Liên Xô và các nước Đông Âu từ sau chiến tranh thế giới thứ II

[Thach Thao]

LIÊN XÔ

​

1. Công cuộc khôi phục kinh tế sau chiến tranh và xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội (từ 1945 đến nửa đầu những năm 70)

​

Trong cuộc chiến tranh chống phát xít, nhân dân đã phải gánh chịu những hy sinh và tổn thất hết sức to lớn: trên 27 triệu người chết, 1710 thành phố và hơn 70.000 làng mạc bị thiêu huỷ, 32.000 xí nghiệp bị tàn phá. Sau chiến tranh, các nước phương Tây do Mĩ cầm đầu, tiến hành bao vây kinh tế, gây cuộc “chiến tranh lạnh” và ra sức chạy đua vũ trang, chuẩn bị phát động một cuộc chiến tranh tổng lực nhằm tiêu diệt và các nước xã hội chủ nghĩa. Trong bối cảnh đó, vừa phải ra sức củng cố quốc phòng chuẩn bị chống lại những âm mưu của các nước phương Tây, vừa phải giúp đỡ phong trào cách mạng thế giới, nhân dân đã tự lực, tự cường bắt tay vào công cuộc xây dựng lại đất nước sau chiến tranh, hoàn thành thắng lợi kế hoạch 5 năm khôi phục kinh tế (1946 – 1950) trong vòng 4 năm 3 tháng

"Năm 1950, tổng sản lượng nông nghiệp tăng 73% so với mức trước chiến tranh (kế hoạch dự định tăng 43%); trong thời gian khôi phục kinh tế, trung bình mỗi ngày có 3 xí nghiệp xây dựng mới (hoặc phục hồi) được đưa vào sản xuất. Một số ngành sản xuất nông nghiệp cũng vượt mức trước chiến tranh. Năm 1949, chế tạo thành công bom nguyên tử, đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ về khoa học – kỹ thuật và phá vỡ thế độc quyền vũ khí nguyên tử của Mĩ."

Tiếp sau đó, đã thực hiện nhiều kế hoạch dài hạn (1) nhằm tiếp tục xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội và đã thu được nhiều thành tựu to lớn.

Năm 1972, so với năm 1922 – 50 năm sau khi thành lập Liên bang cộng hoà xã hội chủ nghĩa xô viết, sản lượng công nghiệp tăng 321 lần, thu nhập quốc dân tăng 112 lần và chỉ cần 4 ngày sản xuất là đủ đạt sản lượng bằng của cả năm 1913, năm cao nhất cảu đế quốc Nga cũ (2).

(1) Các kế hoạch dài hạn: Kế hoạch 5 năm lần thứ năm (1951- 1955), lần thứ sáu (1956 – 1960), kế hoạch 7 năm (1959 – 1965), kế hoạch 5 năm lần thứ tám (1966 – 1970), lần thứ chín (1971 – 1975).
(2) Đến giữa những năm 70, chỉ cần 2 ngày rưỡi là đạt đủ sản lượng công nghiệp bằng cả năm 1913.

Trong những thập niên 50, 60 và nửa đầu 70, là cường quốc công nghiệp đứng hàng thứ hai trên thế giới (chỉ sau Mĩ); tới giữa thập niên 70, sản lượng công nghiệp của đã chiếm khoảng 20% tổng sản lượng công nghiệp của toàn thế giới.

Trong khoảng thời gian 25 năm (từ 1951 đến 1975), mức tăng trưởng công nghiệp hàng năm đạt 9,6%. Một số ngành công nghiệp có sản lượng cao vào loại bậc nhất thế giới như: dầu mỏ, than, quặng sắt, gang, thép, xi măng, máy kéo, máy công cụ v.v… còn đi đầu trong một số ngành công nghiệp mới: công nghiệp vũ trụ, công nghiệp điện nguyên tử…

SẢN LƯỢNG THÉP (Triệu Tấn)

