Thơ duyên - Xuân Diệu

[death00]

Đây là vở tập làm văn của death00 theo chương trình cũ nhưng có rất nhiều bài vẫn được học trong chương trình mới. Mình đánh ra đây cho các bạn tham khảo. Các bài văn sẽ lần lượt được trình bày dưới dạng đề bài và bài làm. Mong là sẽ trở thành tài liệu tham khảo có ích cho các bạn học sinh phổ thông. Mình sẽ gõ dần dần vì cũng có khá nhiều bài và mỗi bài lại khá dài. Có nhận xét của thày cô chấm nhưng death00 chỉ xin gõ ra nội dung thôi các bạn nhé.

Đầu tiên death00 sẽ trích bài viết về "Thơ duyên" của tác gia Xuân Diệu trong chương trình văn học lớp 11.

ĐỀ BÀI: Bình giảng 6 câu thơ đầu trong bài thơ "Thơ duyên" của Xuân Diệu.

BÀI LÀM:​

Xuân Diệu là 1 hồn thơ mãnh liệt, sôi nổi, không bao giờ để lòng mình khép kín với cuộc đời, với đất trời. Đó là một tâm hồn đam mê sống, đam mê yêu và khát khao được yêu. Xuân Diệu nhìn cuộc đời với đôi mắt "xanh non, biếc rờn" nên đi tới đâu mọi thứ cũng trở nên vô cùng tươi tắn, đẹp đẽ và giàu sức sống khiến cho mọi người đọc thơ ông cũng cảm thấy cuộc sống này thật là đẹp, thật đáng yêu. Thiên nhiên trong thơ Xuân Diệu cũng không phải là ngoại lệ. Điều đó đã được khẳng định rất rõ ràng trong 6 câu thơ đầu của bài thơ "Thơ duyên" được sáng tác năm 1938.

6 câu thơ đầu của bài thơ "Thơ duyên" thực sự là một bức tranh thiên nhiên vô cùng sống động và đẹp đẽ. Là mô tả thiên nhiên mà thiên nhiên cũng có hồn, cũng ngập tràn sức sống mãnh liệt, bởi vậy mới thấy hết được tài thơ của Xuân Diệu. Bức tranh thiên nhiên tuyệt sắc ấy không những có màu sắc mà còn có cả âm thanh rộn rã của tạo vật, điều đó lại càng làm cho cảnh vật thêm sức sống, thêm duyên dáng, thướt tha. Những nét vẽ đầu tiên của Xuân Diệu đã mở ra cho người đọc, người xem một buổi chiều:

“Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên”

Ngay ở những câu thơ đầu tiên ta đã thấy cảnh vật quấn quýt đầy yêu thương và thiết tha giao cảm. Buổi chiều trong thơ cổ thường mang đến cho người đọc những cảm giác u sầu, buồn tẻ và quạnh hiu như trong thơ của Bà Huyện Thanh Quan:

“Chiều trời bảng lảng bóng hoàng hôn
Tiếng ốc xa đưa vẳng trống đồn”

Buổi chiều còn là khoảng thời gian gắn với sự cô đơn và trống vắng:

“Có buổi chiều nào như chiều nay
Căn phòng anh bóng tối dâng đầy
Anh lặng thầm như là cái bóng
Hoa tàn một mình em không hay”
(Dạ khúc-Hoàng Phủ Ngọc Tường)

Nhưng với Xuân Diệu, buổi chiều không phải là khoảng thời gian buồn bã, lẻ loi và cô đơn mà lại luôn mang một âm hưởng tươi vui, rộn rã và chứa chan cảm xúc. Ông nhìn cảnh chiều bằng một đôi mắt khác hẳn. Đó là một đôi mắt của sự phấn chấn, tươi tắn và trẻ trung. Buổi chiều ở đây lại cũng không phải là một buổi chiều bình thường mà là một buổi chiều thu. Đấy! Nhắc đến mùa thu là người ta thấy ngay một cảm giác dễ chịu và mát mẻ. Đã đến chiều thu mà lại là chiều mộng nữa chứ! “Chiều mộng” ở đây có lẽ là một buổi chiều thơ mộng, buổi chiều ấy đẹp như một giấc mơ hồng của tình yêu. Những vần thơ đang ngân nga trong lòng người cũng như hòa quện, quấn quýt trên cành cây, ngọn lá. xao xuyến cả trời chiều. “Buổi chiều mộng” êm nhẹ như ru với năng vàng ươm trên ngọn cây với không gian lung linh, huyền ảo, gợi bao ý thơ, gợi bao cảm xúc. Buổi chiều mộng còn đón tiếp một hồn thơ mãnh liệt, căng tràn nên càng trở nên sống động, đẹp đẽ đầy chất thơ. Ngay cả những cành cây, ngọn cỏ khi đi vào thơ Xuân Diệu cũng trở nên có thần sắc và có một linh hồn “nhánh duyên”. Chúng nhỏ nhắn, duyên dáng và đáng yêu vô cùng, chúng là nhánh cây của tình yêu, nhánh cây mang màu của hạnh phúc.

Không chỉ thế mà khắp không gian còn rộn vang những âm thanh tươi vui của chim chóc:

“Cây me ríu rít cặp chim chuyền”

Ở đây ta thấy xuất hiện một hình ảnh thiên nhiên rất mới, đó là cây me- dấu hiệu của mùa thu. Khi cây me xanh rợp, chim chóc đua nhau kéo đến chính là lúc mùa thu đã đến, mang theo biết bao thi hứng cho thi nhân về đề tài mùa thu.. Tiếng hót của những chú chim vang lên ngân nga trong không gian, chan hòa cùng đất trời, cùng chiều thu thơ mộng. Đâu phải chỉ có con người mới đi tìm hạnh phúc, đâu phải chỉ có con người mới say trong đôi lứa, đâu phải chỉ có con người mới ngây ngất trong tình yêu mà chim muông cũng tìm đến nhau,cũng hạnh phúc, cũng quấn quýt bên nhau có đôi, có cặp. Những hình ảnh cây me, chim chóc đi vào trong thơ Xuân Diệu thật tự nhiên và sinh động, nó đã trở thành một biểu tượng cho sự hạnh phúc, sự sum vầy lứa đôi. Biết đâu dưới bóng cây me ấy lại là nơi hẹn hò, gặp gỡ nhau của những cặp uyên ương? Với Xuân Diệu thiên nhiên là cả một bầu thơ rộng lớn không tả xiết vẻ đẹp lộng lẫy, tự nhiên và rất “thiên nhiên” của nó, ông thường gửi gắm vào đó một tình yêu cháy bỏng nồng nàn và vô cùng mãnh liệt.

Ngay ở 2 câu thơ đầu ta cũng thấy được khát vọng yêu và được yêu của Xuân Diệu. Tâm hồn đam mê ấy luôn mong muốn có được một tình yêu như vần thơ hòa trên nhánh duyên như những đôi chim cặp kè hạnh phúc. Không thể giấu nổi khát vọng ấy, Xuân Diệu lại càng say mê, ngây ngất trước cảnh vật:

“Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá”

Nói về mùa thu thì màu vàng đã trở thành một gam màu chủ đạo từ xưa đến nay trong thơ của hầu hết các nhà thơ nói riêng cà các nhà nghệ thuật nói chung.

Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du viết:

“Long lanh đáy nước in trời
Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng”

Hay đối với các nhà thơ mới thì mùa thu hiện lên:

“Anh cầm trên tay giọt nắng vàng tươi
Lá lốm đốm thu đã về một nửa”
(Thu về một nửa – Võ Văn Trực)

Nhưng Xuân Diệu nhìn mùa thu với một tâm trạng hoàn toàn khác. Ông tả mùa thu với toàn màu xanh. Đó là một đột phá đáng kể. Nguyễn Khuyến khi viết về mùa thu cũng sử dụng màu xanh:

“Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt”
(Thu điếu)
“Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt”
(Thu ẩm)
“Trời thu xanh ngắt mấy từng cao”
(Thu vịnh)

Nhưng đấy là cái nhìn của một tâm trạng u hoài, trầm lắng, cô đơn, lạc lõng vì mất nước. Màu xanh của Xuân Diệu hoàn toàn khác. Nó không chỉ là màu xanh của cỏ cây, đất trời mà còn là màu xanh của tình yêu, của hi vọng. Đã xanh mà lại còn “xanh ngọc” thì quả thật là tuyệt! Màu xanh tràn ngập thiên nhiên, lấp lánh sự sống làm cho không khí không lạnh lẽo như mùa đông, không oi nồng như mùa hạ, và không ẩm ướt như mùa xuân mà khiến cho người đọc có cảm giác thật mát mẻ, dễ chịu vô cùng. Tác giả còn sử dụng động từ “đổ” lại càng diễn tả sự choáng ngợp và tràn trề của sự sống và của hi vọng…

(còn tiếp)

 

[death00]

(Tiếp)

Bức tranh được vẽ ra bởi trái tim một con người lần đầu rung động. Dường như hơi thở của tình yêu làm cho lòng người đẹp đẽ, tươi tắn hơn, giàu sức sống hơn. Bầu trời trong con mắt người đang yêu xanh mượt một màu xanh trong suốt, thanh khiết, vời vợi rót qua ngàn kẽ lá, rót vào đôi mắt mênh mang của người đang yêu khiến người ta như muốn hứng lấy, uống lấy màu trời, tựa hồ như cả dòng xanh đang tràn ngập rồi thấm dần vào da thịt, lan tỏa khắp không gian.

Thu đến tự lúc nào trên những ánh nắng vàng dịu ngọt, trên từng nhánh cây duyên dáng, yêu kiều, trên những cây me xanh mát, trên bầu trời cao màu xanh ngọc thê mà bây giờ Xuân Diệu mới buông bút:

"Thu đến- nơi nơi động tiếng huyền"

Ông quá bất ngờ chăng? Hay mùa thu đến thầm lặng quá? Điều đó thật là khó giải thích. Ở câu thơ thứ hai Xuân Diệu đã miêu tả tiếng chim hót thì ở câu thơ này ông đã cảm nhận được một âm thanh khác, khái quát hơn, đó là tiếng huyền. Tiếng huyền ở đây có thể là tiếng đàn; mùa thu đến nơi nơi ngân vang tiếng đàn như đón mời cảm hứng của thi nhân. Đó có thể là tiếng đàn của đất trời, cỏ cây vạn vật- những âm thanh huyền diệu của không gian vừa mơ hồ, vừa dìu dặt. Tình yêu chớm nở giữa mùa thu mang đến đất trời lung linh những âm thanh tuyệt diệu, náo nức, tươi vui, những âm thanh chỉ có thể nghe thấy được bởi trái tim đang rạo rực niềm yêu.

Cảnh vật quá đẹp khiến cho thi nhân ngây ngất và say đắm ngắm nhìn, càng ngắm nhìn thì thi hứng càng tuôn ra dào dạt:

"Con đường nhỏ nhỏ gió xiêu xiêu"

Thế là phong cảnh thu đã được thu hẹp lại làm tăng thêm chiều sâu nghệ thuật. Từ từ hiện lên trong bức tranh thu một "con đường nhỏ nhỏ" khiến người ta liên tưởng ngay tới sự gặp gỡ, hẹn hò. Con đường ấy phải chăng là con đường tình yêu, con đường nối liền hạnh phúc của con người, giúp con người gần gũi nhau hơn? Những cảnh vật trên con đường cũng quấn quýt, bịn rịn lấy nhau như âu yếm, vuốt ve nhau. Lại có ngọn gió xiêu xiêu, nó không phải là ngọn gió biếc trong tho Huy Cận:

"Em lùa gió biếc vào trong tóc
Thổi lại phòng anh cả núi non"
(Áo Trắng)

lại càng không phải là một con gió bão táp, lạnh lẽo:

"Gió thổi hôm nay lá rụng nhiều
Cậy em đan hộ tấm tình yêu
Để về mang ủ lòng anh lạnh
Cho kẻ đêm trường bớt quạnh hiu"
(Đan áo-Lưu Trọng Lư)

Con gió ở đây lại uyển chuyển, mềm mại như quấn riết vào cảnh vật, đến cả cành cây cũng ngả theo chiều gió:

"Lả lả cành hoang nắng trở chiều"

Lại là một làn nắng chiều, nó thật êm ru và dịu nhẹ, khác hẳn với nắng hàng cau trong thơ Hàn Mặc Tử, hay cái nắng nhuộm trong thơ Thế Lữ:

"Mây hồng ngừng lại sau đèo
Mình cây nắng nhuộm bóng chiều không đi"
(Tiếng sáo thiên thai)

Xuân Diệu thật tài tình trong việc sử dụng ngôn ngữ tiếng việt, chỉ trong mười bốn chữ mà xuất hiện liên tiếp các từ láy "nhỏ nhỏ", "xiêu xiêu", "lả lả". Chúng diễn tả sự chuyển động nghiên nghiêng của cảnh vật trong con mắt say say gần như là chuềnh choáng . Phải chăng đó là cái say của tình yêu, là độ nghiêng của trái tim hạnh phúc? Rõ ràng bức tranh ở đây không hề tĩnh mà là một bức tranh động, một bức tranh thiên nhiên biến đổi rất tinh tế. Ngòi bút đầy tài hoa và nhạy bén của Xuân Diệu đã miêu tả rất chính xác những biến đổi tinh tế đó. Và thế là từ đó con đường tình yêu đã đưa Xuân Diệu tìm thấy một nửa của chính mình mà ngay chính lúc ấy trái tim Xuân Diệu cũng đang đập loạn nhịp vì những rung động đầu đời đến với ông quá bất ngờ. Tình yêu đầu tiên bao giờ cũng đẹp, cũng để lại cho người ta nhiều ấn tượng sâu sắc nhất vì nó là những rung động trong sáng đầu tiên của cuộc đời. Với một trái tim đam mê cuộc sống, đam mê tình yêu như Xuân Diệu thì những cảm giác ấy còn dâng trào mãnh liệt vô cùng. Như nhà thơ Vân Long đã viết:

"Qua dải mưa xuân tôi ngắm em
Màn mưa nhòa những nét thân quen
Tình yêu mới nở sao mà đẹp
Một thoáng nhìn nhau mưa cũng ghen"
(Qua mưa)

(còn tiếp)