Trong khu lòng chảo Điện Biên Phủ, tất cả bầu trời bốc khói. Màn khói hình thành những giải rộng, bị các đỉnh núi thu hút rồi ném trả lại, màn khói tan ra, chao đảo, khép lại để rồi lại mỗi lúc một xé rộng thêm dưới những nhát kiếm của ánh nắng. Đến từ những thôn bản trong vùng lân cận, ở đó chỉ còn lại các cụ già và những phụ nữ bận con mọn, những người nông dân vội vã thu hoạch vụ lúa duy nhất trong năm. Trên những cánh ruộng lớp rơm rạ được xén cao, để lại làm thức ăn cho trâu bò, những người phụ nữ buộc gọn những bó lúa để lại từ hôm qua và đã khô; những người đàn ông chất những bó lúa thành những đống lớn hình chóp nón, gồng những đống cây dương xỉ của những người nông dân xứ Basque(1). Ở chỗ khác, những nhóm người đập lúa trên những vuông chiếu, các thiếu nữ lấy chân vò đạp bó lúa màu vàng hoe thơm tho, và dùng những chiếc quạt tròn quạt mạnh lúa, họ giơ quạt lên quá trên đầu rồi đột ngột vặn người hạ quạt xuống theo nhịp điệu của một điệu múa thiêng liêng.
Lúc 9 giờ buổi sáng, ở Sài Gòn, đô đốc Cabanier được dẫn vào văn phòng của tướng Navarre. Đô đốc Cabanier là một con người nhã nhặn và điềm đạm, những cương vị mà ông nắm giữ tạo cho ông thói quen bước đi nhẹ nhàng. Bầu không khí trong ngôi biệt thự của viên tổng chỉ huy giống như bầu không khí một bệnh viện. Mọi thứ ở đó toát lên vẻ trật tự và gọn gàng. Ở đó, người ta không xô đẩy nhau; ở đó người ta không nghe thấy tiếng nói to. Cảnh đông đúc của việc buôn bán và sự nghèo khổ gần như không chạm tới vành ngoài của khu phố các dinh thự ấy. Trong căn phòng làm việc được bố trí trong gian buồng ngủ của bà Sa lan trước đây, tiếng ro ro của chiếc máy điều hòa không khí át hẳn tiếng ầm xa xa của cái thành phố ẩm ướt và nhớp nháp. Gian phòng rộng trống trơn. Không có nhiều khung ảnh mà là một tấm bản đồ Đông Dương hầu như choán hết mảng tường trước mặt Navarre. Phía sau ông là một chiếc két sắt, ở trong tầm tay. Trên bàn không có ảnh chụp, cũng chẳng có giấy tờ. Mấy chiếc ghế xung quanh một chiếc bàn tròn.
Đô đốc đưa tay sờ soạng chiếc tẩu thuốc nằm trong túi áo va rơi bằng vải trắng nhưng chưa dám rút ra. Navarre chỉ hút thuốc lá điếu bản xứ kể từ giữa trưa. Viên sĩ quan tùy tùng bước vào và đặt những bức điện báo lên mặt bàn. Navarre liếc xem rồi xếp chúng lại. Đô đốc ngồi ngay ngắn trong ghế bành; gần như ông thấy lạnh trong cái buồng nhỏ có gắn máy điều hòa này. Những thủ tục xã giao trao đổi xong, thì đề cập đến nhiệm vụ của đô đốc: Tổng thống và chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng muốn hỏi vị tổng chỉ huy liệu ông có nghĩ rằng do vì hiệp định đình chiến ở Triều Tiên đã được ký kết và những hậu quả mà biến cố có thể mang tới trong vấn đề sự giúp đỡ của Trung Quốc đối với Việt Minh, kể cả do vì tình thế thuận lợi được tạo ra bởi những thắng lợi quân sự mới đây ở Bắc Kỳ, đã đến lúc tiến hành thương lượng để có thể ngừng bắn ở Đông Dương?
Navarre có thể nhận thấy một cách chua chát sự đồng nhất quan điểm giữa mối bận tâm của ngài René Mayer về việc giải quyết bài toán bằng cách thương lượng với Trung Quốc và những ý định của người kế nhiệm ông ta, bản thân ông này cũng bị tác động bởi câu nói của De Lathe, vào năm 1951, trong phòng khách của điện Élysés: "Nếu như những người Trung Quốc nằm im ta sẽ thành công". Liệu việc kết thúc cuộc chiến tranh Triều Tiên có lôi kéo những người Trung Quốc hành động chăng? Nghĩ như vậy hình như cũng là lẽ tự nhiên.
Navarre im lặng kéo dài. Sau đó ông mỉm cười, đẩy lại phía đô đốc, tập hồ sơ trong đó những bức điện tập trung thành đống.
- Mời ngài đọc đi.
Vậy là đô đốc biết được rằng một cuộc hành binh không vận rộng lớn đang được tiến hành trên vùng thượng du và rằng ba tiểu đoàn quân dù trong giây lát sẽ như cơn mưa trút xuống Điện Biên Phủ. Khuôn mặt Navarre bừng lên một niềm tự tin rạng rỡ, thoáng chút diễu cợt. Đối với ông, câu trả lời với chính phủ đã có nhờ ở hành động mới mà ông vừa bắt tay vào, và câu trả lời đó là "Không!". Tại sao? Cần phải qua một thời gian nào đó, sự chi viện của Trung Quốc mới gia tăng và trong trường hợp đó, các cơ quan tình báo sẽ được báo động kịp thời, cuối cùng tình thế quân sự sẽ lại còn tốt hơn bây giờ vào mùa xuân sắp tới. Như vậy người ta có thể thương lượng trong những điều kiện tốt nhất. Tóm lại: một tiếng "Không" dút khoát.
Đô đốc lẳng lặng ghi chép.
Người ta khó có thể nghĩ rằng tướng Navarre vốn nắm được cơ hội không ngờ tới để tiếp nhận những chỉ thị mà ông đang chờ đợi, lại không hỏi đô đốc về thái độ của ủy ban Quốc phòng mới đây, đối với bản thân mình. Nhưng mà đô đốc cũng đã được chính phủ ủy thác việc truyền đạt cho tướng Navarre những quyết định vừa mới có. Ngay đúng vào thời điểm mà ông quyết định mở màn trận Điện Biên Phủ, như vậy là Navarre nhận được lời khẳng định là ông không thể trông chờ gì ở mẫu quốc: ủy ban Quốc phòng một lần nữa khuyên ông, thậm chí không có một lời nhắc nhở đến việc bảo vệ nước Lào, cần tính toán kế hoạch sát với khả năng của mình, yêu cầu ông nên hạn chế các tham vọng muốn kìm giữ đối phương và cảnh báo rằng ông sẽ không nhận được lực lượng tăng viện mà ông yêu cầu. Điều đó có nghĩa là hành động mà ông vừa bắt tay vào làm, trong mọi trường hợp cũng không được tán thành. Đó là cái mà người ta gọi là bị giáng một đòn đau.
Đô đốc Cabanier không dứt khoát rút chiếc tẩu thuốc ra khỏi túi áo. ông không phải là con người đặt ra những câu hỏi ngoài phạm vi câu hỏi mà ông đã làm tròn trách nhiệm và cũng không phải là người vượt quá nhiệm vụ được giao. Có lẽ phải chăng là để an ủi mà ông đã nhắc lại với Navarre, câu hét to của tướng Corniglion Molinier, bộ trưởng không bộ vào mặt tướng Fay, tham mưu trưởng không quân, vốn từ chối gửi thêm các không đoàn sang Đông Dương: "Anh là một thằng giữ đồ chứ không phải là một phi công. Anh giữ dịt số máy bay của anh như một tay thủ kho giữ dịt những đôi giầy trong cuộc chiến tranh những năm bảy mươi?". Lúc đó, Navarre có lẽ nghĩ rằng chính phủ biết cách áp đặt đối với việc phòng thủ quốc gia cũng như bản thân ông áp đặt đối với chính phủ khi đặt chính phủ trước việc đã rồi, ở Điện Biên Phủ.
Trong khoảng giữa 10 giờ 35 và 10 giờ 45, những chiếc máy bay Dakota đầu tiên xuất hiện từ các ngọn núi và thả ba nghìn quân dù xuống hai khu vực, một ở phía tây bắc thị trấn Điện Biên Phủ, được đặt tên là Natacha; nhảy xuống khu vực này là tiểu đoàn dù số 6 do anh chàng Bigeard bất kham chỉ huy, cùng với một đại đội công binh. Khu vực thứ hai, ở phía nam, mang tên Simone, dành cho tiểu đoàn số 2, trung đoàn dù thuộc địa của Bréchignac.
Sau giây lát đờ đẫn vì sửng sốt, đám nông dân trên cánh đồng hoảng loạn, bỏ chạy về các thôn bản có vẻ như nằm ngoài phạm vi cuộc hành binh hoặc là chạy vào các quả núi. Những người phụ nữ mà tôi phỏng vấn chín năm sau ở các thôn xóm vẫn còn run sợ khi hồi tưởng lại những giây phút ấy? Một trong số đó, lúc bấy giờ ở phía bắc khu lòng chảo, bản Kê Phai và đang đi xuống Điện Biên Phủ để hái lá dâu cho tằm ăn. Khi đàn máy bay Dakota thả đám dù phía sau lưng chị, trông giống như những cụm bông trắng trên bầu trời, chị hoảng sợ đến nỗi co cẳng chạy dọc theo các dòng suối tìm vào những dốc núi gần nhất và chỉ quay về nhà vào lúc nửa đêm để nhìn thấy xóm thôn không người và ngôi nhà của mình hoang vắng; đứa con gái của chị mười một tuổi đã mang theo một nồi gạo bỏ đi.
Ở bãi nhảy Simone cách bãi nhảy Natacha năm kilômét, tiểu đoàn của Bréchignac dàn quân trên một vùng hoang vắng nằm giữa dòng sông và những dốc núi phía đông gần nhất, trong khu vực Hồng Cúm.
Do những trục trặc thông tin của các đơn vị không quân, cuộc nhảy dù được thực hiện quá xuống phía nam, không chính xác như mong muốn, nhưng không gặp sự kháng cự nào cả.
Trên bãi nhảy Natacha, nằm cách năm trăm mét về phía tây đường băng chính của sân bay, quân Việt rất đông và trận chiến hết sức quyết liệt. Các đại đội của tiểu đoàn dù số 6, nằm dưới lưới lửa ngay cả khi chưa tiếp đất, đã bị chặn đứng tại chỗ. Bigeard gọi đội cứu viện và chỉ có thể liên lạc vô tuyến với đội ấy trước 12 giờ trưa. Một chiếc dù bốc cháy như bó đuốc rơi xuống; mười người bị chết, trong đó hai người chết ngay khi còn lơ lửng trên không, mười người trọng thương, hai mươi mốt người bị thương nhẹ, mười một bị thương khi nhảy. Việc liên lạc với sở chỉ huy trên không khó khăn và Bigeard tự mình điều hành số máy bay B.26 có nhiệm vụ yểm trợ cho đơn vị mình.
Những dãy dài những con sứa màu trắng và màu ka ki rơi xuống các ruộng lúa, đổ nghiêng ra và cuộn mình lại ở đó. Đám người gọi nhau, tìm đến với nhau, lắp một băng đạn vào súng, tiến về phía những cụm khói mầu đánh dấu các địa điểm tập hợp, dừng lại giây lát, nhảy chồm lên, và gặp nhau. Một vài người nhờ có chỗ ẩn nấp hay gặp được một bờ ruộng, đưa bi đông nước lên miệng tranh thủ uống một ngụm. Những loạt đạn nổ ròn. Chạy băng qua các thửa ruộng lúa chưa gặt thật là khó khăn.
__________________________________
1. Basque: một vùng của nước Pháp và Tây Ban Nha trên sườn dãy núi Pyrénées. - ND
