Sử thi Jrai - Chuyện nàng H’bia Drang

[uocmo_kchodoi]

CHUYỆN NÀNG H'BIA DRANG

​

Tóm tắt cốt chuyện: H’Bia Drang là con ông trời, vì yêu Y Rít nên bị chàng lừa lấy mất váy áo, không bay về trời được, phải xuống trần làm vợ Rít. Hai người có một đứa con. Khi Rít đi rừng, em chàng đã lấy váy áo cho chị dâu bay để xem và dỗ cháu. Drang bị gió thổi bay xa không về lại được làng. Rít cầu cứu các vị thần đất, thần giông, thần mưa…làm cho đôi cánh và nhưng vật quý để đi tìm vợ, nhờ đó, mặc chú vợ muốn gả nàng cho người khác, Rít vẫn thắng cuộc đua và đưa vợ trở về.

Có một làng, người ta gọi đó là làng ông Ptao. Làng to và nhiều nhà dài. Làng đông vui, nhiều con gái mà cũng lắm con trai. Toàn trai xinh gái đẹp. Trong làng có H’Bia goá chồng từ lúc còn rất trẻ, ở vậy nuôi hai người con trai và một mẹ già. Tên người con lớn là Rít và người em là Sét. Rít và Sét lớn lên, kết ban với một chàng trai trong làng tên là Dam Phu.Ba chàng chỉ lo gảy đàn gong, đi chơi suốt đêm ngày. Con trai đã ớn bằng cha ngày xưa rồi, mà vẫn nằm chung một nhà với mẹ. Bà nội nhắc làm việc nào mới biết làm việc ấy. Bà bảo ba anh em đi làm nhà rông để ở riêng, ba người mới chịu đi làm. Nghe lời bà nhờ cậy, cả làng đến giúp họ làm nhà rông. Nhà dựng xong, trông tuyệt đẹp. Từ cây cột đến xà ngang, rui kèo và cả thang gác cũng chạm hình con sóc, con chim, con bướm và những bông hoa nhiều màu sắc sặc sỡ đẹp nhất xứ người Jrai. Từ đó anh em mới chịu đi nằm riêng ở nhà rông, không nằm ở nhà với mẹ nữa.

Một ngày qua đi, một ngày khác lại đến. Rít, Sét, Dam Phu thật đã lớn, có sức khoẻ và vẻ đẹp hơn người, có đôi tay làm khéo và đôi tai biết nghe, cái đầu biết lo công việc.

Dưới chân núi là một làng có hai cô gái xinh đẹp H’Bia Gin và H’Bia Dăn. Hai nàng đã từng nghe tiếng làng trên có hai chàng Rít, Sét đẹp trai hay làm. Ngày ngày hai cô nàng đều mong ước chàng Rít, Sét tới chơi nhà.

Người plei tây, plei đông đều đã từng được nge tiếng đàn ngọt ngào của hai anh em Rít và Sét. Hôm nay, vào lúc trăng lên rọi sáng cả núi rừng, Rít và Sét đi xuống làng dưới. hai chàng vừa đi vừa gảy đàn. Tới nhà H’Bia Gin, H’Bia Dăn hai chàng dừng chân. Rít cất tiếng gọi :

– Ơ H’Gin, H’Dăn , hãy thả cầu thang gác cho anh em tôi lên nhà.

Hai chị em vẫn lặng thinh. Anh em Rít cứ bước lên. Buồng trong buồng ngoài đều then cài cửa đóng.

Rít : H’Gin, H’Dăn , hãy mở cửa cho hai anh em tôi vào chơi, vào gảy đàn cùng nghe.

Gian trong là buồng ngủ của cha mẹ hai nàng. Cả hai ông bà đều ngủ say. Rít và Sét đợi không được, tự mình mở lấy cửa, đi vào tận nơi hai chị em đang nằm ngủ

Rít : Hãy dậy đi hai cô nàng, dậy đi mà nghe tiếng đàn của hai anh em chúng tôi.

Nhưng chị em H’Gin, H’Dăn không ngồi dậy. Cứ thế hai nàng duỗi chân đạp hai anhem Rít và Sét ngã duí vào xó buồng. Hai chàng tức giận đứng dậy.

Sét : Được ! Chúng tôi đâu phải con diều hâu hay con cọp con beo mà làm cho làng này phải hãi hùng. Chúng tôi đến đây để gảy đàn nghe chơi. Nếu hai cô không bằng lòng thì nói cho một lời, chúng tôi sẽ về ngay. Chúng tôi về đây.

Rít và Sét xăm xăm ra về. Hai chị em Gin và Dăn biết lỗi liền ngồi dậy níu hai chàng ở lại.

Rít : Thôi, hai chị đừng níu nữa. Nếu hai chị không buông tay, chúng tôi sẽ vùng ra làm vỡ tan hết ché đựp, chiêng hay và bao nhiêu vật quý của nhà này. Lúc đó đừng trách chúng tôi.

H’Bia Gin : ơ hai anh! Vỡ ché ta mua ché khác. Vứt chiêng, ta mua chiêng nữa. Rách trống, ta bọc trống khác. Mấy của cải quý ta sẽ mua sắm lại chứ lo gì.

Sét : Hai chị có thả anh em chúng tôi ra không ?

