy bay khi được 46 tuổi. Hoàng đế được an táng tại nghĩa trang Thiên Chúa Giáo M’Baiki, thuộc Cộng Hòa Trung Phi. Ngày 6 tháng 4 năm 1987, Hoàng đế được cải táng trong khuôn viên của An Lăng (Lăng Dục Đức).

Hoàng đế Duy Tân có 5 người con (3 trai, 2 gái).

Vua Duy Tân

Tình sử vua Duy Tân, đãi cát tìm người trong mộng


Ngay từ khi mới lên ngôi, Khâm sứ Pháp đã để vua Duy Tân tiếp cận với tiếng Pháp và văn hóa Tây phương, hòng biến vị ấu đế thành tay sai. Tuy nhiên, với tư cách vua của Nam triều, ông không thể quay lưng với chữ Hán, và thế là một cuộc “tuyển thầy” đã diễn ra và do vua tự quyết. Người được chọn là Mai Khắc Đôn, lúc bấy giờ đang giữ chức Tuần vũ tỉnh Quảng Trị. Cũng chính từ quyết định này mà ông đã phải lòng con gái của thầy – bà Mai Thị Vàng. Trong một lần ngồi cùng xe ngựa với Mai Khắc Đôn đi ngang qua bộ Lễ, thấy Mai Thị Vàng cùng các em đang chơi ở cổng, vua Duy Tân đã bị tiếng sét ái tình đánh trúng.

Cũng trong năm ấy, nhân việc cắt nghĩa hai chữ “nạp phi” cho vua nghe, Thượng thư Huỳnh Côn buột miệng hỏi ý vua đã muốn lấy vợ chưa.Vua Duy Tân không ngần ngại trả lời đặt việc nước lên trên hết, việc nạp phi “Nếu trì hoãn được chậm bao nhiêu thì càng tốt bấy nhiêu”.

Chuyện đến tai bà Hoàng phi Nguyễn Thị Định. Lo lắng về việc nối dõi, bà liền gọi vua Duy Tân đến và thuyết phục ông nạp phi. Duy Tân là một người con hiếu thảo nên ông đã ưng thuận.

Chẳng mấy chốc tin vua nạp phi lan khắp kinh thành. Các mệnh phụ phu nhân cho đến quan đại thần trong triều có con gái, cháu gái, đều xin ra mắt nhà vua. Thế nhưng, không cô nào lọt vào mắt rồng, vua khất lần cho qua chuyện. Thái độ của vua khiến bà Hoàng phi sốt sắng, đích thân cầm tờ danh sách người đẹp và yêu cầu vua thích cô nào thì phải lựa ngay. Lúc đó, Duy Tân thành thật trả lời nguyên nhân không thể chấm được ai là bởi trong lòng đã có người.

Vì muốn biết người nắm giữ trái tim vua Duy Tân là ai, trong chuyến đi nghỉ ở Cửa Tùng, bà Nguyễn Thị Định đã đi cùng cùng nhà vua . Trong 5 ngày trời ở đó, tuyệt nhiên không thấy bóng dáng ai là người yêu của vua Duy Tân, nên Hoàng phi hết sức thất vọng. Đến ngày thứ 8, người phụ trách thị vệ tâu với bà mấy hôm liền, khi ra bãi tắm, vua rất say mê việc đào bới cát, có lần đào rất sâu. Khi tâu hỏi thì vua đáp: “Ta đang đãi cát tìm vàng đây!”. Hoàng phi quyết truy hỏi căn nguyên của hành động lạ. Vua đáp “Nếu ở đây con tìm không được thì về Huế thế nào ả (chỉ bà Nguyễn Thị Định) cũng gặp được”. Xâu chuỗi lại bà đã hiểu ra người con gái vua nhắc đến là Mai Thị Vàng. Cũng có giai thoại kể lại rằng, trong đợt nạp phi, qua sát hạch thì chỉ còn hai bức ảnh , dâng lên vua xem, một là ảnh của Hồ Thị Chỉ – con gái thượng thư bộ Học Hồ Đắc Trung và Mai Thị Vàng. Vua cảm mến sự giản dị của Mai Thị Vàng liền chọn bà cho tiến cung”. Ngoài ra, cũng có thông tin cho rằng, vua Duy Tân kết hôn với bà Vàng là để trả ơn người thầy.

