Hai Trieu Kr
Moderator
- Xu
- 28,899
Mạnh Tử là nhà tư tưởng, nhà giáo dục lớn của Trung Hoa trong thời kỳ Xuân thu Chiến quốc. Ông đã viết bộ sách “Mạnh Tử” rất nổi tiếng và được tôn xưng là “Á thánh”, có địa vị chỉ sau Khổng Tử trong Nho giáo thời xưa. Mạnh Tử có được thành công to lớn như vậy đều là nhờ vào nền tảng được mẹ ông, Mạnh Mẫu, gây dựng.
1. Đôi nét về Mạnh Tử
Mạnh Tử
“Mạnh Tử” là một kiểu Latinh hóa của từ “Mengzi” trong tiếng Trung Quốc, tên đầy đủ của anh ấy là “Meng Ke”. Mạnh Tử sống vào nửa sau của triều đại nhà Chu (khoảng 1040–221 trước Công nguyên). Ông mồ côi cha, chịu sự nuôi dạy nghiêm túc của mẹ là Chương thị (người đàn bà họ Chương). Chương thị sau này được biết tới với cái tên Mạnh mẫu (mẹ của Mạnh Tử). Mạnh mẫu đã ba lần chuyển nhà để Mạnh Tử được ở trong môi trường xã hội tốt nhất cho việc học tập, tu dưỡng. Thời niên thiếu, Mạnh Tử làm môn sinh của Tử Tư, tức là Khổng Cấp, cháu nội của Khổng Tử. Vì vậy, ông chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các tư tưởng Khổng giáo.
Mạnh Tử là đại biểu xuất sắc của Nho giáo thời Chiến Quốc, thời kỳ nở rộ các nhà tư tưởng lớn với các trường phái như Pháp gia, Du thuyết, Nho gia, Mặc gia… (thời kỳ bách gia tranh minh).
2. Triết học của Mạnh Tử
Triết lý của Mạnh Tử được hình thành từ thời Chiến quốc mà ông sống. Thời kỳ này trước đây đã làm nảy sinh 'Trăm trường phái tư tưởng', tương ứng với thời kỳ mà các học giả và giáo viên, trước đây làm việc cho chính phủ hoặc gắn bó với các trường học, nhận thấy mình thất nghiệp do môi trường chính trị, và tạo ra các trường học của riêng họ, một trong số đó được thành lập bởi Khổng Tử. Mạnh Tử, người tự nhận mình là một tín đồ của Khổng Tử: “Kể từ khi con người đến thế giới này, chưa từng có ai vĩ đại hơn Khổng Tử”. Do đó, việc hiểu Mạnh Tử sẽ rất hữu ích khi biết một số điều về các chủ đề cơ bản của Nho giáo.
Thời kỳ Chiến quốc là một thời kỳ hỗn loạn và bạo lực, trong đó bảy bang chiến đấu để giành quyền tối cao và sự kiểm soát của chính phủ. Nhà Chu, vốn vẫn chỉ cai trị trên danh nghĩa, quá yếu để làm bất cứ điều gì chống lại những cuộc chiến này, vì các quốc gia khác nhau đều mạnh hơn chính phủ. Phần lớn các trường phái triết học đã hình thành để đáp lại sự bất lực của nhà Chu; nếu chính phủ không thể làm gì để ngăn chặn bạo lực, các triết gia phải làm điều đó.
Theo Nho giáo, con người về bản chất là thiện, tự nhiên nghiêng về cái thiện hơn là cái ác, nhưng cần có một trung tâm đạo đức và sự giáo dục vững vàng để duy trì sự cân bằng của họ, kiểm soát tư lợi của mình và sống hòa hợp với những người khác. Bản thân Khổng Tử cho biết ông không bao giờ viết bất cứ điều gì mới và không phát triển triết học mới, mà chỉ lấy cảm hứng từ Ngũ kinh điển của triều đại nhà Chu. Tuy nhiên, khi Nho giáo chạm vào Mạnh Tử, ngôi trường phát triển trên danh nghĩa của thầy được coi là sáng tạo của ông. Mạnh Tử đã cống hiến hết mình để hợp lý hóa tư tưởng Nho giáo và làm cho nó dễ tiếp cận hơn với mọi người.
