• HÃY CÙNG TẠO & THẢO LUẬN CÁC CHỦ ĐỀ KIẾN THỨC [Vn Kiến Thức] - Định hướng VnKienthuc.com
    -
    Mọi kiến thức & Thông tin trên VnKienthuc chỉ mang tính chất tham khảo, Diễn đàn không chịu bất kỳ trách nhiệm liên quan
    - VnKienthuc tạm khóa đăng ký tài khoản tự động để hạn chế SEO bẩn, SPAM, quảng cáo. Chưa đăng ký, KHÁCH vẫn có thể đọc và bình luận.

Đỗ Thị Lan Hương

Cộng tác viên
Thành viên BQT
Những năm 20 của thế kỉ trước, những bài thơ hát theo làn điệu dân ca, những bài thơ lục bát, song thất lục bát, thất ngôn… được truyền bá sâu rộng trong dân gian. Những gương anh hùng được Trần Tuấn Khải nói đến có giá trị khích lệ tinh thần yêu nước, nói lên nỗi đau nhục nô lệ lầm than, bày tỏ khát vọng độc lập tự do không bao giờ nguôi. Đỉnh cao thơ trữ tình yêu nước của Trần Quang Khải là ở 'Hai chữ nước nhà".
hai chữ nước nhà.png

Hai chữ nước nhà
(Trần Tuấn Khải)

I. Đọc – hiểu chú thích:

1. Tác giả:

– Nguyễn Tuấn Khải (1895- 1983), bút hiệu là Á Nam, quê làng Quang Xán, huyện Mĩ Lộc, tỉnh Nam Định
– Nguyễn Tuấn Khải là một nhà yêu nước. Ông thường mượn những đề tài lịch sử, hoặc những biểu tượng nghệ thuật để bộc lộ nỗi đau mất nước, nỗi căm thù quân giặc thêm vào đó là khích lệ tinh thần yêu nước của đồng bào, tỏ lòng khát khao độc lập, tự do.
– Thơ ông vào nổi tiếng, nhất là các bài hát theo các làn điệu dân ca và những bài thơ theo thể loại cổ truyền của dân tộc như lục bát, song thất lục bát…

2. Tác phẩm:
– Hoàn cảnh sáng tác: “Hai chữ nước nhà” là bài thơ đầu tiên trong tập Bút quan hoài của Trần Tuấn Khải.

– Bố cục
+ Phần 1 (8 câu đầu): Tâm trạng người cha trong cảnh ngộ chia li
+ Phần 2 (20 câu tiếp): Hiện thực đau đớn của đất nước và nỗi lòng của người ra đi
+ Phần 3 (8 câu cuối): Lời tao gửi sự nghiệp cứu nước cho con

– Nội dung: Qua đoạn trích Hai chữ nước nhà tác giả đã mượn một câu chuyện lịch sử có sức gợi cảm vô cùng lớn để bộc lộ được tình cảm mãnh liệt với đất nước khích lệ lòng yêu nước của đồng bào dân tộc.

II. Đọc – hiểu văn bản:
1. Tâm trạng của người cha khi phải từ biệt con:

– Từ ngữ hình ảnh ước lệ: mây sầu ảm đạm, gió thảm đìu hiu, hổ thét chim kêu ⇒ Gợi cuộc chia tay diễn ra ở biên giới- nơi tận cùng của Tổ quốc.
→ Hoàn cảnh đau đớn, éo le: cha bị bắt giải sang Trung Quốc không mong ngày trở về- nước mất nhà tan, cha con li biệt.

– Hình ảnh: “hạt máu nóng”, “hồn nước”,” tầm tã châu rơi”: Tận cùng đau đớn, tận cùng xót xa.
– Khuyên con trở lại để lo tính việc trả thù nước đền nợ nhà.
⇒ Lời khuyên có ý nghĩa như lời trăng trối. Nó thiêng liêng, xúc động và có sức truyền cảm hơn bao giờ hết khiến người đọc khắc cốt ghi xương.

2. Tình đất nước và nỗi lòng người ra đi:

– Hình ảnh ước lệ tượng trưng: bốn phương máu lửa, xương rừng máu sông, thành tung quách vỡ, bỏ vợ lìa con : Hiện lên tình hình đất nước tang tóc, đau thương nhằm kể tội ác của giặc ngoại xâm
– Hình ảnh ước lệ tượng trưng; giọng lâm li, thống thiết: xé tâm can, ngậm ngùi, khóc than thương tâm, khối uất, vật cơn sầu, càng nói càng đau.
→ Nỗi đau vò xé trong lòng. Nỗi đau thương nước mất nhà tan thiêng liêng, cao cả, vượt lên số phận cá nhân trỏ thành nôi đau non nước, kinh động đất trời.
⇒ Đó còn là tâm trạng của nhân dân Đại Việt đầu thế kỉ XV, vừa là tâm trạng của tác giả và nhân dân Việt Nam đầu thế kỉ XX.

3. Lời trao gửi sau cùng của người cha cho con:

– Hình ảnh người cha : “Thân tàn”, “tuổi già sức yếu”, “sa cơ”, “đành bó tay” ⇒ Khích lệ ý chí gánh vác giang sơn sau này của con.
– Nhấn mạnh nhiệm vụ gánh vác non sông đất nước là nhiệm vụ trọng đại, khó khăn, thiêng liêng vô cùng.
– Hoàn toàn tin tưởng và tin cậy vào con trai sẽ thay mình rửa nhục cho nhà, cho nước ⇒ Tinh thần, ý chí, lòng yêu nước,

III. Tổng kết:

1. Nội dung:

Qua đoạn trích Hai chữ nước nhà tác giả đã mượn một câu chuyện lịch sử có sức gợi cảm vô cùng lớn để bộc lộ được tình cảm mãnh liệt với đất nước khích lệ lòng yêu nước của đồng bào dân tộc

2. Nghệ thuật:
– Bài thơ sử dụng thành công thể thơ song thất lục bát. Giọng điệu da diết thông thiết và có sức gợi cảm, lay động mạnh mẽ vì gợi đúng thực trạng đất nước buổi lâm nguy. Nhấn mạnh tâm trạng bi tráng của nhân vật lịch sử, khích lệ tinh thần yêu nước.

Trả lời câu hỏi SGK
Trả lời câu 1 (trang 162 sgk): Em có nhận xét gì về giọng điệu của đoạn này? Thể thơ truyền thống song thất lục bát, đã góp phần vào việc thể hiện giọng điệu đó như thế nào?
Trả lời:

Giọng điệu: Đúng như lời chú của tác giả, ở đây, ông mượn lời của Nguyễn Phi Khanh dặn dò con là Nguyền Trãi để kí thác lòng yêu nước của mình. Nói đúng hơn đây là trối trăn của cha với con trước phút chia xa vĩnh viễn giữa cảnh quốc phá gia vong. Từng lời nói trĩu nặng ân tình mà cũng chứa chan bao nỗi đau đớn, xót xa. Do đó giọng điệu của đoạn thơ thật thống thiết lâm li với bao lời cảm thán.

– Thể thơ:

+ Thể thơ song thất lục bát diễn đạt thích hợp cảm xúc, giọng điệu trầm buồn của bài thơ.
+ Sự đan xen hai câu bảy chữ như trào dâng, dồn dập diễn tả nỗi uất ức, căm hờn
+ Hai câu lục bát tha thiết, chậm dãi tạo độ sâu lắng, da diết

Trả lời câu 2 (trang 162 sgk ): Đoạn thơ có thể chia làm ba phần, em hãy tìm hiểu ý chính từng phần.
Trả lời:
Đoạn thơ có chia làm 3 phần
– 8 câu thơ đầu: Cảnh tượng buồn thảm của đất nước khi giặc xâm lược
– 20 câu thơ tiếp: Tội ác của giặc Minh và tiếng khóc than của tác giả.
– 8 câu cuối: Đặt trọng trách cứu nước lên vai đứa con.

Câu 3 (trang 162 sgk): Ở 8 câu thơ đầu, hãy tìm và phân tích những chi tiết nghệ thuật biểu hiện:
– Bối cảnh không gian.
– Hoàn cảnh éo le và tâm trạng ấy, lời khuyên của cha có ý nghĩa như thế nào?

Trả lời:


– Không gian: Cuộc chia li diễn ra chốn ải Bắc đìu hiu buồn bã với mây sầu gió thẳm, hổ thét, chim kêu… Ải Bắc (ải Nam quan) nơi rào giậu của đất nước. Đây cũng chính là nơi Nguyễn Phi Khanh chia tay mãi mãi với Tổ quốc, quê hương – Tâm trạng ủ ê, buồn thảm bao phủ lên cảnh vật làm não lòng người. Bởi vậy, tuy tác giả sử dụng các từ ngừ ước lệ nhưng vẫn tạo được một không khí phẫn uất đau thương cho cả bài thơ. Không khí ấy không chỉ là không khí thời Nguyễn Phi Khanh chia tay Nguyễn Trãi mà cũng chính là không khí của xã hội nước ta đầu thế kỉ XX.
Tiếp đó là hoàn cảnh và tâm trạng nhân vật: Bốn câu thơ tiếp theo có máu và nước mắt:
Hạt máu nóng thấm quanh hồn nước
Chút thân tàn lần bước dặm khơi
Trông còn tầm tã châu rơi
Con ơi con nhớ lấy lời cha khuyên.

Người cha bị giặc Minh bắt, áp giải sang Tàu một đi không trở lại. Đứa con trai muốn đi theo cha cho tròn đạo hiếu. Nhưng người cha đã nén lòng mình, khuyên con mau trở lại đáp đền thù nhà nợ nước. Cả hai cha con, phút này đều đau đớn tột cùng, xót xa khôn kể: nước mất nhà tan, cha con rồi đây đôi ngả…
Trong tình cảnh này, máu và nước mắt chan hòa trong từng dòng thơ là sự chân thực tận thâm tâm.
Lời khuyên của người cha trong bối cảnh và tâm trạng như đã nói trên quý giá, thiêng liêng và xúc động như một lời tràn trối. Người nghe vì thế nhất định phải nhập tâm ghi nhớ chẳng thể nào quên.

Câu 4 (trang 162 sgk): Phân tích đoạn thơ thứ hai:
– Tâm sự yêu nước của tác giả thể hiện qua những tình cảm nào?
– Tìm hiểu sức gợi cảm của đoạn thơ.

Trả lời:

Tâm sự yêu nước thể hiện qua những vần thơ thấm đẫm huyết lệ tạo sức lay động mạnh mẽ.
– Bốn câu thơ đầu phần 2
+ Lời dặn dò đứa con thay mình trả thù nhà, đền nợ nước.
+ Nhắc đứa con nhớ về trang sử hào hùng, niềm tự hào của dân tộc
+ Lấy tấm gương hiệp nữ minh chứng cho việc hy sinh vì nghiệp lớn

– Tám câu thơ tiếp phần 2
+ Gợi tả cảnh đau thương, mù mịt của đất nước khi bị xâm lăng
+ Cảnh thê lương “xương rừng máu rộng”, “xiêu tán hao mòn”, “bốn phương khói lửa”
+ Tiếng khóc thương ai oán trước nạn đất nước diệt vong, người người li biệt
+ Nỗi đau xé tận tâm can của người đang đi vào cõi chết nhưng vẫn không quên tội ác kẻ thù

– Bốn câu thơ cuối đoạn 2:
+ Trực tiếp thể hiện nỗi đau mất nước, xót cảnh nòi giống lầm than
+ Nỗi uất hận trước tội ác của kẻ thù

– Sức gợi cảm nằm ở:
+ Những hình ảnh chia lìa, tang tóc làm đau buốt tâm can.
+ Tâm trạng uất hận,đau xót lên đến đỉnh điểm trước tội ác của giặc
+ Nỗi lòng thương xót, cảm xúc chân thành của tác giả tạo sức lay động.

Câu 5 (trang 163 sgk ): Phần cuối đoạn thơ, người cha nói đến cái thế bất lực của mình và sự nghiệp của tổ tông là nhằm mục đích gì?
Trả lời:

– Nỗi bất lực của người cha : tuổi cao, sức yếu, lỡ sa cơ, thân tàn
– Nhắc sự nghiệp của tổ tông: vì nước gian lao
⟹ Đặt niềm tin và khích lệ ý chí trả nợ nước, báo thù nhà của đứa con. Người cha giao trọng trách gánh vác cho đứa con.

Trên đây là những ý chính bài "Hai chữ nước nhà" của Trần Tuấn Khải. Hi vọng bài viết này phần nào giúp các bạn học sinh có thêm nội dung tham khảo để làm bài đạt kết quả tốt nhất.
_Chúc các bạn học tốt!_​
 
Trắc nghiệm về bài thơ hai chữ nước nhà

Câu 1: Tác giả của bài thơ là ai?


A. Trần Quốc Tuấn
B. Trần Tuấn Khải
C. Trần Quang Khải
D. Phan Bội Châu

Câu 2: Bài thơ Hai chữ nước nhà nằm trong tập thơ nào?

A. Duyên nợ phù sinh I
B. Bút quan hoài I
C. Với sơn hà I, II
D. Bút quan hoài

Câu 3: Bài thơ được làm theo thể thơ nào?
A. Thất ngôn bát cú đường luật
B. Lục bát
C. Song thất lục bát
D. Ngũ ngôn

Câu 4: Bài thơ là lời của ai?

A. lời của vị quan với dân chúng về cảnh đất nước đương thời.
B. lời trăng trối của người cha đối với con trước giờ vĩnh biệt, trong cảnh nước mất nhà tan.
C. lời của nhà vua với muôn dân về cảnh nước mất nhà tan.
D. lời của một người dân yêu nước, đau xót trước cảnh nước mất nhà tan.

Câu 5: Tám câu thơ cuối thể hiện tâm sự gì của người cha với đứa con?

A. Lời than về thế bất lực của người cha và lời trao gửi cho con, giao vác trọng trách gánh vác non sông.
B. Tâm trạng của người cha trong cảnh ngộ éo le, đau đớn.
C. Lời dặn dò của người cha trước lúc ra đi về nỗi đau mất nước.
D. Mong ước người con sẽ sống có ích, thành người giúp ích cho đất nước

Câu 6: Hình ảnh ngọn cờ độc lập ở khổ thơ cuối có ý nghĩa gì?

A. Niềm tin vào chiến thắng đang đến rất gần của dân tộc.
B. Thể hiện khát khao chiến thắng,
C. Thể hiện niềm tự hào về dân tộc ta luôn giữ vững độc lập.
A. Dặn dò con cháu phải kế tục truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm, vừa là niềm tin vào thế hệ trẻ.

Câu 7: Theo em hai chữ "nước nhà" hiểu theo cách nào đúng nhất?

A. "nước nhà" là chỉ đất nuước
B."nước nhà" là một từ ghép đẳng lập
C. "nuớc"và "nhà" là hai khái niệm có mối tương quan không thể tách rời. Nếu nuớc mất thì nhà tan
D. Tất cả đều đúng

Câu 8: Ý nào nói đúng nhất về bối cảnh không gian được dựng lên ở bốn câu thơ đầu?

Chốn ải Bắc mây sầu ảm đạm,
Cõi giời Nam gió thảm đìu hiu,
Bốn bề hổ thét chim kêu,
Đoài nom phong cảnh như khêu bất bình.
(Hai chữ nước nhà)
A. Là nơi tận cùng của Tổ quốc.
B. Bị bao trùm bởi một màu tang tóc, thê lương.
C. Cảnh vật như giục cơn sầu trong lòng người.
D. Kết hợp cả ba nội dung trên.

Câu 9: Hoàn cảnh và tâm trạng của hai nhân vật được tái hiện trong các câu thơ sau như thế nào?

Hạt máu nóng thấm quanh hồn nước
Chút thân tàn lần bước dặm khơi,
Trông con tầm tã châu rơi,
Con ơi, con nhớ lấy lời cha khuyên.

(Hai chữ nước nhà)

A. éo le và tột cùng đau đớn, xót xa.
B. Sung sướng và hạnh phúc.
C. Nghèo khổ và phải chia cắt.
D. Đáng tự hào và oanh liệt

Câu 10: Trong bài thơ Hai chữ nước nhà, điều quan trọng nhất mà người cha dặn con là gì?

A. Không quên tổ tiên đã từng vì nước đã gian lao.
B. Gánh vác nhiệm vụ đánh đuổi ngoại xâm, giành lại độc lập cho nước nhà.
C. Không quên ngọn cờ độc lập máu đào còn đây.
D. Không quên cảnh nước nhà đau khổ, nòi giống lầm than.

Câu 11: Các câu thơ sau thể hiện điều gì?

Bốn phương khói lửa bừng bừng,
Xiết bao thảm họa xương rừng máu sông!
Nơi đô thị thành tung quách vỡ,
Chốn nhân gian bỏ vợ lìa con,
Làm cho xiêu tán hao mòn,
Lạ gì khác giống dễ còn thương đâu!
(Hai chữ nước nhà)


A.Tội ác của quân giặc.
B. Cảnh ngộ của người cha.
C. Tình cảnh đau thương của đất nước.
D. Kết hợp cả A và C.
E. Kết hợp cả B và C

Câu 12: Trong phần cuối của đoạn trích, người cha nói về cái thế bất lực của mình với người con. Nhận định nào nói đúng nhất ý nghĩa của việc làm đó

A. Nhằm kích thích, hun đúc ý chí gánh vác giang sơn của người con.
B. Làm cho lời trao gửi của người cha có thêm sức nặng tình cảm.
C. Để người con thấy rõ người cha không còn hi vọng gì nữa.
D. Cả A và B đều đúng.
E. Cả A và C đều đúng

Đáp án
Câu 1: B
Câu 2: D
Câu 3:C
Câu 4: B
Câu 5: A
Câu 6: D
Câu 7: C
Câu 8: D
Câu 9: A
Câu 10: B
Câu 11: D
Câu 12: D

Sen Biển( sưu tầm)
 
Sửa lần cuối:
CHAT
  1. No shouts have been posted yet.

Chủ đề mới

VnKienthuc lúc này

Không có thành viên trực tuyến.

Định hướng

Diễn đàn VnKienthuc.com là nơi thảo luận và chia sẻ về mọi kiến thức hữu ích trong học tập và cuộc sống, khởi nghiệp, kinh doanh,...
Top