Mai Thị Vàng

Dù thực hư thế nào thì duyên tình giữa họ đã bén trái ngọt khi ngày 30/1/1916, bà Mai Thị Vàng chính thức bước vào hậu cung và được phong làm Đệ nhất Giai phi. Nếu như Bảo Đại sau này lập Nguyễn Hữu Thị Lan làm Hoàng hậu ngay khi bà còn sống thì Duy Tân cho phép bà Mai Thị Vàng ngồi ăn chung – những điều cấm kị trong lịch sử nhà Nguyễn.


Hạnh phúc chưa được bao lâu thì vua Duy Tân gặp biến, phải chịu án lưu đày sang đảo Réunion. Đi cùng vua có mẫu hậu Nguyễn Thị Định, Hoàng phi Mai Thị Vàng và em ruột là Mệ Cưởi lúc đó mới 12 tuổi. Chẳng may trên đường đi bà Vàng bị xảy thai. Do không hợp thủy thổ khiến bà đau ốm suốt nên phải xin vua về nước. Dù cựu hoàng đã gửi thư về cho hội đồng tộc kèm giấy ly hôn bà Mai Thị Vàng (1925), để bà đi bước nữa nhưng người vợ này vẫn thủ tiết chờ chồng cho đến khi tạ thế vào năm 1980 tại Hậu thôn, Kim Long.


theo lịch sử việt Nam

 

[Trang Dimple]

Vua Duy Tân vị vua yêu nước
​

Lên Ngôi
Khi vua cha Thành Thái bị đưa đi lưu đày, thực dân Pháp quyết định chọn một người con của Thành Thái để nối ngôi. Theo quy định tự cổ chí kim của Hoàng tộc, người kế vị vua cha sẽ là con trai trưởng. Tuy nhiên, ủ sẵn âm mưu thao túng, thực dân Pháp muốn chọn một vị “ấu đế” để dễ bề giật dây. Khi Khâm sứ Lévecque cầm danh sách các Hoàng tử vào Hoàng cung chọn người nối ngôi Thành Thái , trong lúc điểm danh thì thiếu mất Vĩnh San. Triều đình hốt hoảng tìm kiếm thì thấy Vĩnh San đang chui dưới gầm giường bắt dế. Vĩnh San bị lôi ra, mặt mày lem luốt, quần áo ướt nhẹp. Không kịp đưa về nhà tắm rửa, bọn thị vệ đưa ngay hoàng tử nhỏ ra trình diện quan Pháp. Chính ấn tượng này khiến Pháp nghĩ rằng Vĩnh San nhút nhát và đần độn, có thể làm tay sai đắc lực. Pháp quyết định chọn Vĩnh San làm vua khi mới 7 tuổi. Do còn nhỏ nên triều đình xin tăng thêm một tuổi thành 8.

Vua Duy Tân hình chụp vào ngày 5-9-1907

Ngày 5 tháng 9 năm 1907, Vĩnh San đăng cơ. Triều đình cũng đặt niên hiệu cho Vĩnh San là Duy Tân, như muốn hướng tới thành toàn sự nghiệp không thành của vua Thành Thái.

Tuổi đời còn trẻ nhưng vua Duy Tân lại vô cùng cương nghị, chống Pháp quyết liệt. Có lần, ngồi câu trước bến Phu Văn Lâu, vua ra vế đối với Nguyễn Hữu Bài (vừa là thầy, vừa là một trong 6 phụ chính Pháp lập ra để kiểm soát vua):

“Ngồi trên nước không ngăn được nước, trót buông câu nên lỡ phải lần”.

Nguyễn Hữu Bài đáp lại:

“Nghĩ việc đời mà ngán cho đời, đành nhắm mắt đến đâu hay đó”.

Mặt đượm buồn, vua nói: Hóa ra thầy là người bó tay cam chịu trước số mạng. Theo ý trẫm, sống như thế thì buồn lắm. Phải có ý chí vượt qua gian khổ, khó khăn tiến lên thì mới sống có ý nghĩa.

Thất bại khởi nghĩa với Việt Nam Quang Phục Hội

Biết Duy Tân là vị vua yêu nước, Việt Nam Quang Phục hội (tổ chức yêu nước do Phan Bội Châu chủ xướng) đã quyết định móc nối. Theo đó, hai chí sĩ là Trần Cao Vân và Thái Phiên đã gặp gỡ và cùng vua Duy Tân bàn mưu khởi nghĩa đánh Pháp. Không may kế hoạch bị lộ, ngày 6/5/1916, vua Duy Tân cùng nhiều chiến sĩ cứu nước khác đã bị thực dân bao vây và bắt giữ tại một ngôi chùa ở Quảng Ngãi. Dù Pháp dùng những lời đường mật , vua vẫn nhất định không theo giặc trở về. Khi toàn quyền Pháp ở Hà Nội đích thân ra gặp và dụ dỗ, vua vẫn kiên định trả lời: “Các ngài muốn buộc tôi làm vua nước Nam, thì hãy coi tôi là một ông vua trưởng thành và có quyền tự do hành động, nhất là quyền tự do trao đổi thư tín và chính kiến với chính phủ Pháp”.