Mạnh Tử đã phát triển quan niệm của Nho giáo về lòng tốt cơ bản của con người như một nguyên tắc trung tâm, cho rằng mọi người sẽ cư xử tốt nếu họ được khuyến khích phát triển những suy nghĩ và thói quen đạo đức. Ông bắt đầu xây dựng trường học của riêng mình và sau khi dạy học, ông đã đi đến các quốc gia có chiến tranh thời bấy giờ, khuyên những người cai trị từ bỏ chiến tranh của họ và đoàn kết để giúp đỡ người dân.
Mạnh Tử nói : “Trí là vị chủ soái điều khiển cái khí, còn khí là phần sung túc lưu thông trong thân thể con người”. Khi cái khí chuyên nhất về một điều nào đó thì nó động đến cái khí. Bản thể của khí là tự nhiên, rất mạnh và bao khắp cả trời đất, nên gọi là “hạo nhiên khí”. Phương pháp dưỡng “khí hạo nhiên” của Mạnh Tử là phải phối hợp việc nghĩa với việc đạo. Muốn vậy phải hiểu đạo lí, theo đạo và tập nghĩa. Tập nghĩa là luôn làm việc thiện, không làm điều gì trái với lương tâm, làm một cách thường xuyên, bền bỉ, không sao nhãng, không nóng vội, và phải tuân theo lẽ tự nhiên, thì hạo nhiên khí sẽ tự mạnh lên, có thể hoà với trời đất.
Để bảo tồn và phát triển tâm tính của con người, Mạnh Tử chủ trương cần phải có sự rèn luyện, giáo dục đạo lí cho con người. Trong giáo dục đạo lí, nhân nghĩa, theo ông, cần phải có chuẩn mực. Chuẩn mực ấy không có gì khác hơn là đức độ, đạo lí của thánh hiền gọi là “pháp tiên vương”. Theo chuẩn mực đó, Mạnh Tử đòi hỏi người học phải chuyên tâm, trì chí, khiêm nhượng, cầu tiến, không khi nào tự cho mình đã là người hoàn toàn. Mặt khác, ông cũng đòi hỏi người dạy phải luôn tự sửa lấy mình, giữ tâm mình cho chính, vì nếu “mình cong queo không thể nào sửa cho người khác ngay thẳng được”.
Như vậy, trong học thuyết về luân lí, đạo đức Mạnh Tử đã khẳng định bản tính của con người là thiện, nó bắt nguồn từ tâm do Trời phú cho con người. Và ý chí của con người chi phối khí.
Sưu tầm
1. Đôi nét về Mạnh Tử
Mạnh Tử
“Mạnh Tử” là một kiểu Latinh hóa của từ “Mengzi” trong tiếng Trung Quốc, tên đầy đủ của anh ấy là “Meng Ke”. Mạnh Tử sống vào nửa sau của triều đại nhà Chu (khoảng 1040–221 trước Công nguyên). Ông mồ côi cha, chịu sự nuôi dạy nghiêm túc của mẹ là Chương thị (người đàn bà họ Chương). Chương thị sau này được biết tới với cái tên Mạnh mẫu (mẹ của Mạnh Tử). Mạnh mẫu đã ba lần chuyển nhà để Mạnh Tử được ở trong môi trường xã hội tốt nhất cho việc học tập, tu dưỡng. Thời niên thiếu, Mạnh Tử làm môn sinh của Tử Tư, tức là Khổng Cấp, cháu nội của Khổng Tử. Vì vậy, ông chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các tư tưởng Khổng giáo.
Mạnh Tử là đại biểu xuất sắc của Nho giáo thời Chiến Quốc, thời kỳ nở rộ các nhà tư tưởng lớn với các trường phái như Pháp gia, Du thuyết, Nho gia, Mặc gia… (thời kỳ bách gia tranh minh).
2. Triết học của Mạnh Tử
Triết lý của Mạnh Tử được hình thành từ thời Chiến quốc mà ông sống. Thời kỳ này trước đây đã làm nảy sinh 'Trăm trường phái tư tưởng', tương ứng với thời kỳ mà các học giả và giáo viên, trước đây làm việc cho chính phủ hoặc gắn bó với các trường học, nhận thấy mình thất nghiệp do môi trường chính trị, và tạo ra các trường học của riêng họ, một trong số đó được thành lập bởi Khổng Tử. Mạnh Tử, người tự nhận mình là một tín đồ của Khổng Tử: “Kể từ khi con người đến thế giới này, chưa từng có ai vĩ đại hơn Khổng Tử”. Do đó, việc hiểu Mạnh Tử sẽ rất hữu ích khi biết một số điều về các chủ đề cơ bản của Nho giáo.
