Trang Dimple
New member
- Xu
- 38
Các hội nghị quốc tế về hoà bình, an ninh tập thể và giải trừ quân bị
Bước vào thập niên 20, nhìn chung các nước tư bản đều bước vào thời kì ổn định và đạt được sự phát triển nhanh chóng về kinh tế. Sự ổn định về kinh tế và chính trị của chủ nghĩa tư bản đã tác động không nhỏ đến chiều hướng phát triển của quan hệ quốc tế. Sau Hội nghị vécxai và Oasinhtơn, hàng loạt các hội nghị quốc tế về các vấn đề hoà bình, an ninh tập thể, giải trừ quân bị... đã diễn ra trong khuôn khổ hệ thống Vécxai - Oasinhtơn. Một trong những hội nghị quốc tế lớn nhất kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) đến lúc bấy giờ là hội nghị quốc tế Giênôvơ (Italia) diễn ra từ 4 -10 đến 19 - 5 - 1922 với sự tham gia của đại biểu 29 nước trên thế giới (Mĩ không chính thức tham gia mà chỉ cử quan sát viên tham dự). Nước Nga Xô viết lần đầu tiên chính thức được mời tham dự. Hội nghị bàn về những vấn đề kinh tế - tài chính của tất cả các nước Châu Âu sau chiến tranh, trong đó “vấn đề Nga” là vấn đề gây tranh cãi nhiều nhất. Do những bất đồng về việc giải quyết những khoản nợ của Nga hoàng và chính phủ lâm thời tư sản Nga, cùng với vấn đề bồi thường chiến tranh cho nước Nga xô viết, Hội nghị Giênôvơ hầu như không đạt được kết quả đáng kể nào. Trong khi đó, bên lề hội nghị Giênôvơ, hai nước Đức và Nga đã kí kết Hiệp ước Rapalô (Rapallo) (16 - 4 - 1922) nhằm khôi phục lại các quan hệ ngoại giao, cam kết từ bỏ các khoản nợ và bồi thường chiến tranh, đồng thời áp dụng chính sách tối huệ quốc cho các quan hệ kinh tế - thương mại giữa hai nước.
Cuối năm 1922, trước những chuyển biến quan trọng của cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc ở Thổ Nhĩ Kì, các nước tư bản phương Tây triệu tập một Hội nghị quốc tế ở Lôdan (Lausanne) - (Thuỵ sĩ) để bàn về việc kí kết một hiệp ước hoà bình mới với Thổ Nhĩ Kì và những vấn đề khác liên quan đến các eo biển ở vùng biển Hắc Hải.
Hội nghị Lôdan, khai mạc ngày 20 - 11 - 1922 với sự tham gia của các quốc gia có liên quan đến những vấn đề khác nhau của hội nghị. Liên quan đến vấn đề kí hoà ước mới với Thổ Nhĩ Kì có sự tham gia của các nước Anh, Pháp, ý, Nhật, Rumani, Hi Lạp, Nam Tư và Thổ Nhĩ Kì. Hoà ước với Thổ Nhĩ Kì đã xác định lãnh thổ của nước này bao gồm vùng Tiểu Á và vùng Đông Têsaly (Thessaly) ở phần châu Âu. Là một cường quốc ở vùng biển Hắc Hải, nước Nga xô viết đã kiên quyết đấu tranh để được tham gia vào việc giải quyết vần đề eo biển ở khu vực này cùng với các nước kể trên và các nước Ucraina, Grudia, Bungari. Dưới sự chi phối của các nước Anh, Pháp, ý. Hiệp ước về eo biển Đácđanen và Bôxpôrút (Danda nelles và Bosporus) ở vùng biển Hắc Hải đã được ký kết, theo đó vùng eo biển sẽ được phi quân sự hoá và các loại tàu thuyền được tự do qua lại. Hiệp ước này trên thực tế đã ảnh hưởng đến an ninh của các nước vùng biển Hắc Hải nói chung và nước Nga xô viết nói riêng. Chính vì vậy chính phủ xô viết đã không phê chuẩn hiệp ước này.