vua Duy Tân năm 1907. Bức hoành sau lưng ghi bốn chữ “Tiên cấm trường xuân”


Sau một tuần bị giam ở đồn Mang Cá và gặp những thuyết khách của triều Nguyễn, không thay đổi chính kiến, vua Duy Tân bị mang án lưu đày sang đảo Réunion. Theo vua đi đày có Hoàng mẫu Nguyễn Thị Định, Hoàng quý phi Mai Thị Vàng và em ruột Mệ Cưởi mới 12 tuổi. Các chí sĩ Trần Cao Vân, Thái Phiên, Tôn Thất Đề và Nguyễn Quang Siêu đều bị xử chém.

Lưu đày sang Sang đảo La Réunion

Ngày 3 tháng 11 năm 1916, gia đình vua Thành Thái và Duy Tân lên tàu Guadiana ở Cap Saint-Jacques. Đến ngày 20 tháng 11 họ tới bến Pointe de Galets đảo La Réunion lúc 7 giờ rưỡi sáng. Tại đây, ông từ chối một biệt thự sang trọng người Pháp dành cho, gia đình cựu hoàng sống trong một căn nhà thuê lại một người dân ở thành phố Saint-Denis. Ông sống giản dị trong căn nhà nhỏ, ăn mặc và sinh hoạt cũng giản dị như bao người dân bình thường khác ở đảo.

Duy Tân bất bình với cha Thành Thái vì không hợp tính tình, ông cắt đứt liên lạc với gia đình. Duy Tân ghi tên học về vô tuyến điệnvà mở tiệm Radio – Laboratoire bán hàng sửa chữa máy. Đồng thời, ông thi tú tài ở trường trung học Leconte de Lisle và học thêm ngoại ngữ, luật học. Duy Tân ít quan hệ với người Pháp, chỉ giao du với một nhóm bạn bè. Ông tham gia hội yêu nhạc, học cưỡi ngựa và thắng nhiều cuộc đua. Cựu hoàng Duy Tân còn viết nhiều bài và thơ đăng trong những tờ báo Le Peuple (Dân chúng), Le Progrès (Tiến bộ) dưới biệt hiệu Georges Dry. Bài Variations sur une lyre briée (Những biến tấu của một cây đàn lia gãy vỡ) được giải nhất văn chương của Viện Hàn lâm Khoa học và Văn chương La Réunion năm 1924. Duy Tân còn là hội viên của Hội Tam Điểm, Franc-Macon và Hội địa phương bảo vệ Nhân quyền và quyền Công dân.

Trong Thế chiến II (1939 – 1945), vua Duy Tân tình nguyện gia nhập quân đội của “nước Pháp tự do”. Chiến thắng thuộc về phe Đồng minh, ông được giải ngũ với hàm thiếu tá không quân.

Tham gia Quân đội Pháp

Ngày 18 tháng 6 năm 1940, Charles de Gaulle kêu gọi chống Đức quốc xã. Sự việc nước Pháp bại trận trong Chiến tranh thế giới thứ hai, đầu hàng phát xít Đức và sau đó lực lượng kháng chiến Pháp ở hải ngoại do De Gaulle đứng đầu được thành lập ở Anh trở về tái chiếm đất Pháp đã có tác động rất lớn đến tư tưởng, tình cảm của Cựu hoàng. Ông xem De Gaulle là thần tượng, là hình mẫu cho hoạt động cứu nước của mình. Tuy “nước Pháp tự do” và nước Pháp thực dân mà ông chống đối đều là một nước Pháp, Duy Tân hưởng ứng và bằng đài vô tuyến điện, ông đã thu thập tin tức bên ngoài để chuyển cho Lực lượng kháng chiến tự do Pháp. Vụ việc đổ bể, ông bị nhà cầm quyền La Réunion (lúc đó theo Chính phủ Vichy) câu lưu sáu tuần. Sau đó, ông phục vụ ba tháng với cấp bậc hạ sĩ vô tuyến trong phe kháng chiến của tướng Legentilhomme và đại tá Alain de Boissieu. Bị giải ngũ vì lý do sức khoẻ, Duy Tân nhờ thống đốc La Réunion là A. Capagory (1942 – 1947) can thiệp cho ông đăng vào bộ binh Pháp dưới quyền của tướng Catroux với cấp bậc binh nhì. Một thời gian sau ông được thăng lên chuẩn úy rồi sang châu Âu.