H’Bia Gin : Không đâu.

Rít, Sét vùng mạnh. Cả căn nhà rung rinh nghiêng ngả, ché đập vào ché, chiêng đổ vào chiêng, trống lăn vào trống. Bao của quý khác cũng vỡ tan tành. Hai chị em túm lấy khăn để giữ họ lại. Rít và Sét cắt đứt khăn. Hai chị em nắm vào đuôi khố, Rít và Sét liền cắt đứt đuôi khố và nhảy đại xuống đất, tức giận đi về làng.

Sáng hôm sau, bà nội thấy hai anh em đứt đuôi khố thêu liền hỏi :

– Hai cháu này, cái khố mẹ vừa mới dệt, vừa mới thêu sao đã đứt mất rồi ?

Rít : Thưa bà, chúng cháu đến nhà B’Bia Gin, H’Bia Dăn chơi. Hai cô ấy đá chúng cháu rồi túm đuôi khố níu lại, nên chúng cháu phải cắt đuôi khố chạy về đấy bà ạ.

Bà nội : Hiếm chi gái đẹp gái xinh mà hai anh em phải cố côgn theo đuổi hai cô gái ấy. đến chơi, đến thăm những cô gái làng khác con xinh đẹp và giỏi giang hơn.

Rít : các cô gái ở làng nào hả bà ?

Bà nội : hai anh em đến làng Ptao bên kia suối xin thuốc cho bà hút đã.

Rít và Sét đến rủ bạn Dăm Phu cùng đi. Mỗi người cưỡi một con ngựa đực rất khoẻ và đẹp phóng đến làng ở bên kia suối. Tới cổng làng, họ gặp mấy em nhỏ đang chơi đánh quay. Rít cất tiếng gọi :

– Ơ các em, hãy lại đây. Anh có một việc cần nhờ.

– Ông có việc gì mà gọi các cháu ?

Rít : Các em hãy đi báo cho Ptao biết là có khách vào làng, để ông ấy mở cổng cho chúng tôi vào thăm.

Các em nhỏ : Ơ ông, ơ ông Ptao ơi. Ngoài cổng có ba người khách muốn vào gặp ông đó.

Ptao : Các cháu nói với họ đợi ông một tí, rồi ông sẽ ra ngay.

Các em nhỏ : Ơ, các bác, các chú ngoài cổng ! Ông Ptao bảo là đợi ông một lát, ông sẽ ra ngay.

Rít : Chúng tôi đợi đây.

Lúc ấy ông Ptao đang làm cho mỗi con gái mình một chiếc cong trạm trổ rất đẹp. Ba cô con gái của ông là H’Bia EMôm, H’ Bia Lôm, H’Mơ Lơi và nàg Tao Sá. Di gùi nước ngang qua cổng làng. Ba nàng thấy có ba người khách lạ đẹp trai đang đứng chờ liền đưa mắt liếc nhìn rồi cười khúc khích. Ba anh em chàng Rít cũng đã kịp nhìn thấy vẻ đẹp của ba nàng. Lòng họ ước ao được ngồi kề bên.

Nàng Emôm là chị cả. Trong bộ váy áo mới, nàng rực rỡ như hoa bit bing, hoa aringcho. Hoa t’ruôn yang cũng phải thua kém. Đôi má nàng ửng hồng, đôi mắt long lanh tựa sao mai. Nàng Nõn Bông và nàng út là H’ Bia Mai tài sắc như nhau. Đôi má như màu caloai chín rộ, ngón tay thon như lông nhím. Ba nàng vừa đi khuất, Ptao đã ra đến cổng đón khách vào. Tưởng khách nào xa lạ, hoá ra lại là ba chàng trai quen thuộc. Ông dẫn ba chàng lên nhà trải chiếu mời khách ngồi, lấy thuốc mời khách hút và chuyện trò.

Ptao hỏi : các cháu đến đây có chuyện này chuyện nọ gì không ?

Rít : Thưa ông Ptao, chúng cháu đến đây là do bà nội bảo đến xin ông cho thuốc hút đấy.

Ptao : được rồi, gì chứ thuốc thì ta có sẵn. Nhưng phải đợi các em đi múc nước về mới lấy được.

Ba chị em đi gùi nước về, bước chân lên sàn nhà đã thấy ba chàng trai đang trò chuyện với cha. Nàng Emôm đi trước ngoái lại bấm vào tay em Nõn Bông. Nõn Bông cũng ngoái lại bấm vào tay H’Bia Mai. Mọi khi mấy chị em mang gùi nước về để cạnh nhà, nhưng lần này họ vội vàng để ở sát vách sau.

Ptao nói : Ơ các con, các con chớ ngại ngùng làm chi. Đây là ba chàng trai từ làng trên xuống, không phải người xa lạ đâu. Các con hãy lấy thuốc cho khách hút, mang nước mời khách uống đi.

