Bút Nghiên
ButNghien.com
- Xu
- 552
HÁT GIAO DUYÊN
Ở nước ta, mỗi độ xuân về hoặc xuân thu nhị kỳ. Mọi nơi thường tổ chức lễ Tết, ăn mừng, vui chơi, chào đón ngày mùa bội thu, lễ rước Thành Hoàng v.v...
Trong những cuộc vui như vậy luôn có mặt những buổi giao duyên, đua đò, trống quân, hát xoan, hát ghẹo, sli hò, quan họ, hát đúm v.v...Đề tài của những cuộc hát rất rộng rãi và ngẫu hứng như: ca ngợi quê hương, xóm làng, những cảnh đẹp thiên nhiên, tình yêu trai gái v.v...
Chất trữ tình, tự sự, huê tình luôn luôn được nhấn mạnh. Đông đảo dân làng và các nơi lân cận kéo đến dự rất nhiệt tình. Những người tham gia hoạt động văn hoá này thường chia ra một bên nam, một bên nữ. Đầu tiên, họ hát chào nhau, chào tất cả mọi người đến thưởng thức với những lời ca hay, tươi đẹp. Họ đoái với nhau, thi giọng hát và sự đối đáp thông minh. Nhưng càng về sau càng “găng” và nặng về chất phong tình trai gái. Bên nữ có thể mạnh dạn hơn nhiều, chanh chua ngoa ngoắt và bên nam thì lộ ra cái chất tán tỉnh và thèm thuồng, đùa giỡn với bên nữ. Đối phương cũng chẳng chịu kém, cũng ỡm ờ, bờm xờm, chòng ghẹo. Riêng kiểu hát đúm là dữ dội hơn cả. Họ nói lúc tan là lúc đôi nào vào đôi ấy, dắt nhau vào một chỗ kín nào đó.
Hát đúm có những đoạn đối đáp như sau:
Đôi ta gặp gỡ nhau đây
Như đôi bò gầy gặp bãi cỏ non
- Anh còn son, em cũng còn son
Ước gì ta được làm con một nhà
Ra vào đụng chạm để mà nhớ thương
Ở đây, sự đụng chạm là sự nhớ thương tích cực, thể hiện mãnh liệt qua hành động.
Hoặc như:
- Công em vén váy phất cờ
Đẻ ra một lũ lờ đờ ngáo ngơ
- Có cây rối mới có hoa
Có công anh đi lại mới tòi ra cô nàng
- Làm hoa cho người ta hái
Làm gái cho người ta trêu
- Đôi ta như đá lưới dao
Năng liếc thì sắc, năng ra vào thì có tí nhau
- Cô kia tươi tốt rươm rà
Tuy rằng tốt đẹp nhưng mà cong chân.
Cô gái liền đáp lại:
- Em từ trong đó em ra
Cớ sao em biết rằng hoa chị tàn
Hoa tàn nhưng nhụy chửa tàn
Muốn xem, chị gỡ tấm màn cho xem
Hoặc như:
- Thân em ví xẻ làm đôi được
Thì mỗi anh hùng một miếng ngon
Thư hương gia giáo nếp nhà
Sao anh sàm sỡ ra tuồng tà ma
- Không bằng đôi má em hồng
Em trơn lông đỏ da quá mức
Anh là ma, anh bắt em má hồng.
Anh con trai cố tìm những phép màu để bắt cô gái. Mà do sự cần thiết, đã đẻ ra phép màu thật vì anh thấy cô gái sạch bong, tươi mát, đầy nhục cảm.
- Ba bốn nơi tới hỏi, em chẳng màng
Chờ anh chết vợ, em sẵn sàng nhảy sang.
Và... cứ như thế, hai bên nam thanh nữ tú... họ hát với nhau đến thâu đêm, suốt sáng. Hát từ đời này sang đời nọ, không dứt. Loại hát giao duyên này có nhiều câu hát thuộc ca dao, tục ngữ mà đậm đà nét phong tình.
Nữ :
Trầu ấy em tôi vôi tàu
Dù mặn, dù nhạt, dù cay, dù nồng
Dẫu chẳng lên vợ nên chồng
Xơi dăm ba miếng vợi lòng nhớ thương
Nam:
Cầm lược thì nhớ đến gừng
Cầm khăn nhớ túi, đi đường nhớ nhau
Cầm trầu lại nhớ đến cau
Cầm bấc nhớ đèn, cầm chỉ nhớ kim.
Nữ:
Cợt vậy mà thôi
Giỡn vậy mà thôi
Chồng em như nén vàng đôi... đợi em ở nhà...
Nam:
Ta về ta bẻ cành lá cắm đây
Đến mai ta cứ chốn này ta chơi
Bên kia gò, bên này cũng gò
Có phải nhân ngãi thì dò sang đây
Bên kia nương, bên này nương
Có phải nhân ngãi thì thương nhau cùng...
Hát giao duyên hãy còn sống mãi trong cuộc sống của chúng ta, trong ca dao, trong các câu chuyện kể tâm tình của dân gian, trong những cuộc hội hè đình đám, nó góp âm thanh và hình ảnh, làm duyên cho những sự gặp gở. Nó truyền từ đời nọ đến đời kia để những câu hát được mỗi ngày một mới mẻ. Quả thực, nhiều những câu hát mới ngày nay là một phần nào hoá thân của những câu hát mà những thế hệ trước chúng ta đã hát. Hình thức và thanh âm của chúng đã khác đi, nhưng tinh thần, hồn phách của nó chỉ là một. Nó ca ngợi cuộc sống, ca ngợi xóm làng, ca ngợi tình yêu trai gái mặn nồng khôn nguôi của những người con trai con gái sắp sửa và đang bước vào tình trường. Hát giao duyên sẽ còn mãi...
( Theo Ly Khắc Cung - Hà Nội văn hóa và phong tục )
