Nguyễn Tuân là một nhà văn lớn trong nền văn học Việt Nam. Cả cuộc đời ông luôn theo đuổi cái đẹp. "Chữ người tử tù" là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân.
Tiết 41: CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ
Nguyễn Tuân
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức
a/ Nhận biết: Nêu được tiểu sử tác gỉa, hoàn cảnh sáng tác, phong cách nghệ thuật của nhà văn.
b/ Thông hiểu: Hiểu được quan niệm về cái Đẹp của Nguyễn Tuân.
c/Vận dụng thấp: Thấy được một vài nét độc đáo trong bút pháp nghệ thuật của Nguyễn Tuân.
d/Vận dụng cao: Vận dụng hiểu biết về hoàn cảnh lịch sử xã hội để lí giải nội dung, nghệ thuật của tác phẩm văn học.
2. Kĩ năng
a/ Biết làm: bài đọc hiểu về truyện ngắn của Nguyễn Tuân
b/ Thông thạo: sử dụng tiếng Việt khi trình bày một bài nghị luận về một tác phẩm, đoạn trích văn xuôi
3.Thái độ
a/ Hình thành thói quen: đọc hiểu văn bản
b/ Hình thành tính cách: tự tin trình bày kiến thức về truyện ngắn của Nguyễn Tuân.
c/Hình thành nhân cách: có tâm hồn nghệ sĩ, biết yêu cái đẹp, lên án cái ác, cái xấu.
4. Những năng lực cụ thể học sinh cần phát triển
- Năng lực giải quyết vấn đề: lí giải vấn đề đời sống được thể hiện qua tác phẩm sự đề cao cái đẹp, đề cao thiên lương của con người;
- Năng lực sáng tạo: học sinh xác định và hiểu được những ý tưởng mà tác giả muốn gửi gắm. Trình bày được suy nghĩ của mình trước giá trị cuộc sống được thể hiện qua tác phẩm.
- Năng lực hợp tác: HS cùng chia sẻ, phối hợp với nhau qua hoạt động thảo luận nhĩm.
- Năng lực giao tiếp TV: HS giao tiếp cùng tác giả qua văn bản, nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt.
- Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: HS cảm nhận vẻ đẹp ngôn ngữ văn học -tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân; biết rung động trước cái đẹp nhân cách và tài năng của nhân vật.
B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
1. Giáo viên
- SGK, SGV, Tư liệu Ngữ Văn 11, thiết kế bài học, phiếu bài tập.
- Máy tính, máy chiếu, loa.
2. Học sinh
Sách giáo khoa, bài soạn, vở ghi.
III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH
GV tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp nêu vấn đề, gợi mở, đàm thoại, kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi, thực hành. GV phối hợp các phương pháp dạy học tích cực trong giờ dạy.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Ổn định tổ chức
Lớp Ngày dạy Sĩ số HS vắng
2. Kiểm tra bài cũ:
- Phân tích tình huống truyện trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” (Nguyễn Tuân).
3. Bài mới
& 1. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
- Mục tiêu: GV giúp HS tạo tâm thế trước khi vào bài mới.
- Thời gian: 5 phút.
- Hình thức: GV gợi dẫn vào bài mới:
Nhân vật là kết tinh của cả tác phẩm, là nơi hội tụ tài năng của nhà văn. Xây dựng thành công nhân vật là điểm tựa vững chắc cho sự thành công của truyện ngắn. “Chữ người tử tù” đạt đến đỉnh cao vì đã khắc họa thành công nhân vật Huấn Cao- nhân vật được đánh giá là “đẹp nhất trong đời văn Nguyễn Tuân” (Chu Văn Sơn). Tiết học này chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu, khám phá những vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao.