Nàng Emôm tươi tắn nhanh nhẹn chạy vào buồng trong, lấy thứ thuốc ngon nhất lâu nay đựng trong bát đồng chạm trổ, thuốc xắt sợi nhỏ dài như râu bắp, đem ra mời khách trẻ. Họ vừa hút thuốc vừa chuyện trò vui vẻ. Nói chuyện với nhau chưa hết điếu thuốc lòng đã xiêu, họ liền trao cho nhau chiếc vòng đồng hẹn ước. Rít ưng nàng Emôm. Nàng Nõn Bông ưng chàng Dam Phu. Còn nàng Mai ưng chàng Sét. Nói chuyện làm rẫy, dệt vải đã hết, họ lại nói chuyện hẹn ước. Vừa nói chuyện vừa uống rượu đã ngà ngà say, họ cất lời hát trao duyên. Khi trời tối, từng đôi đưa nhau vào buồng riêng nằm nghỉ.

Nhưng riêng chàng Rít và nàng Emôm vừa mới vào buồng, chưa kịp nói chuyện gì, thì nàng H’Bia Drang con trời vén mây nhìn xuống, thấy chàng Rit đã yêu nàng Emôm thì rất tức tối, vì nàng đã đem lòng yêu Rít từ rất lâu. Nàng liền cầu khấn :

– Nếu tôi đúng là con của ông trời thì hãy làm cho Y Rit ăn ngủ, chuyện trò không yên, khiến cho chàng phải trở về nhà ngay.

Thế là ngay lập tức , Rít ngồi không yên, nằm không được, ngồi đâu gãi đấy. Emôm lấy nước trong nồi bung, múc nước trong nồi bảy cho Rít tắm đi rửa lại miết mà vẫn không khỏi ngứa. Nàng Emôm lại bỏ chiếu chăn cũ, lấy chiếu mới, chăn mới trải xuống nhưng ngứa vẫn không bớt. Ngồi không xong, nằm không yên, Y Rit liền đứng dậy gọi :

– Ơ em Sét và Dam Phu

Sét hỏi : Có việc gì mà anh gọi chúng em ?

Rít : Không phải vì chuyện này chuyện nọ đâu. Chỉ vì là anh không thể ở lại đây được nữa.

Dam Phu hỏi : tại sao lại thế hả anh Rit ?

Rít : Anh bị ngứa ngáy quá, đứng không yên, nằm cũng không yên. Các em ở lại anh về đây.

Sét và Dam Phu nghĩ bụng : Lúc đi có ba anh em cùng đi. Giờ không thể để anh về một mình đưọc. Biết ba chàng trai không thể ở lại, ông Ptao lìên gói một ít thuốc ngon đưa cho Sét mang về. Ba anh em về làng rồi lại lên nhà Rông ngủ. H’Bia Drang lại khấn :

– Nếu tôi là con của ông trời, thì ngay bây giờ trời hãy làm cho những người đi săn, đang xuống suối đi múc nước, đi lấy củi, hay đang làm bất cứ việc gì hãy ngủ say tại chỗ đó. Hãy làm cho tất cả lợn, gà, chó, mèo đều ngủ cả, để tôi xuống nói chuyện với chàng Rit. Còn riêng chàng Rít hãy làm cho mắt nhắm lại, chân tay cứng nhưng tai vẫn nghe và miệng vẫn nói chuyện được.

Trời đã về tối. Theo lời khấn của H’Bia Drang, lũ làng và mọi loài cầm thú đều ngủ say ngay lập tức. H’Bia Drang cưỡi mây trắng đáp xuống nhà rông. Vừa tới chân cầu thang nàng liền gọi :

– Anh Rít ơi anh đã ngủ chưa ?

– Tôi chưa ngủ đâu , ai đấy ?

– Em đấy.

– Em là ai ?

– Anh mở cửa cho em vào với.

– Anh không sao đứng dậy nổi.Em tự mở lấy cửa mà vào.

H’Bia Drang mở cửa bước vào ngồi cạnh chỗ Rít nằm. Người Rít cứng đỡ, chỉ còn miệng là vẫn nói được. Nằng ngắm nghía hồi lâu rồi hỏi :

– Anh vừa đi đâu về vậy ?

– Anh không đi đâu cả

– Anh Rít ơi, anh nói thật đi. Anh đã có vợ chưa ?

– Ai mà thèm ngó, ai mà thèm ưng người xấu xí và lười biếng như anh ?

– Thôi ! Em biết hết rồi mà. Để em kể cho anh nghe : có một hôm hai anh bị hai chị em H’Gin, H’Dăn không tiếp. Ngày hôm sau, hai anh em lại rủ bạn dam Phu đến làng ông Ptao ở bên kia suối. Ba người trao vòng hẹn ước với ba cô nàng con gái ông Ptao. Có không nào ?

Rít : Có, đúng như thế ! Vậy tên em là gì ?

– Em là H’Bia Drang. Nhà xa lắm.

– Tại sao em biết hết chuyện của anh ?

– Em phải biết chứ, vì em luôn nghĩ đến anh. Anh ạ. Em để lại thuốc hút cho anh trong cái hộp con ở bên bếp lửa . Em in sẵn dấu bàn chân phải của em ở đó để anh nhớ. Trươc skhi em về, em sẽ mở cửa và thả thang cho anh, để sáng mai anh khỏi nghĩ ngợi.

Xong đâu đấy, H’Bia Drang cưỡi mây bay lên trời. Bay về đến nhà lại khấn :

– Hỡi những ai đã ngủ say, bây giờ hãy thức dậy đi.

Mọi người đều tỉnh dậy. Đều lấy làm lạ về việc ngủ say của mình. Họ nhao nhao nói với nhau : Tại sao hôm nay tôi ngủ quên ? Tại sao hôm nay tôi ngủ say ? ngủ nhiều quá … ? Rít cũng thức dậy . mắt chàng ngơ ngác nhìn xung quanh. Hết nhìn, hết ngó chàng lại hỏi Sét và Dam Phu :

– Ơ hai em Sét, Dam Phu. Hồi đêm hai em có nói chuyện với anh không ?

Dam Phu nói : Không đâu anh ạ. Chúng tôi cũng ngủ say mà.

Sét hỏi : Người ta nói với anh chuyện gì, anh còn nhớ không ?

Rít nói : Người nói chuyện với anh là con gái. Anh nhớ ra rồi Sét ạ. Em đến chỗ bếp lửa lấy cái hộp con ở đó. Em thử coi trong hộp có thuốc hút không ?

Sét đến bên bếp thì thấy đúng là có một cái hoppj xinh xắn, bên trong chứa đầy thuốc lá đang nằm đó. Sét ra cửa xem thì thấy cửa mở, cầu thang đã thả xuống. Ba anh em vô cùng ngạc nhiên.

Một ngày qua đi, một ngày khác lại đến. Theo lời đã hẹn với chị em nàng Emôm, ba anh em Rít rủ nhau đi làm cỏ rẫy cho các nàng. Trong lúc đó, nàng H’Bia Drang ở trên trời cũng đi dự lễ ăn bỏ nhà mồ làng bên. Tuy ăn cơm no, uống rượu say, nàng vẫn không quên nhìn xuống trần gian. H’Bia Drang thấy chàng Rít đang cặm cụi làm cỏ rẫy cho nàng Emom. Nàng bực tức khấn :

– Xin ông trời hãy làm cho nàng Emôm buồn ngủ và nằm ngủ luôn tại bụi chuối. Nàng Nõn Bông nằm ngủ tại bụi mía. H’Bia Mai nằm ngủ dưới gốc cây cà. Ba Ptao nằm ngủ bên gốc cây ớt. Ông Ptao chồng bà nằm ngủ bên cạnh, miệng vẫn ngậm ống điếu. Sét và Dam Phu nằm ngủ tại chòi thấp. Rít nằm ngủ trên chòi cao. Tất cả những ai đi đâu, ngồi đâu và mọi loài vật đều ngủ say hết.

Ngay lập tức tất cả đều ngủ say. Nàng H’Bia Drang cười mây trắng đáp xuống chòi rẫy của nàng Emom. H’Bia Drang hỏi :

– Ơ anh Y Rít, anh đã ngủ chưa ?

– Anh chưa ngủ đâu.

– Anh dậy mở cửa cho em vào đi.

– Anh không dậy được đâu. Em tự mở cưả mà vào.

– Anh đã từng nói anh chưa có vợ. Vậy anh đến làm cỏ cho ai đây ?

– Anh chưa có vợ thật mà.

– Người nào nằm dưới gốc cây chuối đó. Người ấy có phải vợ anh không ? Anh Rít ạ, từ lâu em ước ao được chung sống với anh . lần trước em đã đến với anh rồi đấy. Em muốn lấy anh làm chồng của em.

– Làm sao anh ưng được ? Anh chưa nhìn được mặt em, chưa biết làng em ở đâu.

– Lần này trong nồi cơm rượu của ông Ptao, em để lại cho anh một chiếc hộp con nữa, trong đó có thuốc hút và một chiếc nhẫn vàng. Khi anh nhìn kỹ chiếc nhẫn vàng ấy, anh sẽ hình dung thấy em. Nhẫn ấy vàng, em xinh đẹp. Nhẫn ấy mà đen, em cũng đen và xấu xí như thế. Chốc nữa anh dậy mà coi nhé.

Nói xong H’Bia Drang bay lên trời . Nàng lại khấn ông trời cho mọi người và mọi loài thức dậy. Ai ai cũng nói : hôm nay sao tôi ngủ quên ? Sao hôm nay tôi ngủ say như chết ? …Ngay cả ông Ptao cũng phải hỏi vợ :

– Bà Khônh ơi, khôgn biết ai đã khiến tôi nằm ngủ mà cái đầu lại kề bên mông bà thế ?

– Tôi đoán là ông trời đấy , ông ạ.

Rít, Sét và Dam Phu cũng thức dậy. Lần này Rít không bảo ai nữa, chàng đích thân chạy đến nhìn vào cái nồi nấu cơm rượu của ông Ptao, thấy có một cái hộp xinh xắn. Rít mở hộp và thấy trong đó có thuốc lá cùng một chiếc nhẫn vàng chói lọi. Rít vấn thuốc hút thử, phun khói thuốc vào các em và mọi người ngồi xung quanh. Ngửi thấy mùi thuốc ngon, Dam Phu hỏi :

– Anh Rít lấy thuốc ở đâu đấy ?

– Thuốc của tôi đấy chứ .

– Cho chúng tôi cùng hút với anh nhé.

– Thuốc này không thể chia cho ai được đâu.

Nói vậy nhưng Rít vẫn ngắt ra từng chùm chia cho mọi người. Ai hút thuốc cũng khen ngon, càng hút càng say. Vừa hút thuốc, vừa nói chuyện. Rít chia việc cho ngày mai :

– Ngày mai chúng ta đến làm cỏ rẫy cho cô Nõn Bông nhé.

Chiều đến, mọi người ai về làng nấy. Sáng hôm sau, Rít sửa soạn ngựa và cuốc, rựa, rìu để đi làm rẫy cho nàng Nõn Bông. H’Bia Drang vẫn luôn dõi theo những việc Rít làm. Thấy Rít vừa dắt ngựa ra, nàng khấn :

– Nếu quả thật tôi là con của trời, trời hãy làm cho Rít đau bgực, tức bụng, để Rít phải ở nhà rồi đi câu cá ở tận dòng sông có ria chớp xa xôi kia.

Cầu sao được vậy. Khi Rít định nhảy lên lưng ngựa , thì bỗng bị đau ngực, tức bụng không thể nào đi được. Rít vào nhà thì lại khỏi. Nhưng cứ hễ lên ngựa định đi thì lại bị đau. Rít phải gọi hai em :

– Ơ Sét ! Ơ Dam Phu ! Anh bị đau ngực, tức bụng quá. Anh không đi làm cỏ rẫy với các em được đâu.

Dam Phu hỏi : Anh đau nặng hay đau nhẹ ?

– Anh đau nhiều lắm.

– Nếu anh đau nặng chúng tôi sẽ cùng ở nhà để chăm sóc anh. Anh bị đau nhẹ , chúng tôi mới yên bụng đi làm được.

– Các em cứ đi đi. Anh nghỉ ở nhà sẽ khỏi ngay thôi mà.

Sét và Dam Phu, mỗi người cưỡi một con ngựa đực còn non lao về phía đường đi làm rẫy nhanh như tên bắn. Trong chốc lát ngựa đã vượt quá con suối đầu làng, rồi đến rẫy của nàng Nõn Bông. Ba chị em nàng Emom đã ở trên rẫy. Thấy vắng Rít, nàng Emom liền hỏi chàng Dam Phu :

– Anh Rít tại sao chưa đến ?

– Anh Rít bị đau không đi làm được.

– Thế anh Rít bị đau bệnh gì ?

– Anh Rít bị đau bụng, tức ngực, khó thở lắm.

– Nếu anh Rít đau nặng ta sẽ về thăm anh ấy. Còn việc làm cỏ, ta chưa làm hôm nay, ngày mai làm cũng chưa muộn đâu.

Dam Phu nói : nếu anh ấy đau nặng, chúng tôi đã không đến đây được.

Nói rồi, mỗi người cầm một cây cuốc đi làm cỏ rẫy. Từ sáng đến chiều, họ làm cỏ không ngơi tay hết vat rẫy này đến vạt rẫy khác. Riêng nàng Emom, tay vẫn cuốc cỏ khôgn ngừng mà bụng luôn nghĩ đến chàng Rít, lo không biết chàng có bị đau nhiều không ?

* *

Rít gắng gượng đứng dậy dắt ngựa vào chuồng. Rồi lên nhà Rông cất rìu rựa. Cơn đau lui. Ngồi không ở nhà cũng chán, Rít se sợi gai làm dây câu và sửa soạn để đi câu . Xong rồi, chàng thay khố thêu mới, áo thêu mới, đầu đội khăn nhiễu xanh tím, vai mang khiêl đao, vai khoác túi đi câu cá. Rít đi qua bến nước đầu làng, đi mãi, hướng về bầu trời có tia chớp xa xăm. Ngày đi, đêm nghỉ lại, sáng hôm sau Rít mới tới nơi. Ở đó có một con sông to nhiều cá. Sông sâu và rộng, đứng bên này không nhìn thấy bờ bên kia. Đến bên một cái vực có bờ đẹp, Rít bắt đầu buông câu. Vừa nghe tiếng nước động, đủ các loài cá đua nhau bơi đến cắn câu. Chẳng mấy chốc Rít đã câu được rất nhiều cá, đựng đầy tràn cả giỏ. Thấy đầy giỏ rồi Rít bèn thu cần câu, xách giỏ đi về. Trên đường về, chàng ghé qua rẫy của nàng Emom. Vừa đến cửa rẫy, đã thấy mọi người tươi cười đón mừng. Nàng Emom hỏi :

– Sao hai em Sét và Dam Phu bảo rằng anh bị đau kia mà ?

– Đúng là anh bị đau ngực, tức bụng thật.

– Nay anh đã đỡ chưa ?

– Đỡ rồi.

– Thế anh đi đâu về đây ?

– Anh đi câu cá về.

– Đỡ đau rồi sao anh không đến đây ?

– Anh đến làm gì nữa ? Có đến thì các em cũng làm xong rồi.

– Thế anh đi câu ở sông nào ? Có được nhiều cá không ?

– Anh đi tận dòng sông có tia chớp kia, câu được rất nhiều cá. Anh ghé vào đây để đưa cá cho em.

Năm người vậy quanh Rít. Thấy cá trong giỏ nhiều, ai cũng khen Rít câu giỏi. Chiều đến ai về làng nấy. Họ lại hẹn nhau mai đến làm cỏ rẫy cho H’Bia Mai.

Cũng như hôm trước, Rít, Sét và Dam Phu dậy sớm sửa soạn rìu rựa,cuốc để đi làm cỏ rẫy. Mỗi chàng cưỡi một con ngựa đực khỏe , đẹp sửa soạn lên đường. Nhưng khi Rít vừa nhảy lên lưng ngựa thì lại bị một cơn đau dữ dội như hôm trước. Rít đánh rơi cả rìu rựa đang cầm trên tay, vội nhảy xuống ngựa, tay ôm bụng…

Rít : Ơ các em Sét và Dăm Phu, anh lại bị một cơn đau nữa.

Dam Phu : Anh đau như thế nào hả anh Rít ?

– Đau như sáng hôm qua ấy.

– Có phải đau nặng hơn hôm qua không ?

– Đau ngực, tức bụng y như hôm qua.

– Anh đau nặng thì chúng em nghỉ ở nhà với anh.

– Các em cứ đi làm rẫy cho nàng H’Bia Mai đi. Anh nghỉ ở nhà rồi cũng sẽ hết đau thôi.

Sét và Dam Phu nghe lời anh lại nhảy lên lưng ngựa ra roi. Ngựa phi nước đại . Chẳng mấy chốc Sét và Dam Phu đã đến rẫy nàng H’Bia Mai. Ba chị em nàng Emom đến trước rồi. Thấy sáng nay cũng chỉ có hai anh em đến, nàng Emom liền hỏi :

– Ơ em Sét và Dam Phu. Anh Rít của hai em đâu ?

Dam Phu : Anh Rít của chúng tôi lại bị đau. Không đi được.

– Anh Rít đau bệnh gì ? Nếu anh Rít đau nặng, thì chúng tôi đến thăm , còn việc cỏ rẫy để bữa sau cũng chưa muộn mà.

– Anh Rít ở nhà nghỉ ngơi sẽ hết đau thôi. Chúng ta ở đây cứ làm rẫy cho giỏi thì anh hết bệnh.

Sét, Dam Phu và ba chị em nàng Emom vừa làm cỏ rẫy vừa trò chuyện vui vẻ. Họ có trai, có gái nên làm rất nhanh, hết vạt cỏ này đến vạt cỏ khác. Trời mới xế chiều, họ đã làm xong rẫy cho nàng H’Bia Mai. Riêng nàng Emom , làm cỏ, cuốc đất cũng không thua kém gì các chị em nhưng lòng vẫn không yên, luôn nghĩ đến chàng Rít, không biết rồi bệnh của chàng có bớt không.

Một lần nữa Rít không được đi làm cỏ rẫy với các em. Chàng dắt ngựa vào chuồng rồi lên nhà Rông nằm nghỉ một lúc thì bụng lại bớt đau. Khi ấy chàng lại nghĩ đến việc đi câu hôm nọ. Chàng sửa soạn cho việc đi câu cá. Rít đi thay khố cũ, áo cũ, mặc khố thêu, áo hoa có tua xanh đỏ, đầu quấn khăn nhiễu màu xanh tím. Lúc này trôgn Rít lại càng khôi ngô đẹp đẽ. Rồi tay chàng xách túi, cầm đao, vai đeo khiêl như những tù trưởng ra bãi chiến trường đánh giặc. Rít đi theo lối hôm trước, đi mãi về phía tia chợp xa xăm, nơi có một dòng sông đẹp và nhiều cá. Đến nơi, chàng ngồi vào đúng chỗ hôm trước, chàng dựng khiêl, gác đao một bên rồi ngồi xuống câu cá. Nhưng con sông hôm nay sao phẳng lặng. Không hề thấy một con cá đớp mồi. Chàng ngồi câu mãi không được con cá nào, bèn bắt đầu câu ngược nguồn. Qua những khúc sông có vẻ nhiều cá, nhưng vẫn không được một con cá nào. Con sông hôm nay buồn bã quá.

Trời đã trưa. Rit lại bắt đầu câu xuôi theo dòng sông. Đến một vùng nước lớn chàng thả câu xuống. Bồng Rít thấy dây câu căng và cần câu nằng nặng. Chàng vội giật cần câu lên, nhưng lưỡi câu bị mắc kẹt dưới dòng sông. Chàng giật không được, kéo không lên. Tức trong bụng, chàng dựng khiêl, để đao xuống và nói một mình :

– Ôi con sông sao lắm đá, lắm cây. Chắc là sông muốn dọa ta đây ? Ta là con trai, nào có sợ gì. Ta cũng như nồi đất vỡ đâu vứt đó thôi.

Nói rồi Rít cởi áo , cởi khố lặn xuống đáy sông men theo dây câu của mình. Nhưng lạ thay, lưỡi câu của chàng không mắc vào đá, không găm vào cành cây, mà lại dính vào một mớ tóc cuốn tròn. Gỡ xong lưỡi câu, chàng lên bờ đóng khố, mặc áo vào người. Nghĩ ngợi một lúc, Rít định cầm đao, đeo khiêl định bỏ về. Nhưng rồi chàng nghĩ : Ở giữa dòng sông này lại có mớ tóc, chắc phía nguồn không xa lắm có làng của ai đó. Làng này chắc nhiều gái xinh, trai tài chăng ? ta đi ngược dòng sông này xem thẻ làng của ai đây ?

Thế là Rít đi về phía nguồn sông. Chàng đi mãi, đi mãi. Càng đi Rít càng thấy hai bên bờ sông đẹp lạ, cỏ cây, những thác nước và bao bờ đá đẹp tuyệt vời. Đến chỗ có bài cát rộng chàng dừng lại và nghĩ rằng đây chắc là bến nước của làng nào đó. Rít đi xuống bến, thoáng thấy mùi thơm của thuốc kơđi – thứ thuốc mà người con gái thường dùng để tắm – Chàng xuống đến lòng sông lại thấy bên bậc đá có rễ cây thuốc đang mài dở còn lại. Mùi thuốc tỏa hương thơm ngào ngạt. Trên đó, cũng thấy ai để lại một ít thuốc hút . Rít lại nhìn lên, thấy có một con đường mòn thật to từ trên núi chạy xuống. Rít bỏ bến nước đi theo con đường đó để xem có làng nào không. Khi mới đi thì thấy đường mòn khá to, nhưng càng đi xa đường càng nhỏ lại. Đi đến chỗ ngoạt con đường mòn mất dấu. Trước mắt chàng chỉ còn lại khu rừng rậm và xa xa là đồi cỏ xanh biếc. Rít quay lại nơi bến nước , nghỉ ngơi rồi nấu cơm ăn. Ăn cơm , uống nước xong, chàng lấy thuốc ngay trên bến ấy hút luôn. Thuốc ngon, khói thuốc tỏa mùi thơm.

Lúc này H’Bia Drang vén mây nhìn xuống bến nước, thấy Y Rít đnag nghỉ ngơi , nàng liền khấn :

– Nếu tôi là con ông trời, ông hãy làm cho các con sóc, con chim và mọi loài vật, cả những người đi lại dọc bờ sông đều ngủ tại chỗ, ngủ thật say. Còn chàng Y Rít ngủ ngay tại bến nước. Mắt nhắm, chân tay cứng, nhưng miệng chàng vẫn nói chuyện được với tôi.

Lời nàng khấn vừa dứt, lập tức mọi loài vật đều ngủ say, chàng Y Rít cũng ngã lăn ra ngủ. H’Bia Drang cưỡi mây đáp xuống bến nước vào lúc Rít đang ngáy khò khò. Nàng hỏi :

– Ơ anh Y Rít, anh cũng đến câu cá ở bến nước này à ? Sao anh không đi làm rẫy cho ba chị em nhà nàng Emom ? Anh dậy đi ta nói chuyện.

– Anh muốn đi đâu thì đi chứ. Siêng đi làm, còn lười biếng thì ở nhà đi săn bắn , câu cá. Chẳng ai nói và cũng chẳng ai buộc anh cả.

– Ôi người mà em mong ước từ lâu nay, làm sao hôm nay lại nói như vậy ? Anh lười hay anh siêng em cũng biết rồi. Em muốn cùng anh sống chung một nhà, nằm chung một chiếu, cùng ăn một nồi cơm và sống với nhau cho đến khi già nua đấy.

– Làm sao lấy được ? Em thì sáng, anh thì mù lòa không nhìn thấy mặt em.

– Em đã để lại cho anh một chiếc nhẫn đó.

– Nhẫn khác, khuôn mặt của em khác chứ. Nhẫn và em làm sao giống nhau được ? Khi anh cầm chiếc nhẫn, nhẫn nào biết nói, biết cười như em ?

– Anh có muốn nhìn thấy em không ?

– Có chứ !

– Anh hãy mở mắt ra đi. Mở từ từ kẻo lại chói mặt trời đó.

Rít mở mắt. Chàng nhìn xuống dòng sông, nhìn lên bờ thấy cây lá nở hoa rực rỡ. Khi chàng nhìn vào chỗ có tiếng nói cạnh mình, thì thấy một cô gái xinh đẹp kỳ lạ. Rít ngẩn ngơ, chàng dụi mắt cố nhìn lần nữa cho thật kỹ.

Rít hỏi : Em là H’Bia Drang ở trên trời ư ?

– Phải rồi, em đang ngồi nói chuyện với anh đây.

Nàng H’Bia Drang có mái tóc đen óng mượt xõa xuống ngang lưng , nước da nàng hoa aring cũng phải ghen, khuôn mặt như quả trứng gà vừa mới lọt lòng, có đôi má hồng, môi màu hoa xec. Dáng người của nàng mảnh mai như cây trúc, ngực nở, bụng thon….Nàng mặc áo dệt hoa có tua, mặc váy thêu rực rỡ. Tất cả các cô gái trong xứ này không ai xinh bằng nàng. Rít mở mắt ra nhìn nàng và chân tay không còn cứng như lúc nãy nữa. Rít ngồi dậy. Hai người ngồi bên bờ sông nói chuyện làm rẫy, dệt vải , chuyện trai gái đã hết. Hai người cùng nhau đi tắm, vừa tắm vừa đùa nghịch té nước lên nhau. Y Rít nói :

– Nếu đúng như lời em nói, em ưng lấy anh làm chồng thì em cùng về làng anh luôn.

– Ngày mai anh đến đây một lần nữa, em sẽ đi theo anh. Hôm nay em còn mắc mảnh vải chưa dệt xong. Em muốn đem theo khung dệt về làng anh luôn.

Tắm xong hai người chia tay. Rít về làng mình còn H’Bia Drang từ từ bay lên trời.

* *

Từ khi gặp H’Bia Drang, Rít không đi lại với nàng Emom nữa. Ngày này qua ngày khác, chàng đến bến nước gặp H’Bia Drang. Lần nào Rít rủ nàng về nhà, nàng cũng từ chối khéo léo, nào la fkhung dệt làm chưa xong, nào là guồng quay chỉ chưa có..cứ lần lữa mãi. Rít giận, chàng khôgn đến bến nước nữa, chỉ lo làm rẫy cho mẹ. Chàng ở miết trên rẫy, không về nhà, không đi câu cá.

Một ngày rồi nhiều ngày, Rít vẫn lo làm rẫy , trỉa lúa. H’Bia Drang biết chàng giận. Lúa bắp mọc, rồi đến mùa lúa chín vàng, Rít mới đi câu cá trên sông ấy. Bỗng dưng chàng thấy mặt nước dâng cao như con sóng to. Một ông già hiện lên, có đôi mắt lồi to như cái núm chiêng. Rít sợ, nhưng ông già cho biết mình là thần nước Dam Bin Dam Ban, chú của Rit. Rồi ông mách cho Rít cách bắt H’Bia Drang phải theo về. Ông còn dặn nghe gọi đừng quay lại, kẻo biến thành bãi phân trâu.

Hôm sau Rít đến thật sớm chờ đợi, H’Bia Drang nhìn xuống bến nước thấy Rít đang đi lại liền cưỡi đám mây hạ xuống. Hai người làm lành rồi lại cùng nhau tắm, vui đùa. Rít theo lời dặn của chú, giả vờ lạnh lên sưởi nắng, rồi vơ lấy hết váy áo của H’Bia Drang, lại lấy tấm choàng của mình để đó. Chàng ôm đồ chạy một mạch về rẫy dấu kỹ bộ váy áo, mặc cho H’Bia Drang gọi thế nào cũng không ngoái lại. Chàng trốn luôn trên rẫy, chiều mới về nhà. Không có váy áo để bay, H’Bia Drang đành khoác tấm choàng vào rồi chạy theo .

H’Bia Drang đi vào làng làm cả làng đều phải sững sờ trước sắc đẹp tuyệt vời, cho dù nàng không mặc váy áo mà chỉ quấn mỗi tấm chăn. Ai đang làm gì cũng bỏ đó chạy ra xem. Nghe tiếng mọi người gọi nhhau, mẹ Rít cũng ra ngoài hiên nhìn. Thấy nàng bước lên nhà bà mừng quá, chạy vội vào lấy chiếu trải mời khách, nhưng nàng không ngồi vào chiếu, mà ngồi tại xó nhà. Mẹ Rít nhận ra người khách khoác tấm choàng do tay mình dệt, nhưng bà đành phải để nàng ngồi đó, đi làm cơm đãi khách.

Đến chiều Sét cưỡi ngựa về nhà. Quen như mọi khi chàng ngồi trên lưng ngựa phóng chiếc lao vào xó nhà. Chỉ cách hai ngón tay là trúng vào nàng Drang. Nghe tiếng lao cắm vào phên, mẹ chạy từ trong bếp ra mắng :

– Sét, sao con làm thế. Nhà ta có khách đó.

Nghe vậy Sét vội vàng nhảy xuống ngựa rồi lên nhà. Chàng không dám qua cửa chính, phải leo lên qua cửa trong buồng. Xé vách phên nhìn trộm khách lạ, chàng không dám ra cũng không dám nói một lời.

Một lúc sau mới thấy chàng Rít cưỡi voi chở lúa về nhà. Voi dừng chân, Rít gọi mẹ đón gùi lúa. Nghe tiếng chàng, h’Bia Drang khấn :

– Nếu tôi là con ông trời, xin cho hai mẹ con chàng không nhấc nổi gùi lúa

Mẹ và Rít nhấc mãi một gùi lúa mà không sao đưa ra khỏi bành voi. H’Bia Drang nói :

– Ơ bác, bác để đó cháu giúp một tay.

Nàng ra hiên nhà, bước lên bành voi, tay trái nhấc một gùi lúa, tay phải cũng nhấc luôn một gùi lúa. Trong nháy mắt lúa đã được đưa xuống hết. Hia mẹ con Rít vô cùng kinh ngạc.

Sau khi ăn cơm tối, Rít gọi cả nhà đến kể đầu đuôi việc hai người làm quen và đã hứa lấy nhau, nên hôm nay nàng về đây sống chung. Từ ngày đó H’Bia Drang sống với chàng Rít. Nàng lo giã gạo, dệt vải, nấu ăn cho cả nhà. Mẹ Rít rất vui mừng vì thấy con dâu vừa xinh đẹp và giỏi giang, biết lo liệu việc gia đình.

Nghỉ một ngày ,một tháng, mẹ Rít bắt đầu lo nấu rượu để làm lễ cưới vợ cho con. Đến ngày đã chọn, mẹ Rít mời bà con dân làng đến dự lễ cư3ới của con. Bà lại cho con trai đến làng Ptao bên kia suối, mời cả nhà đến ăn cưới Rít và H’Bia Drang. Khách xa, khách gần đến đông đủ nhộn nhịp mừng cho hai người hạnh phúc…..