Lịch sử 7 - Bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỉ VIII

[vàng]

Lịch sử 7 - Bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỉ VIII

Sử 7 - Bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỉ VIII

Bài 13: NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỶ XIII
​

Nông nghiệp phát triển, thủ công nghiệp thương nghiệp, và buôn bán với người nước ngoài phát triển ,nền kinh tề Đại Việt đang từng bước tiến lên

I. NHÀ TRẦN THÀNH LẬP –1226- 1400

1. Nhà Lý sụp đổ:

- Vua ăn chơi , quan tranh quyền .
- Không chăm lo sản xuất,mất mùa ,thiên tai.
- Đời sống cực khổ , thế lực phong chống lại triều đình nhà Lý .
Năm 1225 Trần Thủ Độ buộc Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh, nhà Trần thành lập.

2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền- Bộ máy nhà nước :

- Năm 1226 nhà Trần thành lập.
-Theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền gồm ba cấp :triều đình; các đơn vị hành chánh trung gian ; các cấp hành chánh cơ sở .
- Đứng đầu nhà nước là vua, vua nhường ngôi sớm cho con và lên làm Thái thượng hoàng, cùng trông nom việc .
- Các chức đại thần văn võ giao cho người trong họ nắm giữ, hệ thống quan lại bên dưới vẫn như thời Lý (gồm ban văn giữ việc dân, võ nắm việc quân... nhưng tổ chức có quy củ và đầy đủ hơn).-
- Việc cử quan lại dựa vào thi cử
- Các quý tộc Trần được phong vương hầu, ban cấp thái ấp, quan lại được cấp bổng lộc
- Đặt thêm quan : Quốc sử viện; Thái Y Viện; Tông Nhân Phủ ; Hà Đê Sứ ; Khuyến Nông Sứ ; Đồn Điền Sứ ….
- Cả nước chia làm 12 lộ (Tiền Lê là 10 lộ; Lýlà 24 lộ phủ}. Đứng đầu có các chức chánh phó An Phủ Sứ. Dưới là phủ ,châu , huyện, do các chức tri phủ , tri châu ,tri huyện, trông coi.
- Dưới cùng là xã có chức xã quan đứng đầu .
- Việc đặt thêm các chức quan trông coi việc làng xã và sản xuất ... chứng tỏ bộ máy quan lại phát triển và tiến bộ.

So sánh với thời Lý:

-Giống : theo mô hình tổ chức bộ máy nhà nước thời Lý .
-Khác : thời Trần thêm một số cơ quan mới như : Quốc sử viện; Thái Y Viện; Tông Nhân Phủ ; Hà Đê Sứ ; Khuyến Nông Sứ ; Đồn Điền Sứ..

Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần ​

3.Pháp luật thời Trần:

- Bộ Quốc triều thông chế , sau sửa chữa và bổ sung thành Quốc triều Hình Luật
(giống như bộ Hình Thư năm 1042 thời Lý; quy định chặt chẽ bảo vệ nhà vua, cung điện, xem trọng bảo vệ của công và tài sản nhân dân, nghiêm cấm mổ trộm trâu bò, ngững người phạm tội bị xử phạt rất nghiêm khắc).
- Bộ Quốc triều Hình Luật được bổ sung thêm:xác nhận và bảo vệ tư hữu tài sản . qui định mua bán ruộng đất ; không hạn chế nuôi nô tỳ ,
-Đặt cơ quan Thẩm hình viện để xử kiện .
-Vua Trần để chuông lớn ở cung điện cho dân đến khi cần, sự cách biệt giữa vua quan và dân chúng chứa thực sự sâu sắc.
4. Quan hệ với nhà Tống , nhà Nguyên luôn luôn giữ vững địa vị độc lập, đoàn kết tốt đẹp với dân tộc ít người

II. NHÀ TRẦN XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ.

1. Nhà Trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng :

* Quân đội:
+Cấm quân (quân túc vệ): chuyên bảo vệ kinh thành và nhà vua được tuyển chọn từ thanh niên khỏe mạnh ở quê hương nhà Trần- Tức Mạc- Nam Định.
+Quân các lộ ở đồng bằng (Quân địa phương )gọi là chính binh , ở miền núi gọi là phiên binh, ở làng xã có hương binh .
-Thay phiên luyện tập quân sự và sản xuất , đó là chính sách :”ngụ binh ư nông”và theo chủ trương : “ Quân cốt tinh nhuệ chứ không cần nhiều”
-Thưòng xuyên được học binh pháp và luyện tập võ nghệ (Binh Thư Yếu Lược của Trần Quốc Tuấn là bước tiến mới về quân sự).
-Ngoài ra còn có quân của các vương hầu quý tộc, khi có chiến tranh .
- Cử các tướng giỏi phòng thủ biên giới phía Bắc.
Cách tổ chức quân đội như vậy đã làm tăng rất nhiều sức kháng chiến của nhân dân ta.