Cựu hoàng Duy Tân thời tham gia quân đội Pháp


Ngày 5 tháng 5 năm 1945, có lệnh đưa chuẩn úy Duy Tân về phòng Quân sự của tướng Charles de Gaulle ở Paris. Duy Tân đến Pháp vào tháng 6 năm 1945 thì Đức đã đầu hàng ngày 8 tháng 5. Ngày 20 tháng 7 năm 1945, ông được đưa qua phục vụ tại Bộ tham mưu của Sư đoàn 9 Bộ binh Thuộc địa (9ème DIC) đóng ở Forêt Noire, Đức.

Ngày 29 tháng 10 năm 1945, Charles de Gaulle ký một sắc lệnh hợp thức hoá những sự thăng cấp liên tiếp của Duy Tân trong Quân đội Pháp: thiếu uý từ 5 tháng 12 năm 1942,trung uý từ 5 tháng 12 năm 1943, đại uý tháng 12 năm 1944 và thiếu tá ngày 25 tháng 9 năm 1945. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng cựu hoàng Duy Tân đã bị dùng như một con bài chính trị trong kế hoạch mật tái chiếm Đông Dương của Pháp.

Qua đời sau vụ rơi máy bay

Ngày 24 tháng 12 năm 1945, Duy Tân lấy phi cơ Lockheed C-60 của Pháp cất cánh từ Bourget, Paris để trở về La Réunion thăm gia đình trước khi thi hành sứ mạng mới. Lúc 13 giờ 50, phi cơ rời Fort Lami để bay đến Bangui, trạm kế tiếp. Ngày 26 tháng 12 năm 1945, khoảng 18 giờ 30 GMT, máy bay rớt gần làng Bassako, thuộc phân khu M’Baiki,Cộng hoà Trung Phi. Tất cả phi hành đoàn đều thiệt mạng, gồm có một thiếu tá hoa tiêu, hai trung uý phụ tá, hai quân nhân trong đó có cựu hoàng Vĩnh San và bốn thường dân.

Theo nhiều người đây có thể là một vụ mưu sát. Việc vua Duy Tân trở lại Việt Nam sẽ gây khó khăn cho Anh trong việc trao trả các thuộc địa

Ngày 28 tháng 3 năm 1987, hài cốt của vua Duy Tân được gia đình đưa từ M’Baiki, Trung Phi về Paris làm lễ cầu siêu tại Viện Quốc tế Phật học Vincennes và sau đó đưa về an táng tại An Lăng, Huế, cạnh nơi an nghỉ của vua cha Thành Thái, vào ngày 6 tháng 4 năm 1987.

Hôn nhân

Vua Duy Tân có 4 người vợ. Người vợ chính là bà Hoàng quý phi Mai Thị Vàng. Lúc theo chồng lưu đày, bà đã có mang 3 tháng và bị sảy. Sau hai năm, do không hợp thủy thổ, đau ốm liên mien nên bà cùng mẹ và em vua cùng trở về nước. Năm 1925, Duy Tân đã gửi thư kèm giấy ly hôn cho Hội đồng dân tộc để bà Mai Thị Vàng đi lấy chồng khác, nhưng người phụ nữ 27 tuổi vẫn thủ tiết với chồng. Sau khi ly dị, vua kết hôn với một người phụ nữ địa phương, từ 1929 đến 1939, sinh được 4 con, 3 trai và 1 gái. Rồi không rõ người vợ này đã chết hay hôn nhân tan vỡ, cựu hoàng tiếp tục lấy một người phụ nữ khác, hạ sinh một người con gái.

Tháng 10 năm 1945, Duy Tân chấp thuận lời đề nghị của Tổng thống Pháp Charles de Gaulle trở về Việt Nam, nhưng bị tai nạn máy bay và qua đời trên đường đi thăm vợ con ở đảo Réunion. Sự kiện này chính thức kết thúc cuộc đời của vị vua yêu nước triều Nguyễn.

Sau khi vua Duy Tân chết ở trung phi, thi hài của ông được chôn cất ở đó. Năm 1987 hài cốt nhà vua được cải táng từ trung phi đưa về chôn cạnh mộ vua Thành Thái ở An Lăng

Mộ vua Duy Tân được cải táng về lăng Dục Đức vào ngày 6-4-1987