Để xây dựng một nền an ninh tập thể ở châu Âu trong khuôn khổ hệ thống Vécxai - Oa sinhtơn, một hội nghị quốc tế giữa các nước tư bản châu Âu đã được triệu tập ở Lôcácnô (Locarno) - (Anh) từ ngày 5 đến 16 - 10 - 1925. Hội nghị đã đến kí kết hệ thống hiệp ước Lôcácnô, bao gồm: Hiệp ước đảm bảo chung giữa Anh, Pháp, Đức, Italia và Bỉ, các hiệp ước Pháp - Đức, Đức - Bỉ, Đức - Tiệp, Đức - Ba Lan về trọng tài và các hiệp ước đảm bảo Pháp - Ba Lan và Pháp - Tiệp. Các hiệp ước nói trên là sự cam kết đảm bảo đường biên giới giữa các nước có liên quan theo những điều khoản của Hệ thống Vécxai. Đồng thời, cũng tại hội nghị này các nước đã đi đến thoả thuận đồng ý để nước Đức tham gia Hội Quốc Liên (tuy nhiên phải đến tháng 9 - 1926 Đức mới trở thành viên chính thức của Hội Quốc Liên). Với việc kí kết hệ thống hiệp ước Lôcácnô và việc nước Đức tham gia Hội Quốc Liên, mâu thuẫn giữa các cường quốc phương Tây dường như dịu đi và người ta đã nói tới việc mở đầu “một kỉ nguyên xích lại gần nhau trên thế giới”(1). Trong bối cảnh lòng tin vào an ninh tập thể lên đến đỉnh cao, theo sáng kiến của Pháp và Mĩ, ngày 27 - 8 - 1928 tại Pari đã diễn ra lễ ký kết Hiệp ước từ bỏ chiến tranh nói chung, còn được gọi là Hiệp ước Briăng - Kelốtgiơ (Briand - Kellogg). Hiệp ước này đã được nhiều nước trên thế giới hưởng ứng và có tới 57 quốc gia kí kết tham gia, trong đó có Liên Xô. Liên Xô là một trong những quốc gia đầu tiên phê chuẩn và mong muốn Hiệp ước này sớm có hiệu lực. Mặc dù Hiệp ước Briăng- Kelốtgiơ được đánh giá là “đánh dấu đỉnh cao của làn sóng hoà bình trong thập niên 20,” nhưng thực tế cho thấy việc đặt niềm tin vào hiệp ước này là “một ảo tưởng nguy hiểm” bởi lẽ chỉ vài ngày sau khi kí kết hiệp ước Briăng - Kelốtgiơ, Anh và Pháp đã tiến hành kí kết ngay một thoả hiệp riêng rẽ vấn đề vũ khí.Những diễn biến tiếp theo trong quan hệ quốc tế thập niên 30 sẽ tiếp tục chứng minh điều đó.
Vấn đề thực hiện Hoà ước Vécxai kí với Đức.
Việc thực hiện các điều khoản của Hoà ước Vécxai kí với Đức chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng trong quan hệ quốc tế những năm 20. Về vấn đề bồi thường chiến tranh, Hội nghị Luân Đôn ngày 30 - 4 - 1921 đã qui định số tiền bồi thường của Đức là 132 tỉ mác vàng và Đức bắt đầu phải trả từ mùa hè năm 1921. Tuy nhiên, tình trạng khủng hoảng kinh tế - tài chính trầm trọng diễn ra ở Đức đã khiến cho nước này không có khả năng thực tế để trả món nợ đó. Sau việc liên quân Pháp - Bỉ c hiếm đóng vùng Rua, nơi sản xuất 90% sản lượng than và 70% sản lượng gang của nước Đức, không mang lại hiệu quả trong vấn đề bồi thường của Đức, một Hội nghị quốc tế đã được triệu tập ở Luân đôn để xem xét lại vấn đề này. Hội nghị Luân đôn khai mạc ngày 16 - 7 - 1924 với sự tham gia của các đại diện Anh, Pháp, Italia, Nhật, Bỉ, Bồ Đào Nha, Hy Lạp, Rumani, và Mĩ (về danh nghĩa Mĩ chỉ tham gia với một số quyền hạn chế nhưng trên thực tế Mĩ có ảnh hưởng lớn trong Hội nghị). Hội nghị Luân Đôn đã thông qua kế hoạch Đâuét (Dawes) có giá trị trong vòng 5 năm với nội dung chủ yếu là Mĩ và Anh sẽ giúp đỡ Đức trong việc phục hồi và phát triển kinh tế - tài chính để nước này có khả năng trả được các khoản bồi thường chiến tranh theo lịch trình được Uỷ ban 5 nước Anh, Pháp Mĩ, Italia qui định như sau:
· Năm thứ nhất trả 1 tỉ mác vàng
· Năm thứ hai: 1,22 tỉ mác vàng
· Năm thứ 3: 1,2 tỉ mác vàng
· Năm thứ tư: 1,75 tỉ mác vàng
· Từ năm thứ năm: mỗi năm 2,5 tỉ mác vàng.
