Suy nghĩ về hình tượng nhân vật Nhĩ trong truyện "Bến quê" của Nguyễn Minh Châu (Ngữ văn 9, tập1)
I. TÌM HIỂU ĐỀ, TÌM Ý
1- Đề yêu cầu nêu lên những suy nghĩ về nhân vật Nhĩ trong truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu. Vậy người viết phải nêu lên được những nhận xét, đánh giá của bản thân về nhân vật này. Muốn nhận xét đánh giá của mình chính xác thì phải hiểu đặc điểm, tính cách, ý nghĩa của nhân vật trong tác phẩm.
2- Nhận xét, đánh giá về nhân vật này cần tập trung vào những diễn biến nội tâm của nhân vật dưới sự tác động của những tình huống nghịch lí như thế nào ? Nhân vật đã nhận ra được gì sau những năm tháng sống, cống hiến và trong hoàn cảnh mà anh gặp phải lúc cuối đời ? Qua nhân vật, nhà văn muốn nói gì với độc giả.
3- Nhân vật Nhĩ trong Bến Quê của Nguyễn Minh Châu là một loại nhân vật tư tưởng, tức là loại nhân vật mà nhà văn muốn xây dựng để tập trung thể hiện một tư tưởng, một ý thức tồn tại trong đời sống tinh thần của xã hội. Thông qua Nhĩ, Nguyễn Minh Châu muốn thức tỉnh mọi người : Hãy biết nhận ra những vẻ đẹp bình dị, mà quý giá, bền vững trong những cái gần gũi của quê hương và gia đình. Và hãy cẩn thận, đừng sa vào những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình trong cuộc đời để rồi đến chậm hoặc không đến được với những giá trị đích thực của cuộc sống.
4- Tuy nhiên Nhĩ không bị biến thành cái loa phát ngôn cho cho tác giả. Những chiêm nghiệm và triết lí của nhà văn đã được chuyển hoá vào trong đời sống nội tâm của của nhân vật, với diễn biến tâm trạng dưới sự tác động của hoàn cảnh một cách hợp lí.
II- DÀN BÀI
A- Mở bài
Giới thiệu truyện ngắn Bến Quê và nhân vật Nhĩ.
- Giới thiệu xuất xứ, nội dung khái quát của truyện (tham khảo chú thích (*) sách giáo khoa). Truyện ngắn Bến quê in trong tập truyện cùng tên của Nguyễn Minh Châu xuất bản năm1985. Ở truyện ngắn này cũng như nhiều truyện ngắn cùng thời của ông, ngòi bút nhà văn hướng vào cuộc sống thế sự, nhân sinh thường ngày, với những chi tiết sinh hoạt đời thường, có khi nhỏ nhặt để phát hiện những chiều sâu của đời sống với bao nhiêu quy luật và nghịch lí, vượt ra khỏi giới hạn chật hẹp của cách nhìn, cách nghĩ trước đây của xã hội và của chính tác giả.
- Giới thiệu nhân vật chính (tên nhân vật, tóm tắt hoàn cảnh của nhân vật, giới thiệu khái quát tâm trạng của nhân vật).
B- Thân bài
Lần lượt trình bày các nội dung
1. Hoàn cảnh đặc biệt của nhân vật. Nếu phần mở bài đã tóm tắt hoàn cảnh của nhân vật, thì phần thân bài không cần nêu ý này, hoặc có nêu, chỉ nêu thật ngắn gọn.
2. Suy nghĩ và tâm trạng của nhân vật Nhĩ (nêu, phân tích qua các dẫn chứng)
a) Cảm nhận của Nhĩ về bước đi của thời gian, từ đó anh càng hiểu những ngày mình góp mặt với đời không còn nhiều nữa.
b) Cảm nhận của Nhĩ về tình yêu thương sự tần tảo và đức hi sinh của vợ. Anh nhận ra vẻ đẹp của tâm hồn vợ và những giá trị gia đình mang đến cho anh.
c) Những phát hiện của Nhĩ về vẻ đẹp của khoảng không gian ngay trước cửa sổ nhà mình trong buổi sáng đầu thu (mấy cây bằng lăng, bãi bồi bên kia sông Hồng) từ đó anh nhận ra vẻ đẹp của bến quê - một nét nhỏ thân thuộc, vô cùng yêu dấu của quê hương nhưng nhiều khi chìm khuất khiến ta không để ý.
d) Niềm khao khát được một lần đặt chân sang bãi bồi bên kia sông Hồng và pha lẫn sự ân hận đau đớn của Nhĩ vì khao khát ấy giờ đây đã thành vô vọng. Hành động cuối cùng của Nhĩ có ý nghĩa gì ?
3. Đánh giá về nhân vật Nhĩ và những triết lí cuộc đời mà độc giả có thể nhận ra được từ nhân vật. Với những đặc điểm đã nêu trên, Nhĩ là người như thế nào ? Anh có đáng trách không ? Điểm đáng quý của anh là gì ? Qua nhân vật Nhĩ, Nguyễn Minh Châu muốn nói gì với người đọc ?
C- Kết bài
- Sức hấp dẫn của hình tượng nhân vật
- Thành công của nhà văn khi xây dựng hình tượng nhân vật Nhĩ.
Sưu tầm