Thời kỳ Chiến quốc là một thời kỳ hỗn loạn và bạo lực, trong đó bảy bang chiến đấu để giành quyền tối cao và sự kiểm soát của chính phủ. Nhà Chu, vốn vẫn chỉ cai trị trên danh nghĩa, quá yếu để làm bất cứ điều gì chống lại những cuộc chiến này, vì các quốc gia khác nhau đều mạnh hơn chính phủ. Phần lớn các trường phái triết học đã hình thành để đáp lại sự bất lực của nhà Chu; nếu chính phủ không thể làm gì để ngăn chặn bạo lực, các triết gia phải làm điều đó.
Theo Nho giáo, con người về bản chất là thiện, tự nhiên nghiêng về cái thiện hơn là cái ác, nhưng cần có một trung tâm đạo đức và sự giáo dục vững vàng để duy trì sự cân bằng của họ, kiểm soát tư lợi của mình và sống hòa hợp với những người khác. Bản thân Khổng Tử cho biết ông không bao giờ viết bất cứ điều gì mới và không phát triển triết học mới, mà chỉ lấy cảm hứng từ Ngũ kinh điển của triều đại nhà Chu. Tuy nhiên, khi Nho giáo chạm vào Mạnh Tử, ngôi trường phát triển trên danh nghĩa của thầy được coi là sáng tạo của ông. Mạnh Tử đã cống hiến hết mình để hợp lý hóa tư tưởng Nho giáo và làm cho nó dễ tiếp cận hơn với mọi người.
Mạnh Tử đã phát triển quan niệm của Nho giáo về lòng tốt cơ bản của con người như một nguyên tắc trung tâm, cho rằng mọi người sẽ cư xử tốt nếu họ được khuyến khích phát triển những suy nghĩ và thói quen đạo đức. Ông bắt đầu xây dựng trường học của riêng mình và sau khi dạy học, ông đã đi đến các quốc gia có chiến tranh thời bấy giờ, khuyên những người cai trị từ bỏ chiến tranh của họ và đoàn kết để giúp đỡ người dân.
Mạnh Tử nói : “Trí là vị chủ soái điều khiển cái khí, còn khí là phần sung túc lưu thông trong thân thể con người”. Khi cái khí chuyên nhất về một điều nào đó thì nó động đến cái khí. Bản thể của khí là tự nhiên, rất mạnh và bao khắp cả trời đất, nên gọi là “hạo nhiên khí”. Phương pháp dưỡng “khí hạo nhiên” của Mạnh Tử là phải phối hợp việc nghĩa với việc đạo. Muốn vậy phải hiểu đạo lí, theo đạo và tập nghĩa. Tập nghĩa là luôn làm việc thiện, không làm điều gì trái với lương tâm, làm một cách thường xuyên, bền bỉ, không sao nhãng, không nóng vội, và phải tuân theo lẽ tự nhiên, thì hạo nhiên khí sẽ tự mạnh lên, có thể hoà với trời đất.
Để bảo tồn và phát triển tâm tính của con người, Mạnh Tử chủ trương cần phải có sự rèn luyện, giáo dục đạo lí cho con người. Trong giáo dục đạo lí, nhân nghĩa, theo ông, cần phải có chuẩn mực. Chuẩn mực ấy không có gì khác hơn là đức độ, đạo lí của thánh hiền gọi là “pháp tiên vương”. Theo chuẩn mực đó, Mạnh Tử đòi hỏi người học phải chuyên tâm, trì chí, khiêm nhượng, cầu tiến, không khi nào tự cho mình đã là người hoàn toàn. Mặt khác, ông cũng đòi hỏi người dạy phải luôn tự sửa lấy mình, giữ tâm mình cho chính, vì nếu “mình cong queo không thể nào sửa cho người khác ngay thẳng được”.
Như vậy, trong học thuyết về luân lí, đạo đức Mạnh Tử đã khẳng định bản tính của con người là thiện, nó bắt nguồn từ tâm do Trời phú cho con người. Và ý chí của con người chi phối khí.
Sưu tầm
Sửa lần cuối:
