Nhận xét về cách giải thích quá trình tạo lập thế giới

[Jenny Lục Ngạn]

Giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian. Câu 5 trang 14 SGK Ngữ văn 10 tập 1 Chân trời sáng tạo sau khi đọc văn bản Thần trụ trời.


CÂU 5 TRANG 14 SGK NGỮ VĂN 10 TẬP 1 CHÂN TRỜI SÁNG TẠO

Chi tiết câu hỏi: Nhận xét về cách giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian. Ngày nay, cách giải thích ấy có còn phù hợp không? Vì sao

Gợi ý trả lời 1:

- Cách giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian dựa trên trí tượng tượng, sáng tạo dựa vào sự quan sát tự nhiên chưa có đầy đủ căn cứ, không có minh chứng về độ chính xác, chứa đựng những yếu tố hư cấu.

- Ngày nay, với sự phát triển của khoa học thì cách giải thích ấy không còn phù hợp. Hiện nay nguồn thông tin về sự hình thành vũ trụ tự nhiên đã được khoa học nghiên cứu, có những căn cứ khoa học rõ ràng tin cậy và thuyết phục hơn so với những thần thoại dân gian chứa dựng yếu tố hư cấu.

Gợi ý trả lời 2:

Tác giả đã sử dụng yếu tố kỳ ảo trong văn hóa dân gian để lý giải quá trình tạo ra thế giới. Đây là một cách giải thích khá thú vị và không bị quá khô khan như lý thuyết bình thường. Theo như ngày nay, khoa học công nghệ phát triển, cách lý giải theo hướng dân gian này có thể sẽ không còn phù hợp nữa, nhưng mặt khác, nó lại giúp gìn giữ được nét văn hóa trong dân gian Việt Nam.

Gợi ý trả lời 3:

- Nhận xét cách giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian:

Đây là cách giải thích về thế giới của những người xưa cổ bằng trực quan và tưởng tượng, chưa có đầy đủ căn cứ, chưa được xác minh về độ chính xác và còn mang yếu tố hư cấu.

- Ngày nay, cách giải thích ấy không còn phù hợp. Vì xã hội bây giờ đã hiện đại và khoa học phát triển, có đủ nguồn thông tin, cách minh chứng khoa học nên khi giải thích bất kì một hiện tượng nào cũng luôn yêu cầu, đòi hỏi độ chính xác cao, có căn cứ rõ ràng, xác thực. Như vậy, thông tin ấy mới có thể thuyết phục được mọi người.

 

[Jenny Lục Ngạn]

CÁCH HÌNH DUNG VÀ MIÊU TẢ ĐẤT, TRỜI TRONG CÂU ĐẤT PHẲNG NHƯ CÁI MÂM VUÔNG

Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu "Đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp' trong truyện Thần trụ trời gợi cho bạn nhớ đến truyền thuyết nào của người Việt Nam? Hãy tóm tắt truyền thuyết ấy và chỉ ra điểm tương đồng giữa hai tác phẩm.

Gợi ý trả lời 1:

- Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp,…” trong truyện Thần Trụ trời gợi nhớ đến truyền thuyết “Sự tích bánh chưng, bánh dày” của người Việt Nam.

Vua Hùng thứ sáu có hai mươi người con trai, cả hai mươi người con, ai cũng đều giỏi giang nên vua không thể lựa chọn được người sẽ nối nghiệp mình. Nhà vua luôn nói với những người con trai của mình rằng, người được lựa chọn không nhất thiết phải là con trưởng, người con nào làm vừa ý nhà vua trong lễ Tiên vương của mình thì sẽ được đức vua truyền ngôi cho.

Các lang đều đua nhau sắm những lễ vật thật hậu, thật ngon và độc nhất vô nhị, đây đều là những sản vật được các lang cho người đi khắp nơi tìm kiếm chỉ với mong muốn lấy được lòng của nhà vua. Nhưng chỉ duy nhất có người con trai thứ mười tám của đức vua là Lang Liêu, chàng vẫn rất buồn vì chàng rất nghèo, chàng không có đủ tiền để tìm kiếm sản vật như các anh trai của mình được. Do ngày bán mặt cho đất, bán lưng cho trời mà chàng không có của để, thứ duy nhất chàng có là lúa. Vì suy nghĩ quá nhiều mà chàng đã thiếp đi, trong giấc mơ, một vị thần đã bảo với chàng cách làm lễ vật. Tỉnh dậy, chàng lấy gạo nếp, đậu xanh và thịt lợn làm thành hai thứ bánh, một loại bánh tròn tượng trưng cho trời, một loại bánh vuông, tượng trưng cho đất. Bánh tròn chàng đặt tên là bánh giầy, bánh hình vuông là bánh chưng. Nhà vua rất hài lòng về lễ vật của Lang Liêu dâng lên nên ngài đã quyết định nhường ngôi cho chàng.

- Điểm tương đồng giữa hai tác phẩm:

+ Đều đưa ra lí giải sự xuất hiện của một hiện tượng hay truyền thống.

+ Xuất hiện hình ảnh vị thần, mang tính hư cấu, tưởng tượng như trời hình tròn, đất hình vuông.

+ Thời gian và không gian không xác định.

Gợi ý trả lời 2:

- Chi tiết này gợi nhớ đến câu truyện Sự tích bánh chưng bánh dày:

Vào đời vua Hùng thứ 6, sau khi dẹp được giặc Ân, vua Hùng quyết định sẽ truyền ngôi cho con. Ngài bảo rằng nhân dịp đầu Xuân, hoàng tử nào tìm được thức ăn ngon lành, ý nghĩa nhất để bày cỗ thì sẽ truyền ngôi cho người đó. Vị hoàng tử thứ 18 là Lang Liêu - một người con hiền hậu, hiếu thảo rất lo lắng vì không biết phải làm sao. Một hôm, chàng đã nằm mộng và được thần chỉ bảo lấy gạo nếp tạo bánh hình tròn, hình vuông để tượng trưng cho trời đất. Bên ngoài lấy lá bọc bánh, làm nhân bên trong để tượng trưng cho Cha mẹ sinh thành. Nhờ sự chỉ dẫn đó, Lang Liêu đã quyết định tạo nên bánh chưng - tượng trung cho đất, bánh dày - tượng trưng cho Trời. Cuối cùng, chàng đã được thừa kế ngôi vị nhờ hương vị cùng ý nghĩa sâu sắc của hai loại bánh này.

- Điểm tương đồng:

+ Đất: Trong Thần Trụ trời thì đất phẳng như cái mâm vuông. Trong sự tích bánh chưng bánh dày, bánh chưng vuông vức tượng trưng cho đất.

+ Trời: Trong Thần Trụ trời thì là: Trời trùm lên như cái bát úp. Trong sự tích bánh chưng bánh dày, bánh dày cũng màu trắng tròn đầy như cái bát tượng trưng cho trời.

Gợi ý trả lời 3:

- Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp,...” trong truyện Thần Trụ trời gợi cho chúng ta nhớ đến truyền thuyết Sự tích bánh chưng, bánh dày.

- Tóm tắt truyền thuyết Bánh chưng, bánh dày:

Sau khi đánh dẹp xong giặc Ân, vua Hùng Vương thứ 6 có ý định truyền ngôi cho con với điều kiện nếu ai tìm được món ăn ngon lành, để bày cỗ có ý nghĩa thì sẽ được nối ngôi. Trong khi các hoàng tử khác đua nhau tìm kiếm thứ của ngon vật lạ thì Lang Liêu – con trai thứ 18 lại lo lắng không biết cần chuẩn bị gì. Một hôm, chàng nằm mơ thấy có vị Thần đến bảo “Này con, vật trong Trời Đất không có gì quý bằng gạo, vì gạo là thức ăn nuôi sống con người. Con hãy nên lấy gạo nếp làm bánh hình tròn và hình vuông, để tượng hình Trời và Đất. Hãy lấy lá bọc ngoài, đặt nhân trong ruột bánh, để tượng hình Cha Mẹ sinh thành”. Nghe xong, chàng lập tức chọn loại gạo nếp tốt nhất để làm bánh Chưng, bánh Dày. Cuối cùng, món ăn của Lang Liêu được nhà vua khen ngon, có ý nghĩa và quyết định truyền ngôi cho chàng. Từ đó, mỗi dịp Tết Nguyên Đán, bánh Chưng và bánh Dày là hai loại bánh không thể thiếu khi cúng Tổ Tiên và Trời Đất.

- Những điểm tương đồng giữa hai tác phẩm.

+ Đều có tính hư cấu.

+ Đều xuất hiện hình ảnh của các vị thần.

+ Đều nói về hình dạng của Trời và Đất: trời có hình tròn, đất có hình vuông.

 

[Jenny Lục Ngạn]

Chỉ ra các chi tiết về không gian, thời gian của câu chuyện Thần trụ trời.

Gợi ý trả lời 1:

Các chi tiết về không gian, thời gian của câu chuyện Thần trụ trời:

- Yếu tố về không gian trong truyện: trời và đất.

- Yếu tố về thời gian trong truyện: “thuở ấy” → chưa có thời gian cụ thể trong truyện.

Gợi ý trả lời 2:

* Không gian:

- Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm, lạnh lẽo

- Trời như một tấm màn rộng mênh mông

Mây xanh mù mịt

Trời đất phân đôi

- Đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp

Trời đã cao và khô

- Mặt đất ngày nay không bằng phẳng, mà chỗ lồi, chỗ lõm.

* Thời gian:

- Thuở ấy, chưa có thế gian, cũng như chưa có muôn vật và loài người.

- Từ đó, trời đất phân đôi

- Vì thế cho nên mặt đất ngày nay không bằng phẳng, mà chỗ lồi, chỗ lõm.

- Ngày nay thành biển rộng

- Cột trụ bây giờ không còn nữa

- Sau này người ta thường nói rằng vết tích cột đó ở núi Yên Phụ, vùng Hải Hưng

- Dân gian còn câu hát lan truyền tới ngày nay

Gợi ý trả lời 3:

- Không gian: Chưa có thế gian, chưa có muôn vật và loài người. Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm và lạnh lẽo.

- Thời gian: Không có thời gian cụ thể.

 

[Jenny Lục Ngạn]

Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận ra Thần Trụ Trời là một truyện thần thoại?

Gợi ý trả lời 1:

Dấu hiệu giúp bạn nhận ra Thần Trụ Trời là một truyện thần thoại:

- Nhân vật chính: Thần Trụ Trời

- Không gian vũ trụ: “Chưa có thế gian, chưa có muôn vật và loài người. Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm và lạnh lẽo”; Thời gian: Không được xác định cụ thể.

- Cốt truyện: Xoay quanh việc thần Trụ Trời tạo ra trời và đất.

Gợi ý trả lời 2:

- Nhân vật chính là một vị thần - thần trụ trời

- Sử dụng các yếu tố kỳ ảo, không có thật như: vị thần khổng lồ, bướt một bước là từ vùng này qua vùng nọ

- Từ các yếu tố kỳ ảo liên hệ, lí giải đến hình ảnh, hiện tượng thực tế trong cuộc sống

+ Trời đất phân đôi, chỗ giáp nhau gọi là đường chân trời

+ Mỗi hòn đá văng đi biến thành một hòn núi hay một hòn đảo

+ Đất tung tóe thành gò, thành đống

+ Chỗ thần đào đất, đào đá đắp cột nay thành biển rộng

Gợi ý trả lời 3:

- Dựa vào những dấu hiệu của thần thoại, không gian, cốt truyện, nhân vật trong Thần Trụ trời để xác định đây là một thần thoại.

+ Truyện kể về vị thần Trụ trời trong quá trình tạo ra thế giới, nguồn gốc của các sự vật và con người.

+ Không gian: trời và đất, vũ trụ đang trong quá trình tạo lập, không xác định nơi chốn cụ thể.

+ Thời gian: “Thủa ấy” cổ sơ, không xác định.

+ Cốt truyện: là chuỗi sự kiện xoay quanh quá trình tạo nên trời đất, các sự vật tự nhiên, là sự xuất hiện hành động của các vị thần.

+ Nhân vật: là các vị thần.

+ Câu chuyện là một tác phẩm thống nhất, toàn vẹn, các bộ phận, yếu tố, chi tiết… đều có ý nghĩa và được gắn kết với nhau một cách chặt chẽ, thể hiện một nội dung chung của bài.

 

[Jenny Lục Ngạn]

Tóm tắt quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật Thần trụ trời. Từ đó hãy nhận xét về đặc điểm của nhân vật này.

Gợi ý trả lời 1:

Quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật Thần trụ trời:

- Tự đào đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa cao, vừa to để chống trời.

- Thần hì hục đào, đắp, cột đá cao lên đẩy vòm trời lên mãi mây xanh.

- Khi trời cao và khô, thần phá cột, lấy đất đá ném tung đi khắp nơi à tạo ra hòn núi, hòn đảo, gò, đống, những dải đồi cao là mặt đất ngày nay thường không bằng phẳng.