2.Phục hồi và phát triển kinh tế.

a. Nông nghiệp:

- Đắp đê phòng lụt dưới sự chỉ dẫn của các quan Hà đê sứ, nạo vét kênh ngòi , đảm bảo giao thông và tưới tiêu cho đồng ruộng.
- Đẩy mạnh khẩn hoang, khuyến khích các vương hầu, công chúa, quý tộc mộ người đi khẩn hoang, để tăng diện tích gieo trồng .
* Sản lượng lương thực tăng, nông nghiệp nhanh chóng phục hồi và phát triển.

b.Thủ công nghiệp và thương nghiệp có nhiều tiến bộ:

- Xưởng thủ công nhà nước- cục Bách tác- sản xuất đồ gốm, dệt, chế tạo vũ khí ..
-Thủ công nghiệp trong nhân dân như làm gốm có tráng men, đúc đồng. làm giấy......
- Ở các làng xã ,chợ búa mọc lên ngày càng nhiều;Thăng Long có 61 phố phường .
- Tiền tệ và hệ thống đo lường được thống nhất.
-Cửa biển Vân Đồn, Hội Thống , Hội Triều là nơi buôn bán tấp nập với thương nhân nước ngoài

Nhận xét:

* Nông nghiệp phát triển, thủ công nghiệp thương nghiệp, và buôn bán với người nước ngoài phát triển ,nền kinh tề Đại Việt đang từng bước tiến lên

* Kinh thành Thăng Long:

-Là trung tâm kinh tế: 61 phố phường buôn bán, xưởng thủ công nhà nước, các ngành nghề thủ công trong nhân dân....
-Trung tâm chính trị: có kinh thành, cơ quan nhà nước
-Là trung tâm văn hóa: điêu khắc có tháp Báo Thiên, chùa Một Cột....các Rồng, các lễ hội có thể thao, ca hát....

BÀI TẬP THỰC HÀNH

ĐỀ SỐ 1 – BÀI 13

Khoanh tròn một chữ cái trước câu trả lời đúng

Câu 1. Vị vua cuối cùng của nhà Lý là:
A. Lí Huệ Tông
B. Lí Cao Tông
C. Lí Anh Tông
D. Lí Chiêu Hoàng
Câu 2. Lí Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh vào thời gian:
A. Đầu năm 1226
B. Cuối năm 1226
C. Đầu năm 1225
D. Cuối năm 1225
Câu 3. Trần Cảnh lên làm vua lúc bao nhiêu tuổi?
A. 10 tuổi
B. 12 tuổi
C. 6 tuổi
D. 8 tuổi
Câu 4. Việc nhà Trần lên thay nhà Lý có ý nghĩa :
A. Củng cố chế độ quân chủ trung ương tập quyền vững mạnh
B. Tạo điều kiện cho nền quân chủ phát triển vững mạnh
C. Làm cho chế độ phong kiến suy sụp
D. Chứng tỏ nhà Trần mạnh hơn nhà Lý
Câu 5. Căn cú để nói rằng nước Đại Việt dưới thời Trần phát triển hơn thời Lý
A. Thời Trần sửa đổi, bổ sung thêm pháp luật
B. Thời Trần xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng
C. Thời Trần phục hồi và phát triển kinh tế
D. Tất cả các câu trên đều đúng
Câu 6. Một chế độ đặc biệt chỉ xuất hiện trong triều đại nhà Trần, đó là:
A. Chế độ Nhiếp chính vương
B. Chế độ Thái thượng hoàng
C. Chế độ lập Thái từ sớm
D. Chế độ nhiều Hoàng hậu
Câu 7. Thời Trần bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ:
A. Trung ương tập quyền
B. Phong kiến phân quyền
C. Vừa trung ương tập quyền vừa phong kiến phân quyền
D. Vua nắm quyền tuyệt đối
Câu 8. Thời Trần chia nước ta:
A. Làm 12 lộ
B. Làm 14 lộ
C. Làm 16 lộ
D. Làm 10 lộ
Câu 9. Vị vua đầu tiên của triều đại nhà Trần đó là:
A. Trần Duệ Tông (Trần Kinh)
B. Trần Thái Tông (Trần Cảnh)
C. Trần Thanh Tông (Trần Thừa)
D. Trần Anh Tông (Trần Thuyên)
Câu 10. Bộ luật mới của nhà Trần có tên gọi là gì? Ban hành vào năm nào?
A. Luật hình – năm 1226
B. Luật Hồng Đức – năm 1228
C. Quốc triều hình luật – năm 1230
D. Hình thư – năm 1042

Spoiler

Đáp án: 1D 2A 3D 4A 5D 6B 7A 8A 9B 10C

ĐỀ SỐ 2 – BÀI 13

I. PHẦN TRẮC NGHIỆM (5 ĐIỂM)

Khoanh tròn một chữ cái trước câu trả lời đúng

Câu 1. Thời Trần, quân đội được tuyển chọn theo chủ trương
A. Quân phải đông, nước mới mạnh
B. Quân lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông
C. Quân lính vừa đông, vừa tinh nhuệ
D. Quân đội phải văn võ song toàn
Câu 2. Thời Trần những người được tuyển chọn vào cấm quân là:
A. Trai tráng khỏe mạnh ở quê hương nhà Trần
B. Trai tráng khỏe mạnh đủ 18 tuổi
C. Trai tráng con em quý tộc, vương hầu
D. Trai tráng con em quan lại trong triều
Câu 3. Quân ở các lộ ở đồng bằng gọi là:
A. Cấm binh
B. Chính binh
C. Phiên binh
D. Hương binh
Câu 4. Quân các lộ ở miền núi gọi là:
A. Cấm binh
B. Hương binh
C. Phiên binh
D. Chính binh
Câu 5. Quân ở làng xã gọi là:
A. Phiên binh
B. Chính binh
C. Cấm binh
D. Hương binh
II. PHẦN TỰ LUẬN (5 ĐIỂM)

Câu 6. Em có nhận xét gì về tình hình thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần ở thế kỉ XVIII?

Spoiler

1B 2A 3B 4C 5D

Spoiler

1B 2A 3B 4C 5D
Câu 6. Em có nhận xét gì về tình hình thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần ở thế kỉ XVIII?
Thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần ở thế kỉ XVIII vẫn tiếp t5uc những nghề thủ công cổ truyền của các triều đại trước. Thương nghiệp phát triển hơn thể hiện ở chỗ Thăng Long bên cạnh hoàng hành, đã có 61 phường buôn bán sấm uất. Đặc biệt việc buôn bán giao lưu trao đổi hàng hóa với ngưới nước ngoài được mở rộng ở các cửa biển Hội Thống (Nghệ An), Hội Triều (Thanh Hóa) Vân Đồn (Quảng Ninh) là những nơi buôn bán tấp nập với thương nhân nước ngoài.

ĐỀ SỐ 3 – BÀI 13

Câu 1. (6 điểm) Nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh như thế nào? Theo em, việc nhà Trần thay nhà Lý có cần thiết không?

Câu 2. (4 điểm) Trình bày những nét chính về luật pháp thời Trần?

Spoiler

Câu 1. Nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh như thế nào? Theo em, việc nhà Trần thay nhà Lý có cần thiết không?
Nhà Lý chỉ lo ăn chơi xa hoa, bất lực, không chăm lo đến đời sống của nhân dân, làm cho nhân dân đói khổ, bất mãn và nổi dậy khởi nghĩa. Các thế lực phong kiến ở địa phương đánh giết lẫn nhau làm cho triều đình nhà Lý thêm suy yếu, xã hội rối loạn. Vua tôi nhà Lý bỏ chạy, nhà Lý phải dựa vào thế lực của nhà Trần để tồn tại, đó chính là cơ hội để nhà Trần buộc Lý Chiêu Hoàng (vua cuối cùng của nhà Lý) phải nhường ngôi cho Trần Cảnh (tháng 12 năm Ất Dậu – đầu năm 1226) nhà Trần thành lập.
Trong hoàn cảnh suy sụp của nhà Lý (cuối thế kỉ XII) nhà Trần thành lập thay nhà Lý quản lí đất nước là việc làm cần thiết để ổn định tình hình chính trị, xã hội, cải thiện đời sống cho nhân dân, xây dựng và bảo vệ đất nước.
Câu 2. Trình bày những nét chính về luật pháp thời Trần?
Thời Trần, nhà nước chú trọng sửa sang pháp luật, ban hành bộ luật mới gọi là Quốc triều hình luật. Hình luật thời Trần cũng giống như thời Lý nhưng được bổ sung thêm.
Pháp luật xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản, quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất.
Cơ quan quản lí và thực hiện pháp luật là Thẩm hình viện. Vua Trần vẫn để chuông ở thềm điện Long Trì cho dân đến kêu vua khi cần.

​

 

[Hanamizuki]

Giải bài tập SGK Lịch sử lớp 7 bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỉ XIII
1. Nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh nào?

Trả lời:

- Từ cuối thế kỉ XII, nhà Lý suy yếu, chính quyền không chăm lo đời sống nhân dân, quan lại ăn chơi sa doạ. Kinh tế khủng hoảng, mất mùa, nông dân li tán. Một số thế lực phong kiến địa phương nổi dậy, nhà Lý buộc phải dựa vào thế lực họ Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn.

- Tháng 12 năm Ất Dậu (đầu năm 1226), Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. Nhà Trần được thành lập.

3. Em hãy mô tả bộ máy quan lại thời Trần.

Trả lời:

Bộ máy quan lại thời Trần:

Các em dựa vào sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần để hoàn thành bài tập. Cần làm rõ, bộ máy nhà nước thời Trần cũng giống như thời Lý, được phân làm ba cấp, quyền hành tập trung trong tay vua (chế độ phong kiến tập quyền). Điểm khác là, tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần chặt chẽ, quy củ, hoàn chỉnh hem thời Lý. Các vua Trần thường nhường ngôi sớm cho con và xưng là Thái thượng hoàng, cùng với vua (con) giúp nước, đặt thêm một số cơ quan và chức quan để giúp vua trị nước.

4. Các đơn vị hành chính từ cấp lộ đến cấp xã ở thời Trần có gì thay đổi so với thời Lý?

Trả lời:

Các đơn vị hành chính từ cấp lộ đến cấp xã ở thời Trần có thay đổi so với thời Lý:

- Dưới thời Lý, cả nước chia thành 24 lộ, phủ, giao cho con, cháu nhà vua hoặc các đại thần cai quản.

- Dưới thời Trần, cả nước chia thành 12 lộ. Đứng đầu lộ có các chức quan chánh, phó an phủ sứ. Từ châu đến huyện, xã đều có người đứng đầu (tri phù, tri châu, tri huyện, xã quan).
Như vậy, tổ chức bộ máy nhà nước cấp địa phương dưới thời Trần quy củ, chặt chẽ hơn thời Lý.

5. Em hãy trình bày những nét chính về pháp luật thời Trần.

Trả lời:

Trình bày những nét chính về pháp luật thời Trần.

Nên so sánh, tìm ra điểm giống và khác nhau của luật pháp thời Trần (bộ Hình luật) và thời Lý (bộ Hình thư), để thấy được sự củng cố và hoàn thiện hơn của luật pháp thời Trần (có những điểm quy định cụ thể hơn, đặt thêm cơ quan Thẩm hình viện để lo việc xét xử, kiện cáo).

6. Hãy nêu những chủ trương và biện pháp xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng của nhà Trần. Kết quả của những biện pháp đó.

Trả lời:

Những chủ trương và biện pháp xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng của nhà Trần và kết quả của những biện pháp đó:

- Chú ý, tìm ra những điểm giống và khác về chủ trương chính sách phát triển quân đội của thời Trần so với thời Lý. Phân tích tác dụng của chính sách "ngụ binh ư nông" và chủ trương "quân lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông" và chính sách tăng cường đoàn kết quân đội của nhà Trần.

- Tác dụng của những chính sách trên là xây dựng được lực lượng quân đội hùng mạnh, có kỉ luật nghiêm minh. Là cơ sở để bảo vệ đất nước, chiến thắng giặc ngoại xâm.

7. Nhà Trần đã làm những gì để phục hồi và phát triển kinh tế sau những năm suy thoái cuối thời Lý?

Trả lời:

Nhà Trần đã làm những gì để phục hồi và phát triển kinh tế sau những năm suy thoái cuối thời Lý:

- Cần nêu bật các chính sách để phát triển sản xuất nông nghiệp (đẩy mạnh công cuộc khai khẩn đất hoang, mở rộng diện tích sản xuất, đắp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh; đặt các chức quan trông coi nông nghiệp; đắp đê Đỉnh nhĩ...). Chính nhờ những chính sách đó làm cho nông nghiệp được nhanh chóng phục hồi và phát triển, là cơ sở thúc đẩy sự phát triển của thủ công nghiệp và thương nghiệp.

- Cần so sánh với thời Lý, tìm ra những điểm mới trong thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần (lập nhiều chợ ở các địa phương, phát triển các cảng biển (Vân Đồn, Hội Thống...).

8. Em có nhận xét gì về vương triều Trần ở nửa cuối thế kỉ XIV?

Trả lời:

Nhận xét về Vương triều Trần ở nửa cuối thế kỉ XIV: Dựa vào bảng thống kê đã lập, nêu lên những biểu hiện trên lĩnh vực kinh tế - xã hội bấy giờ để nhận xét về sự suy sụp của nhà Trần, không còn đóng vai trò tích cực, tiến bộ như nửa đầu thế kỉ XIV về trước, bởi vậy sự sụp đổ của nhà Trần là không thể tránh khỏi.