​

Trong lĩnh vực khoa học – kỹ thuật, đã thu được nhiều thành tựu rực rỡ: năm 1957, là nước đầu tiên phóng thành công vệ tinh nhân tạo của Trái đất; năm 1961, phóng con tàu vũ trụ đưa nhà du hành vũ trụ Gagarin bay vòng quanh Trái đất, mở đầu cho kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người và cũng là nước dẫn đầu thế giới về những chuyến bay dài ngày trong vũ trụ. Đầu những năm 70, bằng việc kí kết với Mĩ các hiệp ước về hạn chế hệ thống phòng, chống tên lửa và về một số biện pháp trong lĩnh vực hạn chế vũ khí tiến công chiến lược (gọi tắt là Hiệp ước ABM và Hiệp định SALT-1 và SALT-2), đã đạt được thế cân bằng chiến lược về sức mạnh quân sự nói chung và sức mạnh lực lượng hạt nhân nói riêng với các nước phương Tây. Đây là một thành tựu có ý nghĩa to lớn, làm đảo lộn toàn bộ chiến lược của Mĩ và đồng minh của Mĩ.

2. Tình hình chính trị và chính sách đối ngoại của Liên Xô

Sau chiến tranh, trong vòng 30 năm đầu, tình hình chính trị ổn định. Xtalin, Khơrutxôp, Brêgiơnhep (1) thay nhau giữ cương vị đứng đầu Đảng và Nhà nước Xô viết. Bên cạnh những công lao trong việc thúc đẩy công cuộc khôi phục kinh tế và xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội đạt được nhiều thành tích to lớn, các nhà lãnh đạo Xô viết vẫn tiếp tục mắc những thiếu sót và sai lầm vốn đã tồn tại trong đường lối xây dựng chủ nghĩa xã hội ở : chủ quan, nóng vội và đốt cháy giai đoạn (đề ra kế hoạch xây dựng chủ nghĩa cộng sản trong vòng 15 – 20 năm), xây dựng Nhà nước bao cấp về kinh tế và phủ nhận những quy luật khách quan về kinh tế; thiếu dân chủ và vi phạm pháp chế xã hội chủ nghĩa; thiếu công bằng xã hội và chưa nhân đạo v.v… Những thiếu sót và sai lầm này ít nhiều đã được phát hiện và đã diễn ra những cuộc đấu tranh trong nội bộ Đảng và nội bộ giới lãnh đạo Xô viết (như việc phê phán những sai lầm của Xtalin sau khi ông qua đời, việc lật đổ cương vị lãnh đạo của Khơrutxôp năm 1964…)

(1) Năm 1953, Xtalin qua đời và Khơrutxôp thay thế. Năm 1964 – Khơrutxôp bị lật đổ và Brêgiơ nhảy lên thay.

Tuy thế, do sự tin tưởng, ủng hộ của đông đảo nhân dân , công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội lúc này vẫn tăng tiến, khoảng cách về kinh tế giữa với các nước Mĩ, Tây Âu, không nhiều và mức sống của nhân dân có được nâng lên rõ rệt so với trước kia. Lúc này, trong nội bộ Đảng Cộng sản và giữa các dân tộc khác nhau trong toàn liên bang, khối đoàn kết, thống nhất vẫn được duy trì.

Về đối ngoại, Đảng và Nhà nước Xô viết luôn luôn quán triệt chính sách đối ngoại hoà bình và tích cực ủng hộ cách mạng thế giới, đã giúp đỡ các nước xã hội chủ nghĩa anh em về vật chất và tinh thần, tạo nên những điều kiện thuận lợi cho các nước anh em tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội. luôn luôn ủng hộ sự nghiệp đấu tranh vì độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội của nhân dân các nước trên thế giới. đã đi đầu và đấu trang không mệt mỏi cho nền hoà bình và an ninh thế giới, kiên quyết chống lại các chính sách gây chiến, xâm lược của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản động quốc tế. Sau chiến tranh Thế giới lần hai, là nước xã hội chủ nghĩa lớn nhất, hùng mạnh nhất, trở thành thành trì của hoà bình thế giới và là chỗ dựa của phong trào cách mạng thế giới.