Nhận xét về đặc điểm của nhân vật Thần trụ trời:

- Có năng lực phi thường, ý chí.

- Mạnh mẽ và tài năng.

- Có công tạo ra đất trời.

Gợi ý trả lời 2:

Tóm tắt quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật Thần trụ trời:

"Thần trụ trời xuất hiện khi trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm. Thần có dáng người khổng lồ và đôi chân có thể bước từ đỉnh núi này sang đỉnh núi khác. Trong đám hỗn độn đó, thần tự mình đào đất, đăp đá thành một cột trụ, đẩy vòm trời lên mãy phía mây xanh mù mịt. Từ đó trời đất phân đôi, chỗ trời đất giáp nhau gọi là chân trời"

Nhận xét: Có thể thấy thần Trụ trời là một vị thần vô cùng quyền năng, đã tạo nên cả trời và đất, khai sinh ra thế giới

Gợi ý trả lời 3:

- Quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật thần Trụ Trời:

Bỗng một ngày, thần Trụ Trời đứng dậy, ngẩng đầu đội trời lên, đào đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa cao, vừa to để chống trời.

Hễ cột được đắp cao lên chừng nào, thì trời như một tấm màn rộng mênh mông được nâng dần lên chừng ấy.

Thần hì hục vừa đào vừa đắp, chẳng bao lâu, cột cứ cao dần, cao dần và đẩy vòm trời lên phía mây xanh mù mịt. Từ đó, trời đất mới phân đôi.

Khi trời cao và đã khô, thần phá cột đi, lấy đất đá ném lung tung khắp nơi. Mỗi hòn đá văng đi tạo thành một hòn núi hay một hòn đảo, đất tung tóe khắp nơi tạo thành gò, đống, dải đồi cao. Chỗ thần đào đất đắp cột tạo thành biển rộng.

Nhận xét về đặc điểm của nhân vật này: Thần Trụ Trời là người có sức mạnh phi thường, có công tạo ra trời và đất.

 

[Jenny Lục Ngạn]

Nêu nội dung bao quát của chuyện Thần trụ trời.

Gợi ý trả lời 1:

Truyện Thần Trụ trời thuộc nhóm thần thoại về nguồn gốc vũ trụ và các hiện tượng tự nhiên (thần thoại suy nguyên). Cụ thể ở đây, câu chuyện đã cho người đọc thấy được quá trình tạo ra trời, đất, thế gian của thần Trụ trời và các vị thần khác.

Gợi ý trả lời 2:

Truyện Thần trụ trời là nói đến sự khai sinh của trời và đất dưới hình ảnh thần trụ trời khai sinh thế giới. Từ đó nêu lên một hình ảnh văn hóa dân gian cho người đọc tìm hiểu và cảm nhận.

Gợi ý trả lời 3:

Thần Trụ trời lí giải quá trình tạo lập thế giới, trời đất, các sự vật dưới bàn tay của Thần Trụ trời và các vị thần khác. Đây là một truyện thần thoại lí giải nguồn gốc sự xuất hiện của vũ trụ và các sự vật tự nhiên dưới góc độ dân gian.

 

[Jenny Lục Ngạn]

Bạn có nhận xét gì về cách kết thúc truyện Thần trụ trời?

Gợi ý trả lời 1:

- Truyện được kết thúc bằng một bài thơ gồm các câu hát dân gian về các vị thần xây dựng thế gian.

- Cách kết thúc truyện đặc biệt và độc đáo. Ở những câu hát, tác giả dân gian đã đưa ra liệt kê về các vị thần có công xây dựng thế gian theo lí giải của người xưa với câu kết Ông Trụ trời một lần nữa khẳng định, khắc ghi, đề cao công lao của thần Trụ trời trong việc tạo ra trời đất.

Gợi ý trả lời 2:

Truyện thần thoại Thần Trụ trời được kết thúc bằng một bài vè, liệt kê tên của các vị thần như: thần Đếm cát, thần Tát bể (biển), thần Kể sao, thần Đào sông, thần Trồng cây, thần Xây rú (núi), thần Trụ trời.

Đây là cách kết thúc truyện độc đáo. Ở những câu vè phía trên, tác giả dân gian liệt kê tên các vị thần có công tiếp tục công việc đang còn dang dở và chốt lại bằng câu “Ông Trụ trời” như muốn khẳng định, tôn trọng, khắc ghi công lao của thần Trụ trời trong việc tạo ra trời đất.