Với kế hoạch Đâuét, Pháp đã phải có những nhượng bộ quan trọng đối với Đức: Pháp phải rút khỏi vùng Rua (năm 1925), trong khi đó Mĩ và Anh có điều kiện mở rộng ảnh hưởng về kinh tế - tài chính vào nước Đức. Kế hoạch Đâuét đã góp phần quan trọng vào việc phục hồi và phát triển kinh tế Đức. Những trận “mưa đô la” từ Mĩ và Anh qua kế hoạch này đã tạo điều kiện trang bị những kĩ thuật hiện đại và nâng cao năng lực sản xuất của nền kinh tế Đức. Năm 1929, tổng sản lượng công nghiệp Đức đạt 113% mức trước chiến tranh, vượt qua Anh, Pháp. Cũng trong năm 1929, kế hoạch Đâuét lại được điều chỉnh theo hướng giảm bớt gánh nặng bồi thường chiến tranh cho Đức. Sau một thời gian dài thảo luận, tháng 8 - 1929, Hội nghị quốc tế của 12 nước tư bản họp ở La Hay đã chính thức thông qua kế hoạch yơng. Theo đó số tiền bồi thường của Đức giảm xuống còn 113,9 tỉ mác vàng và được trả trong thời hạn kéo dài tới 60 năm, đồng thời quân đội chiếm đóng của Pháp, Bỉ sẽ phải rút khỏi vùng Rênani trước ngày 30 - 6 - 1930. Đến đây, uỷ ban bồi thường đã chấm dứt hoạt động, thay vào đó Ngân hàng thanh toán quốc tế sẽ chịu trách nhiệm theo dõi việc trả tiền bồi thường chiến tranh của Đức. Như vậy, nhờ sự hà hơi tiếp sức của Anh và Mĩ với ý đồ sử dụng Đức như một con đập ngăn làn sóng cách mạng có khả năng tràn sang phía Tây từ Liên Xô, chỉ trong một thời gian ngắn nước Đức chẳng những đã phục hồi nhanh chóng mà còn tăng cường tiềm lực kinh tế - quân sự của mình.
Bước vào thập niên 20, nhìn chung các nước tư bản đều bước vào thời kì ổn định và đạt được sự phát triển nhanh chóng về kinh tế. Sự ổn định về kinh tế và chính trị của chủ nghĩa tư bản đã tác động không nhỏ đến chiều hướng phát triển của quan hệ quốc tế. Sau Hội nghị vécxai và Oasinhtơn, hàng loạt các hội nghị quốc tế về các vấn đề hoà bình, an ninh tập thể, giải trừ quân bị... đã diễn ra trong khuôn khổ hệ thống Vécxai - Oasinhtơn. Một trong những hội nghị quốc tế lớn nhất kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) đến lúc bấy giờ là hội nghị quốc tế Giênôvơ (Italia) diễn ra từ 4 -10 đến 19 - 5 - 1922 với sự tham gia của đại biểu 29 nước trên thế giới (Mĩ không chính thức tham gia mà chỉ cử quan sát viên tham dự). Nước Nga Xô viết lần đầu tiên chính thức được mời tham dự. Hội nghị bàn về những vấn đề kinh tế - tài chính của tất cả các nước Châu Âu sau chiến tranh, trong đó “vấn đề Nga” là vấn đề gây tranh cãi nhiều nhất. Do những bất đồng về việc giải quyết những khoản nợ của Nga hoàng và chính phủ lâm thời tư sản Nga, cùng với vấn đề bồi thường chiến tranh cho nước Nga xô viết, Hội nghị Giênôvơ hầu như không đạt được kết quả đáng kể nào. Trong khi đó, bên lề hội nghị Giênôvơ, hai nước Đức và Nga đã kí kết Hiệp ước Rapalô (Rapallo) (16 - 4 - 1922) nhằm khôi phục lại các quan hệ ngoại giao, cam kết từ bỏ các khoản nợ và bồi thường chiến tranh, đồng thời áp dụng chính sách tối huệ quốc cho các quan hệ kinh tế - thương mại giữa hai nước.
Cuối năm 1922, trước những chuyển biến quan trọng của cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc ở Thổ Nhĩ Kì, các nước tư bản phương Tây triệu tập một Hội nghị quốc tế ở Lôdan (Lausanne) - (Thuỵ sĩ) để bàn về việc kí kết một hiệp ước hoà bình mới với Thổ Nhĩ Kì và những vấn đề khác liên quan đến các eo biển ở vùng biển Hắc Hải.
Hội nghị Lôdan, khai mạc ngày 20 - 11 - 1922 với sự tham gia của các quốc gia có liên quan đến những vấn đề khác nhau của hội nghị. Liên quan đến vấn đề kí hoà ước mới với Thổ Nhĩ Kì có sự tham gia của các nước Anh, Pháp, ý, Nhật, Rumani, Hi Lạp, Nam Tư và Thổ Nhĩ Kì. Hoà ước với Thổ Nhĩ Kì đã xác định lãnh thổ của nước này bao gồm vùng Tiểu Á và vùng Đông Têsaly (Thessaly) ở phần châu Âu. Là một cường quốc ở vùng biển Hắc Hải, nước Nga xô viết đã kiên quyết đấu tranh để được tham gia vào việc giải quyết vần đề eo biển ở khu vực này cùng với các nước kể trên và các nước Ucraina, Grudia, Bungari. Dưới sự chi phối của các nước Anh, Pháp, ý. Hiệp ước về eo biển Đácđanen và Bôxpôrút (Danda nelles và Bosporus) ở vùng biển Hắc Hải đã được ký kết, theo đó vùng eo biển sẽ được phi quân sự hoá và các loại tàu thuyền được tự do qua lại. Hiệp ước này trên thực tế đã ảnh hưởng đến an ninh của các nước vùng biển Hắc Hải nói chung và nước Nga xô viết nói riêng. Chính vì vậy chính phủ xô viết đã không phê chuẩn hiệp ước này.
Để xây dựng một nền an ninh tập thể ở châu Âu trong khuôn khổ hệ thống Vécxai - Oa sinhtơn, một hội nghị quốc tế giữa các nước tư bản châu Âu đã được triệu tập ở Lôcácnô (Locarno) - (Anh) từ ngày 5 đến 16 - 10 - 1925. Hội nghị đã đến kí kết hệ thống hiệp ước Lôcácnô, bao gồm: Hiệp ước đảm bảo chung giữa Anh, Pháp, Đức, Italia và Bỉ, các hiệp ước Pháp - Đức, Đức - Bỉ, Đức - Tiệp, Đức - Ba Lan về trọng tài và các hiệp ước đảm bảo Pháp - Ba Lan và Pháp - Tiệp. Các hiệp ước nói trên là sự cam kết đảm bảo đường biên giới giữa các nước có liên quan theo những điều khoản của Hệ thống Vécxai. Đồng thời, cũng tại hội nghị này các nước đã đi đến thoả thuận đồng ý để nước Đức tham gia Hội Quốc Liên (tuy nhiên phải đến tháng 9 - 1926 Đức mới trở thành viên chính thức của Hội Quốc Liên). Với việc kí kết hệ thống hiệp ước Lôcácnô và việc nước Đức tham gia Hội Quốc Liên, mâu thuẫn giữa các cường quốc phương Tây dường như dịu đi và người ta đã nói tới việc mở đầu “một kỉ nguyên xích lại gần nhau trên thế giới”(1). Trong bối cảnh lòng tin vào an ninh tập thể lên đến đỉnh cao, theo sáng kiến của Pháp và Mĩ, ngày 27 - 8 - 1928 tại Pari đã diễn ra lễ ký kết Hiệp ước từ bỏ chiến tranh nói chung, còn được gọi là Hiệp ước Briăng - Kelốtgiơ (Briand - Kellogg). Hiệp ước này đã được nhiều nước trên thế giới hưởng ứng và có tới 57 quốc gia kí kết tham gia, trong đó có Liên Xô. Liên Xô là một trong những quốc gia đầu tiên phê chuẩn và mong muốn Hiệp ước này sớm có hiệu lực. Mặc dù Hiệp ước Briăng- Kelốtgiơ được đánh giá là “đánh dấu đỉnh cao của làn sóng hoà bình trong thập niên 20,” nhưng thực tế cho thấy việc đặt niềm tin vào hiệp ước này là “một ảo tưởng nguy hiểm” bởi lẽ chỉ vài ngày sau khi kí kết hiệp ước Briăng - Kelốtgiơ, Anh và Pháp đã tiến hành kí kết ngay một thoả hiệp riêng rẽ vấn đề vũ khí.Những diễn biến tiếp theo trong quan hệ quốc tế thập niên 30 sẽ tiếp tục chứng minh điều đó.
Vấn đề thực hiện Hoà ước Vécxai kí với Đức.
Việc thực hiện các điều khoản của Hoà ước Vécxai kí với Đức chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng trong quan hệ quốc tế những năm 20. Về vấn đề bồi thường chiến tranh, Hội nghị Luân Đôn ngày 30 - 4 - 1921 đã qui định số tiền bồi thường của Đức là 132 tỉ mác vàng và Đức bắt đầu phải trả từ mùa hè năm 1921. Tuy nhiên, tình trạng khủng hoảng kinh tế - tài chính trầm trọng diễn ra ở Đức đã khiến cho nước này không có khả năng thực tế để trả món nợ đó. Sau việc liên quân Pháp - Bỉ c hiếm đóng vùng Rua, nơi sản xuất 90% sản lượng than và 70% sản lượng gang của nước Đức, không mang lại hiệu quả trong vấn đề bồi thường của Đức, một Hội nghị quốc tế đã được triệu tập ở Luân đôn để xem xét lại vấn đề này. Hội nghị Luân đôn khai mạc ngày 16 - 7 - 1924 với sự tham gia của các đại diện Anh, Pháp, Italia, Nhật, Bỉ, Bồ Đào Nha, Hy Lạp, Rumani, và Mĩ (về danh nghĩa Mĩ chỉ tham gia với một số quyền hạn chế nhưng trên thực tế Mĩ có ảnh hưởng lớn trong Hội nghị). Hội nghị Luân Đôn đã thông qua kế hoạch Đâuét (Dawes) có giá trị trong vòng 5 năm với nội dung chủ yếu là Mĩ và Anh sẽ giúp đỡ Đức trong việc phục hồi và phát triển kinh tế - tài chính để nước này có khả năng trả được các khoản bồi thường chiến tranh theo lịch trình được Uỷ ban 5 nước Anh, Pháp Mĩ, Italia qui định như sau:
· Năm thứ nhất trả 1 tỉ mác vàng
· Năm thứ hai: 1,22 tỉ mác vàng
· Năm thứ 3: 1,2 tỉ mác vàng
· Năm thứ tư: 1,75 tỉ mác vàng
· Từ năm thứ năm: mỗi năm 2,5 tỉ mác vàng.
Với kế hoạch Đâuét, Pháp đã phải có những nhượng bộ quan trọng đối với Đức: Pháp phải rút khỏi vùng Rua (năm 1925), trong khi đó Mĩ và Anh có điều kiện mở rộng ảnh hưởng về kinh tế - tài chính vào nước Đức. Kế hoạch Đâuét đã góp phần quan trọng vào việc phục hồi và phát triển kinh tế Đức. Những trận “mưa đô la” từ Mĩ và Anh qua kế hoạch này đã tạo điều kiện trang bị những kĩ thuật hiện đại và nâng cao năng lực sản xuất của nền kinh tế Đức. Năm 1929, tổng sản lượng công nghiệp Đức đạt 113% mức trước chiến tranh, vượt qua Anh, Pháp. Cũng trong năm 1929, kế hoạch Đâuét lại được điều chỉnh theo hướng giảm bớt gánh nặng bồi thường chiến tranh cho Đức. Sau một thời gian dài thảo luận, tháng 8 - 1929, Hội nghị quốc tế của 12 nước tư bản họp ở La Hay đã chính thức thông qua kế hoạch yơng. Theo đó số tiền bồi thường của Đức giảm xuống còn 113,9 tỉ mác vàng và được trả trong thời hạn kéo dài tới 60 năm, đồng thời quân đội chiếm đóng của Pháp, Bỉ sẽ phải rút khỏi vùng Rênani trước ngày 30 - 6 - 1930. Đến đây, uỷ ban bồi thường đã chấm dứt hoạt động, thay vào đó Ngân hàng thanh toán quốc tế sẽ chịu trách nhiệm theo dõi việc trả tiền bồi thường chiến tranh của Đức. Như vậy, nhờ sự hà hơi tiếp sức của Anh và Mĩ với ý đồ sử dụng Đức như một con đập ngăn làn sóng cách mạng có khả năng tràn sang phía Tây từ Liên Xô, chỉ trong một thời gian ngắn nước Đức chẳng những đã phục hồi nhanh chóng mà còn tăng cường tiềm lực kinh tế - quân sự của mình.
Sửa lần cuối:
