Thắng lợi của các cuộc cách mạng tư sản và sự ra đời các nhà nước tư sản thời cận đại với những tính chất tiến bộ của nhà nước tư sản đã đóng góp to lớn cho sự phát triển nền văn minh nhân loại.
Thứ nhất, nhà nước tư sản ra đời đã cho ra đời kiểu nhà nước mới tến bộ hơn hẳn nhà nước phong kiến. Sự thay thế này diễn ra một quá trình lâu dài hợp quy luật của quá trình phát triển các hình thái kinh tế -xã hội trong lịch sử. Khi lực lượng sản xuất phát triển bị quan hệ sản xuất ngăn cản dẫn đến mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, mâu thuẫn này sớm muôn gì cũng sẽ được giải quyết nhằm thay thế quan hệ sản xuất mới phù hợp với lực lượng sản xuất. Qúa trình thay thế một phương thức sản xuất khi một hình thái xã hội mới ra đời-kiểu nhà nước mới thông qua cuộc cách mạng xã hội. Nhà nước tư bản với những hình thức khác nhau như quân chủ lập hiến, hay cộng hòa tư sản, nhưng tính ưu việt của nó đã đem lại cho con người những quyền cơ bản mà ở xã hội trước đó không có. Đưa con người từ xã hội thần dân sang xã hội công dân là một bước tiến của lịch sử. Nếu trong xã hội phong kiến mọi quyền lực đều nằm trong tay nhà vua và các quý tộc phong kiến, dân là thần phải thực hiện lệnh vua, vua nắm cả vương quyền, thần quyền, là con trời, mọi quyền cơ bản của con người cũng bị tước đoạt, bên cạnh vua là các thế lực phong kiến và tăng lữ phục vụ cho nhà vua. Lực lượng này được vua ưu ái và trao cho nhiều quyền hành vì vậy chúng đã ra sức bóc lột sức lao động của nhân dân, vơ vét của cải để làm giàu cho chúng đồng thời phục vụ cho nhà vua. Nhà nước tư sản ra đời, quyền lực không còn tập trung ở một ngừơi nữa, mà quyền lực nằm trong tay nghị viện, điễn hình là nhà nước “tam quyền phân lập”, một nhà nước mà ở đó quyền lực được chia cho 3 cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Các cơ quan này độc lập với nhau nhưng kiểm soát hoạt động của nhau không để bộ phận nào chiếm quyền. Nhà nước quân chủ lập hến, mặc dù vua vẫn là người đứng đầu nhưng chỉ là tượng trưng còn quyền lực không còn như trước nữa mà tập trung vào nghị viện.
Chủ nghĩa tư bản ra đời, với nhà nước mới tạo điều kiện cho nền sản xuất phát triển, con người được tự do phát huy khả năng sáng tạo của mình, nhân dân có quyền làm chủ cuộc sống, quyền bầu cử, nhà nước chú ý đến phúc lợi xã hội. Mặc dù nhà nước tư bản chưa phải là mô hình nhà nước lý tưởng, song những gì mà nó đem lại cho nhân loại là một bước tiến lớn lao cho lịch sử loài người.
Thứ hai, chủ nghĩa tư bản ra đời, đã xóa bỏ mọi cản trở trên con đường phát triển kinh tế, mở đường cho sức sản xuất phát triển mạnh mẽ ở các nước châu Âu. Đặc biệt, sau khi cuộc cách mạng công nghiệp Anh bùng nổ rồi lan sang các nước châu Âu đã đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của chủ nghĩa tư bán về sản xuất. Các công xưởng sản xuất ra đời dần thay thế các công trường thủ công trước đây. Đánh giá về quá trình phát triển đó Mác Và Ăngghen cho rằng “các thị trường cứ lớn mãi lên không ngừng, nhu cầu luôn luôn tăng lên. Ngay cả công trường thủ công cũng thành ra không đủ để thõa mãn nhu cầu đó nữa. Lúc ấy, hơi nước và máy móc đã làm một cuộc cách mạng trong sản xuất công nghiệp, Đại công nghiệp hiện đại thay thế cho công trường thủ công”. Dưới chế độ phong kiến nền nông nghiệp sản xuất lạc hậu, ruộng đất chủ yếu nằm trong tay địa chủ hình thành những đồn điền lớn, người nông dân chỉ là người làm thuê trong các trang trại, đồn điền, sản xuất chủ yếu là dùng sức lao động của người lao động vì vậy năng suất thấp. Sản phẩm làm ra chủ yếu là tiêu thụ nội địa. Thủ công nghiệp là nghành kinh tế quan trọng ở thành thị, nhưng các thợ thủ công lúc này còn sản xuất độc lập, về sau để thuận lợi cho sản xuất họ đã tập hợp lại những người cùng sản xuất vì vậy phường hội đã ra đời, cùng vơí quá trình ra đời phường hội thì các thành thị ở châu Âu cũng ra đời. Đến thê kỷ XIV, XV, phường hội bắt đầu tan rã nhường chổ cho các công trường thủ công. Công trường thủ công ra đời, sản xuất đã có sự phân công lao động trong việc sản xuất ra sản phẩm, song việc trao đổi buôn bán vẫn còn hạn chế. Sự trao đổi buôn bán lấy thành thi là trung tâm, chủ yếu là diễn ra trong các thành thi và các vung xung quanh.
Chủ nghĩa tư bản ra đời thúc đẩy sản xuất công nghiệp, nông nghiệp phát triển mạnh mẽ. Trong nông nghiệp sử dung máy móc sản xuất thay thế cho sức lao động trước đây vì vậy năng suất tăng lên nhiều lần. Công nghiệp phát triển mạnh, với việc ra đời máy kéo sợi, máy hơi nước đã giúp cho sản xuất tăng vọt, nhiều nghành sản xuất mới ra đời. Sản phẩm làm ra bây giờ không chỉ mở rổng thị trường toàn quốc mà trao đổi, buôn bán ra nước ngoài, thương nghiệp bây giờ không còn là các hoạt động buôn bán của các thương nhân nhỏ lẽ mà là chính sách phát triểncủa các quốc gia.
Qua đó cho thấy nhà nước tư sản ra đời, cùng với phương thứ sản xuất tư bản đã thúc đẩy nền kinh tế ở các nước tư bản phát triển, mở đường cho nền đại công nghiệp phát triển. Việc ra đời con thoi bay, chiếc máy kéo sợi, máy hơi nước...không những có ý nghĩa to lớn đối với sản xuất, mà còn đánh dấu sự tiến bộ của nền văn minh nhân loại về khả năng sáng tạo của con người. Những thành tựu trong cuộc cách mạng công nghiệp đã giúp cho chủ nghĩa tư bản tạo ra một khối lượng của cải vật chất đồ sộ cho nhân loại, đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển . Thành tựu đó được các Mác thừa nhận “ trong vòng chưa đầy một thế kỷ, giai cấp tư sản đả tạo ra được một lực lượng sản xuất đồ sộ hơn tất cả các lực lượng sản xuất của những chế độ trước kia gộp lại”.
Thứ ba, chủ nghĩa tư bản ra đời đã tạo điều kiện cho nền văn hóa nhân loại phát triển và giao lưu giữa văn hóa phương Đông và phương Tây. Những tư tưởng tiến bộ xuất hiện trong các cuộc cách mạng tư sản được truyền bá rộng rãi, đó là tư tưởng về xây dựng một mô hình nhà nước “tam quyền phân lập” của Môngtexkiơ, tư tưởng xây dựng một nhà nước cộng hòa bảo đảm hoàn toàn chủ quyền của nhân dân, quyền tự do bình đẳng..của Rutxô. Đó là những tiền đề về tư tưởng cho các cuộc cách mạng nhưng nó có tác động tới sự hình thành của các nhà nước tư sản sau này. Tuyên ngôn độc lập Mỹ 1776 và tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Pháp 1789 là minh chứng cho sự tiến bộ mà nhà nước tư sản đem lại cho con người. Mặc dù chủ nghĩa tư bản con người chưa được giải phong hoàn toàn, song nếu chúng ta nhìn về thời kỳ “đêm trường trung cổ” dưới chế độ phong kiến thì rõ ràng nó đã ưu việt hơn nhiều. Hai bản tuyên ngôn trong cách mạng tư sản Mỹ và Pháp đã mở ra một thời kỳ ánh sáng văn minh cho con người, thức tỉnh toàn nhân loại đứng lên đấu tranh vì quyền tự do, bình đẳng của con người.
Cùng với phong trào văn hóa phục hưng, sự ra đời của chủ nghĩa tư bản không những khôi phục lại, giữ gìn và phát huy những giá trị của văn hóa nhân loại đã bị tàn phá trong thời kỳ “đêm trường trung cổ”, mà còn mở rộng sự giao lưu giữa các nền văn hóa của các dân tộc. Khôi phục và phát triển những tư tưởng, luận điểm của các nhà khoa học mà dưới chế độ phong kiến bị vùi dầp và coi là trái với giáo hội, tạo điều kiện và khuyến khích con người phát huy sáng tạo, phát minh khoa học phục vụ cho sản xuất.
Thứ tư, chủ nghĩa tư bản ra đời đã xóa bỏ được tình trạng ranh giới phát triển kinh tế giữa các vùng của các quốc gia, hình thành thị trường thống nhất, tạo điều kiện cho sản xuất phát triển. Thị trường giờ đây không những thống nhất trong quốc gia, mà mở rộng ra phạm vi khu vực, xuyên quốc gia, thúc đẩy sự cạnh tranh giữa các nước. Nếu trước kia kinh tế chỉ bó hẹp trong một phạm vi nhất định, thương nhân, tư sản cũng chịu bởi những quy định này cản trở, giờ đây các hải cảng mở ra, buôn bán tấp nập, buôn bán, trao đổi còn vượt ra phạm vi ngoài châu Âu. Các hương liệu quý ở phương Đông được các thương nhân đặc biệt quan tâm, đặc biệt khi chủ nghĩa tư bản phát triển chuyển sang giai đoạn đế quốc, vấn đề thị trường và nguyên liệu là số một đối với các quốc gia tư bản. Đó là nguyên nhân dẫn đến các nước châu Á, châu Phi, châu Mỹlatinh trở thành thuộc địa của các nước phương Tây và cũng là nguyên nhân dẫn đến các cuộc chiến tranh thế giới.
Thứ năm, các quốc tư sản ra đời, quá trình phát triển đã nảy sinh nhiều vấn đề liên quan giữa các nước, đòi hỏi phải bắt tay, thỏa thuận với nhau để cùng giải quyết, đó là cơ sở đầu tiên để thiết lập quan hệ quốc tế giữa các quốc gia. Hội nghị Viên năm 1815 là hội nghi ngoại giao lớn nhất và quan trọng nhất từ trước cho đến thời điểm bấy giờ. Đây là hội nghị nhằm giải quyết những vấn đề liên quan giữa các nước đồng minh chống Napôleông Bônapác. Nhưng nó đã mở ra một thời kỳ mới trong quan hệ quốc tế.
Tuy nhiên, bên cạch đóng góp to lớn về quá trình phát triển văn minh nhân loại, chủ nghĩa tư bản cũng có những hạn chế nhất định. Không xóa được tình trạng bóc lột mà nó chỉ thay thế chế độ bóc lột sang chế độ bóc lột khác, làm cho mâu thuẫn trong xã hội tư bản giữa giai cấp tư sản và vô sản không ngừng tăng lên. Chủ nghĩa tư bản khi chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, tiến hành xâm lược thuộc địa, cướp bóc thị trường đã gây cho nhân loại bao nhiêu đau khổ, nhất là nhân dân các dân tộc thuộc địa, đặc biệt là gây ra hai cuộc chiến tranh thế giới làn thứ nhất và lần thứ hai. Nền văn hóa của các dân tộc thuộc địa bị chà đạp, tàn phá, hàng triệu người phải chết dưới ách cai trị của chủ nghĩa thực dân. Qúa trình phát triển của xã hội nhân loại bị chậm lại dưới ách cai trị của chúng.
Nguồn: Internet
Thứ nhất, nhà nước tư sản ra đời đã cho ra đời kiểu nhà nước mới tến bộ hơn hẳn nhà nước phong kiến. Sự thay thế này diễn ra một quá trình lâu dài hợp quy luật của quá trình phát triển các hình thái kinh tế -xã hội trong lịch sử. Khi lực lượng sản xuất phát triển bị quan hệ sản xuất ngăn cản dẫn đến mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, mâu thuẫn này sớm muôn gì cũng sẽ được giải quyết nhằm thay thế quan hệ sản xuất mới phù hợp với lực lượng sản xuất. Qúa trình thay thế một phương thức sản xuất khi một hình thái xã hội mới ra đời-kiểu nhà nước mới thông qua cuộc cách mạng xã hội. Nhà nước tư bản với những hình thức khác nhau như quân chủ lập hiến, hay cộng hòa tư sản, nhưng tính ưu việt của nó đã đem lại cho con người những quyền cơ bản mà ở xã hội trước đó không có. Đưa con người từ xã hội thần dân sang xã hội công dân là một bước tiến của lịch sử. Nếu trong xã hội phong kiến mọi quyền lực đều nằm trong tay nhà vua và các quý tộc phong kiến, dân là thần phải thực hiện lệnh vua, vua nắm cả vương quyền, thần quyền, là con trời, mọi quyền cơ bản của con người cũng bị tước đoạt, bên cạnh vua là các thế lực phong kiến và tăng lữ phục vụ cho nhà vua. Lực lượng này được vua ưu ái và trao cho nhiều quyền hành vì vậy chúng đã ra sức bóc lột sức lao động của nhân dân, vơ vét của cải để làm giàu cho chúng đồng thời phục vụ cho nhà vua. Nhà nước tư sản ra đời, quyền lực không còn tập trung ở một ngừơi nữa, mà quyền lực nằm trong tay nghị viện, điễn hình là nhà nước “tam quyền phân lập”, một nhà nước mà ở đó quyền lực được chia cho 3 cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Các cơ quan này độc lập với nhau nhưng kiểm soát hoạt động của nhau không để bộ phận nào chiếm quyền. Nhà nước quân chủ lập hến, mặc dù vua vẫn là người đứng đầu nhưng chỉ là tượng trưng còn quyền lực không còn như trước nữa mà tập trung vào nghị viện.
Chủ nghĩa tư bản ra đời, với nhà nước mới tạo điều kiện cho nền sản xuất phát triển, con người được tự do phát huy khả năng sáng tạo của mình, nhân dân có quyền làm chủ cuộc sống, quyền bầu cử, nhà nước chú ý đến phúc lợi xã hội. Mặc dù nhà nước tư bản chưa phải là mô hình nhà nước lý tưởng, song những gì mà nó đem lại cho nhân loại là một bước tiến lớn lao cho lịch sử loài người.
Thứ hai, chủ nghĩa tư bản ra đời, đã xóa bỏ mọi cản trở trên con đường phát triển kinh tế, mở đường cho sức sản xuất phát triển mạnh mẽ ở các nước châu Âu. Đặc biệt, sau khi cuộc cách mạng công nghiệp Anh bùng nổ rồi lan sang các nước châu Âu đã đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của chủ nghĩa tư bán về sản xuất. Các công xưởng sản xuất ra đời dần thay thế các công trường thủ công trước đây. Đánh giá về quá trình phát triển đó Mác Và Ăngghen cho rằng “các thị trường cứ lớn mãi lên không ngừng, nhu cầu luôn luôn tăng lên. Ngay cả công trường thủ công cũng thành ra không đủ để thõa mãn nhu cầu đó nữa. Lúc ấy, hơi nước và máy móc đã làm một cuộc cách mạng trong sản xuất công nghiệp, Đại công nghiệp hiện đại thay thế cho công trường thủ công”. Dưới chế độ phong kiến nền nông nghiệp sản xuất lạc hậu, ruộng đất chủ yếu nằm trong tay địa chủ hình thành những đồn điền lớn, người nông dân chỉ là người làm thuê trong các trang trại, đồn điền, sản xuất chủ yếu là dùng sức lao động của người lao động vì vậy năng suất thấp. Sản phẩm làm ra chủ yếu là tiêu thụ nội địa. Thủ công nghiệp là nghành kinh tế quan trọng ở thành thị, nhưng các thợ thủ công lúc này còn sản xuất độc lập, về sau để thuận lợi cho sản xuất họ đã tập hợp lại những người cùng sản xuất vì vậy phường hội đã ra đời, cùng vơí quá trình ra đời phường hội thì các thành thị ở châu Âu cũng ra đời. Đến thê kỷ XIV, XV, phường hội bắt đầu tan rã nhường chổ cho các công trường thủ công. Công trường thủ công ra đời, sản xuất đã có sự phân công lao động trong việc sản xuất ra sản phẩm, song việc trao đổi buôn bán vẫn còn hạn chế. Sự trao đổi buôn bán lấy thành thi là trung tâm, chủ yếu là diễn ra trong các thành thi và các vung xung quanh.
Chủ nghĩa tư bản ra đời thúc đẩy sản xuất công nghiệp, nông nghiệp phát triển mạnh mẽ. Trong nông nghiệp sử dung máy móc sản xuất thay thế cho sức lao động trước đây vì vậy năng suất tăng lên nhiều lần. Công nghiệp phát triển mạnh, với việc ra đời máy kéo sợi, máy hơi nước đã giúp cho sản xuất tăng vọt, nhiều nghành sản xuất mới ra đời. Sản phẩm làm ra bây giờ không chỉ mở rổng thị trường toàn quốc mà trao đổi, buôn bán ra nước ngoài, thương nghiệp bây giờ không còn là các hoạt động buôn bán của các thương nhân nhỏ lẽ mà là chính sách phát triểncủa các quốc gia.
Qua đó cho thấy nhà nước tư sản ra đời, cùng với phương thứ sản xuất tư bản đã thúc đẩy nền kinh tế ở các nước tư bản phát triển, mở đường cho nền đại công nghiệp phát triển. Việc ra đời con thoi bay, chiếc máy kéo sợi, máy hơi nước...không những có ý nghĩa to lớn đối với sản xuất, mà còn đánh dấu sự tiến bộ của nền văn minh nhân loại về khả năng sáng tạo của con người. Những thành tựu trong cuộc cách mạng công nghiệp đã giúp cho chủ nghĩa tư bản tạo ra một khối lượng của cải vật chất đồ sộ cho nhân loại, đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển . Thành tựu đó được các Mác thừa nhận “ trong vòng chưa đầy một thế kỷ, giai cấp tư sản đả tạo ra được một lực lượng sản xuất đồ sộ hơn tất cả các lực lượng sản xuất của những chế độ trước kia gộp lại”.
Thứ ba, chủ nghĩa tư bản ra đời đã tạo điều kiện cho nền văn hóa nhân loại phát triển và giao lưu giữa văn hóa phương Đông và phương Tây. Những tư tưởng tiến bộ xuất hiện trong các cuộc cách mạng tư sản được truyền bá rộng rãi, đó là tư tưởng về xây dựng một mô hình nhà nước “tam quyền phân lập” của Môngtexkiơ, tư tưởng xây dựng một nhà nước cộng hòa bảo đảm hoàn toàn chủ quyền của nhân dân, quyền tự do bình đẳng..của Rutxô. Đó là những tiền đề về tư tưởng cho các cuộc cách mạng nhưng nó có tác động tới sự hình thành của các nhà nước tư sản sau này. Tuyên ngôn độc lập Mỹ 1776 và tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Pháp 1789 là minh chứng cho sự tiến bộ mà nhà nước tư sản đem lại cho con người. Mặc dù chủ nghĩa tư bản con người chưa được giải phong hoàn toàn, song nếu chúng ta nhìn về thời kỳ “đêm trường trung cổ” dưới chế độ phong kiến thì rõ ràng nó đã ưu việt hơn nhiều. Hai bản tuyên ngôn trong cách mạng tư sản Mỹ và Pháp đã mở ra một thời kỳ ánh sáng văn minh cho con người, thức tỉnh toàn nhân loại đứng lên đấu tranh vì quyền tự do, bình đẳng của con người.
Cùng với phong trào văn hóa phục hưng, sự ra đời của chủ nghĩa tư bản không những khôi phục lại, giữ gìn và phát huy những giá trị của văn hóa nhân loại đã bị tàn phá trong thời kỳ “đêm trường trung cổ”, mà còn mở rộng sự giao lưu giữa các nền văn hóa của các dân tộc. Khôi phục và phát triển những tư tưởng, luận điểm của các nhà khoa học mà dưới chế độ phong kiến bị vùi dầp và coi là trái với giáo hội, tạo điều kiện và khuyến khích con người phát huy sáng tạo, phát minh khoa học phục vụ cho sản xuất.
Thứ tư, chủ nghĩa tư bản ra đời đã xóa bỏ được tình trạng ranh giới phát triển kinh tế giữa các vùng của các quốc gia, hình thành thị trường thống nhất, tạo điều kiện cho sản xuất phát triển. Thị trường giờ đây không những thống nhất trong quốc gia, mà mở rộng ra phạm vi khu vực, xuyên quốc gia, thúc đẩy sự cạnh tranh giữa các nước. Nếu trước kia kinh tế chỉ bó hẹp trong một phạm vi nhất định, thương nhân, tư sản cũng chịu bởi những quy định này cản trở, giờ đây các hải cảng mở ra, buôn bán tấp nập, buôn bán, trao đổi còn vượt ra phạm vi ngoài châu Âu. Các hương liệu quý ở phương Đông được các thương nhân đặc biệt quan tâm, đặc biệt khi chủ nghĩa tư bản phát triển chuyển sang giai đoạn đế quốc, vấn đề thị trường và nguyên liệu là số một đối với các quốc gia tư bản. Đó là nguyên nhân dẫn đến các nước châu Á, châu Phi, châu Mỹlatinh trở thành thuộc địa của các nước phương Tây và cũng là nguyên nhân dẫn đến các cuộc chiến tranh thế giới.
Thứ năm, các quốc tư sản ra đời, quá trình phát triển đã nảy sinh nhiều vấn đề liên quan giữa các nước, đòi hỏi phải bắt tay, thỏa thuận với nhau để cùng giải quyết, đó là cơ sở đầu tiên để thiết lập quan hệ quốc tế giữa các quốc gia. Hội nghị Viên năm 1815 là hội nghi ngoại giao lớn nhất và quan trọng nhất từ trước cho đến thời điểm bấy giờ. Đây là hội nghị nhằm giải quyết những vấn đề liên quan giữa các nước đồng minh chống Napôleông Bônapác. Nhưng nó đã mở ra một thời kỳ mới trong quan hệ quốc tế.
Tuy nhiên, bên cạch đóng góp to lớn về quá trình phát triển văn minh nhân loại, chủ nghĩa tư bản cũng có những hạn chế nhất định. Không xóa được tình trạng bóc lột mà nó chỉ thay thế chế độ bóc lột sang chế độ bóc lột khác, làm cho mâu thuẫn trong xã hội tư bản giữa giai cấp tư sản và vô sản không ngừng tăng lên. Chủ nghĩa tư bản khi chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, tiến hành xâm lược thuộc địa, cướp bóc thị trường đã gây cho nhân loại bao nhiêu đau khổ, nhất là nhân dân các dân tộc thuộc địa, đặc biệt là gây ra hai cuộc chiến tranh thế giới làn thứ nhất và lần thứ hai. Nền văn hóa của các dân tộc thuộc địa bị chà đạp, tàn phá, hàng triệu người phải chết dưới ách cai trị của chủ nghĩa thực dân. Qúa trình phát triển của xã hội nhân loại bị chậm lại dưới ách cai trị của chúng.
Nguồn: Internet
