Trang Dimple
New member
- Xu
- 38
Thời kỳ phản kháng là gì và 4 cách hiệu quả để cha mẹ xử lí cơn phản kháng của con
Thời kỳ phản kháng: khi nào, quan trọng ra sao và cha mẹ cần làm gì?
Thời kỳ phản kháng (tiếng Nhật là iya iya ki) là giai đoạn tất yếu mà trẻ nào cũng bắt buộc phải đi qua trong quá trình phát triển về tâm lí, cảm xúc. Đó cũng là dấu hiệu để chứng tỏ sự khẳng định cái tôi của trẻ đang hình thành nên việc cha mẹ tiếp cận ra sao có ảnh hưởng rất nhiều đến tính cách và tâm sinh lí sau này của trẻ.
Đặc biệt là với trẻ từ 0-3 tuổi, lứa tuổi mà trẻ chưa điều chỉnh được cảm xúc và hành vi của mình, nếu cách tiếp cận của cha mẹ không đúng thì rất có thể cái tôi hay cảm xúc của trẻ sẽ không được phát triển một cách trọn vẹn. Vì thế cha mẹ đừng làm mất đi cá tính và tố chất của riêng trẻ chỉ vì sự thiếu kiên nhẫn của mình.
Dấu hiệu đầu tiên của thời kỳ phản kháng chính là khi trẻ bước vào tầm 10-11 tháng tuổi, không thích cái gì là trẻ sẽ cầm đồ vứt đi, bị ba mẹ giằng lấy đồ không cho chơi là khóc ăn vạ. Vì sao thế? Vì giai đoạn này sự tự ý thức, cũng như hạt mầm thể hiện cái tôi đang bắt đầu hình thành và phát triển.
Trẻ khóc đòi lại đồ mẹ vừa giằng lấy từ tay mình vì trẻ chưa hiểu thế nào là phản kháng, mà trẻ ý thức rằng ” không, nó là sở hữu của con mà. Sao mẹ lại lấy, đưa trả con đây”. Hay cho đến lúc này trẻ chưa biết phân biệt đồ chơi của mình với của anh, nhưng khi được tầm 10 tháng tuổi trẻ sẽ bắt đầu ý thức về sự sở hữu của bản thân, và của người khác, và nó là sự ý thức không thể thiếu trong quá trình phát triển. Thời kỳ này cách xử lí quan trọng nhất đó là hãy dựa theo nhu cầu và cảm xúc của trẻ để đáp ứng theo, đồng thời cha mẹ sẽ lồng ghép những mong muốn của mình để truyền tải cho trẻ.
Bước sang khoảng 11 tháng tuổi trẻ sẽ hiểu rõ hơn ý nghĩa của từ “không được”, nên nhiều khi trẻ sẽ cố ý lặp đi lặp lại hành động bị cấm chỉ ấy chỉ để muốn “trêu đùa” mẹ thôi đó. Nếu khi đó mà cha mẹ càng dùng hình phạt để cấm chỉ thì chỉ khiến trẻ càng không nghe lời hơn. Thay vì nghĩ các hình phạt hãy để trẻ được tự do thể hiện ý chí của mình. Trẻ sẽ dần học được cách điều chỉnh cảm xúc của mình bản thân thông qua quá trình trải nghiệm ấy. Cha mẹ càng có nhiều cách tiếp nhận cảm xúc hay cách xử lí phong phú thì sẽ càng biết cách dẫn dụ cảm xúc của trẻ, khiến trẻ biết nghe theo mong muốn của cha mẹ.
Đồng thời khi trẻ hiểu được lời nói của cha mẹ thì hãy bắt đầu thực hiện uốn nắn trong sinh hoạt cho trẻ. Trẻ đã hiểu được ý nghĩa của khen ngợi, cấm đoán, la mắng vì thế hãy phân biệt thật rõ ràng để trẻ biết khi nào trẻ được khen ngợi, khi nào là bị cấm đoán. Hãy khen ngợi khi trẻ làm được việc tốt hay hành động tốt như ăn hết phần ăn dặm, biết vịn bàn đứng lên… Và truyền đạt ý cấm đoán khi trẻ làm sai và hãy làm ví dụ cho trẻ xem như không được sờ ổ điện, không gặm phích cắm…
Mình đã viết rất nhiều note về lời khuyên dành cho cha mẹ để ứng phó với những cơn mè nheo, phản kháng, đôi khi là nghịch ngợm của con trẻ với rất nhiều lứa tuổi. Tuy nhiên mình nhận thấy không phải cha mẹ nào cũng biết áp dụng nó thành công.
Mình nghĩ điều đầu tiên mà cha mẹ cần làm đó là cần nhận thức rằng thời kỳ phản kháng đối với quá trình phát triển tâm lí, trí tuệ và cảm xúc, cũng quan trọng như việc bạn xây nền móng cho ngôi nhà. Tiếp đến hãy làm sao thay đổi cách tiếp cận với những cơn phản kháng ấy để biến nó trở thành những niềm vui và kỉ niệm nho nhỏ trên hành trình nuôi dưỡng con mình.
Không nhất thiết phải quá cầu toàn “không la mắng” mà thay vào đó hãy tìm cách thể hiện sự “quyền uy” trong lời nói và hành động để truyền tải cho trẻ thông điệp nghe lời. Sự quyền uy ấy không phải xây dựng bằng sự sợ hãi của trẻ mà là sự tin tưởng của trẻ dành cho cha mẹ. Quá trình xây dựng niềm tin tưởng tuyệt đối ấy rất cần cha mẹ kiên nhẫn, sáng tạo, cộng thêm một chút thấu hiểu tâm lí con trẻ, thì chắc chắn sẽ đem lại hiệu quả.
4 cách xử lí với những cơn phản kháng của con
Hôm nay mình lại xin gửi đến cha mẹ những cách rất hữu hiệu và thực tiễn mình tóm tắt từ chương trình tư vấn nuôi dạy con trên đài truyền hình NHK dành cho lứa tuổi 0-3 tuổi (đặc biệt là các nhóc ở tuổi 2-3). Mình viết dưới dạng kể tình huống cu thể để cha mẹ dễ hình dung. Nhân vật chính là cậu bé M được 2 tuổi 1 tháng.
1. Tiếp nhận mong muốn
Bon rất thích ô tô hay những đồ chơi chạy được như bao cậu nhóc 2-3 tuổi khác. Hôm đó đang ăn cơm trưa nhưng cậu ta nhất quyết đòi mẹ cái ô tô. Mẹ nói để mẹ đi tìm giúp, nhưng mẹ giơ cái nào lên cậu cũng không chịu và khóc lóc. Vì mới 2 tuổi nên vốn từ còn hạn chế, cậu chưa biết nói cho người khác hiểu mong muốn của mình nên nói mãi mẹ chẳng biết cậu muốn gì. Mẹ cầm đại lấy một cái ô tô đến bên cậu. Mẹ bắt đầu dẫn dụ “Cái ô tô này phải không nhỉ. À không phải à. À cái ô tô con thích là cái giống xe cẩu đứng không. À, nhưng cái đó con làm rơi hôm trước đi chơi mất rồi”. Sau những lời dẫn dụ và mẹ đã diễn giải thành từ ngữ rõ ràng những điều cậu muốn nói thì M đã gật đầu, rồi chỉ một vài phút sau là cậu lại vui vẻ trở lại.
Điều quan trọng trong tình huống này khi trẻ có nhu cầu hãy tiếp nhận mong muốn ấy. Rồi tích cực trao đổi, trò chuyện để dẫn dụ và diễn giải ý muốn của trẻ thành câu rõ ràng. Vì trẻ ở giai đoạn này nhiều khi do vốn từ hạn chế nên bé không biết diễn tả mong muốn của mình một cách trọn vẹn để người khác hiểu. Hơn nữa tiếp nhận mong muốn còn có tác dụng to lớn đó là nuôi dưỡng cái tôi lớn lên khỏe mạnh. Càng trẻ nào được cha mẹ tiếp nhận nhu cầu chiều chuộng một cách hợp lí thì càng có một tâm hồn phát triển khỏe khắn, càng có tự tin. Vì trẻ luôn cảm nhận được tình yêu thương dạt dào từ cha mẹ.
2. Thể hiện sự dứt khoát, quyết đoán khi truyền tải thông điệp cho trẻ
Ăn cơm xong M được mẹ dẫn ra bồn nước để rửa tay, rửa miệng. Nhưng cậu nhất quyết đòi đứng nghịch thêm với vòi nước chút xíu nữa cơ. Mẹ nói rất dứt khoát với cậu “Không được. Con không được nghịch nước nữa”. Dùng dằng độ 1 phút cậu mới chịu bước từ ghế xuống nhưng vẫn cố nói thêm “Con vẫn muốn nghịch nước cơ”. Khi M bước xuống rồi mẹ liền gấp cái ghế lại để vào góc nhà thì cậu lăn ra ăn vạ “Không, tự gấp cơ, tự gấp cơ” để đòi gấp cái ghế nhựa đó. Thế là mẹ liền nói “Ừ, con muốn tự gấp đúng không. Mẹ để con tự gấp đây”. Rồi mở lại cái ghế cho cu cậu tự gấp rồi chỉ chỗ để cu cậu cất đi.
Thế đấy, tình huống này vừa cương vừa nhu nhưng rất hợp lí. Cái nào chiều theo nhu cầu thì chiều trẻ, nhưng cái nào không được, cái nào vi phạm vào khung giới hạn cho phép thì cha mẹ hãy thể hiện thái độ cương quyết dứt khoát để cho trẻ hiểu. Thông qua cách xử lí như vậy trẻ cũng sẽ học được cách điều chỉnh sự mong muốn của bản thân để phù hợp với cha mẹ và sau này là với người khác. Đó cũng là một bài học về sự tiết chế, biết trước biết sau. Đồng thời nó cũng giúp cả cha mẹ điều chỉnh cảm xúc hay sự bực bội của mình, tránh tình trạng lúc nào cũng cứ phải gồng mình chiều theo mong muốn của con.
3. Mặc kệ nó
Hôm đó hai mẹ con cùng ngồi xem máy ảnh. Nhưng M nhất quyết đòi nghịch ống kính và mẹ dứt khoát không đưa. Cậu lăn ra ăn vạ rất to. Mẹ dỗ, mẹ bế kiểu gì cu cậu cũng không nín vẫn cứ lăn lộn khóc. Mẹ liền để mặc cậu nằm đấy khóc và đi ra chỗ khác. M vẫn khóc, nhưng chỉ một chút sau là tự nín đứng dậy đi ra chơi chỗ mẹ. Khi không còn cách nào khác dù đã mềm mỏng, đã cứng rắn rồi thì mặc kệ nó là chiêu hữu hiệu. Vì đó là cách để trẻ được ở một mình, bình tĩnh lại, rồi tự mình điều chỉnh lại cảm xúc của bản thân. Nên cha mẹ để mặc kệ nó cho đến khi nó tự khỏi hoặc mặc kệ nó trong vòng 5-10 phút chính là cho trẻ cơ hội để học cách điều chỉnh cảm xúc của bản thân đó.
4. Lảng sang chuyện khác để đánh lạc hướng
Hôm ấy M giúp mẹ rửa bát. Hai mẹ con rửa bát xong rồi mà cậu vẫn khoái trò nghịch vòi nước chảy. Mẹ nói là “Vậy thì mình chỉ chơi thêm 5 phút thôi nhé”, rồi lấy đồng hồ bấm giờ. Thế nhưng hết 5 phút rồi mà cu cậu vẫn không có ý định dừng lại chỉ vì cậu thích nghe tiếng “zà, zà” của vòi nước. Mẹ đã kiên nhẫn nói rằng mình đã chơi hết 5 phút rồi nên con phải giữ lời hứa, không được chơi nữa. Cu cậu vẫn không nghe (vì tầm 2-3 tuổi bé chỉ tập trung vào ý thức của bản thân chứ chưa hiểu lí lẽ nhiều nên mẹ có giải thích nhiều đôi khi cũng không hiệu quả).
Thế là mẹ liền tắt vòi, bế M chạy đi chỗ khác khiến cậu la toáng lên khóc lóc ăn vạ. Mẹ bế đến bên ghế rồi dụ “Mình đi chơi cát ngoài sân đi. Hôm nay mình chưa đi mà”. Chỉ 1-2 phút sau khi mẹ thuyết phục là M đã xuôi xuôi vụ vòi nước, và lại hớn hở trở lại ngay rồi háo hức đi chơi cát cùng mẹ.