& 2. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
| Hoạt động của GV và HS | Nội dung cần đạt |
| * Thao tác 1 : Hướng dẫn HS tìm hiểu về nhân vật Huấn Cao - Mục tiêu: GV giúp HS tìm hiểu tri thức về nhân vật Huấn Cao. - Thời gian: 20 phút. - Kĩ thuật: Động não. - Hình thức tổ chức: GV cho HS làm việc cá nhân tại lớp. - Các bước thực hiện: + Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ - Tại sao Huấn Cao bị bắt? Vẻ đẹp của hình tượng Huấn cao được thể hiện ở những phương diện nào? HS: – là người viết chữ đẹp – là người có khí phách – là người có tâm. Giáo viên chốt 3 vẻ đẹp của hình tượng nhân vật và giao nhiệm vụ cho các nhóm tìm hiểu Nhóm 1: Tìm những chi tiết trong tác phẩm để chứng minh vẻ đẹp tài năng của Huấn Cao ? Nhóm 2: Tìm những chi tiết trong tác phẩm và phân tích để chứng minh vẻ đẹp khí phách của Huấn Cao ? Nhóm 3: Tìm những chi tiết trong tác phẩm chứng vẻ đẹp tâm hồn của Huấn Cao? Nhóm 1 trình bày sản phẩm Giáo viên đánh giá và giảng bình chốt ý. “Chữ” ở đây là chữ Hán – thứ chữ khối vuông, được viết bằng bút lông, vừa có tính chất tạo hình vừa ít nhiều mang dấu ấn cá tính, nhân cách người viết. Người viết chữ đẹp được coi là nghệ sĩ và viết chữ được xem là một hành vi sáng tạo nghệ thuật, một hoạt động sản sinh cái đẹp. Bộ môn nghệ thuật ấy được gọi là thư pháp. GV trình chiếu hình ảnh về thư pháp để giúp HS cảm nhận rõ hơn. Nhóm 2 trình bày sản phẩm – Giáo viên đánh giá và giảng bình: Nguyễn Du từng viết: “ Hùm thiêng khi đã sa cơ cũng hèn”. Tuy nhiên Huấn Cao nằm ngoài qui luật ấy. Trong ngục thất ông vẫn hiên ngang, bất khuất, ung dung tự tại. Điều đó bộc lộ qua hành động lạnh lùng dỗ gông, bỏ ngoài tai lời đe dọa của tên lính áp giải, thái độ thản nhiên nhận rượu thit, lời nói tỏ ra khinh bạc với quản ngục. Đúng là khí phách của một bậc anh hùng “phú quí bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất” Nhóm 3 trình bày sản phẩm Học sinh các nhóm bổ sung, phản biện hoàn thiện sản phẩm. – Giáo viên đánh giá và giảng bình: Vẻ đẹp thiên lương trong sáng: ông từ bỏ đặc quyền đặc lợi để đứng về phía nhân dân đấu tranh cho quyền lợi của họ. Khi vào tù Huấn Cao vẫn giữ nguyên vẹn tấm lòng ấy. Điều đó thể hiện rõ ở lí do ông cho chữ viên quản ngục “cảm tấm lòng” chứ không phải lung lay vì tiền bạc, quyền thế. Nguyễn Du từng khẳng định “ Cái Tâm kia mới bằng ba cái Tài, và có lẽ đây mới chính là điều khiến cho Huấn Cao tỏa sáng ở chốn lao tù. V. Goth có nói : “Trước một trí tuệ vĩ đại tôi cúi đầu, trước một trái tim vĩ đại, tôi quỳ gối”. Huấn Cao là nhân vật hội tụ mọi vẻ đẹp: trí tuệ và trái tim xứng đáng được tôn kính. Thái độ trân trọng, ngợi ca, nuối tiếc của nhà văn trước một vẻ đẹp văn hóa lâu đời đang có nguy cơ mai một đồng thời là sự thể hiện quan niệm thẩm mĩ mà suốt đời nhà văn theo đuổi : cái Đẹp là sự hòa hợp giữa cái Tâm và cái Tài, cái Tài nhờ có cái Tâm để mà “cháy lên”, còn cái Tâm nhờ có cái Tài để mà “tỏa sáng” (R.Gamatốp). Là nhân vật trung tâm của tác phẩm, Huấn Cao hội tụ những nét đẹp rực rỡ nhất và cũng là nơi nhà văn gửi gắm thông điệp nghệ thuật sâu xa của mình. Những điểm sáng ở nhân vật này là: tài hoa – khí phách – thiên lương. Tất cả được chạm khắc qua ngòi bút tài hoa, điêu luyện mà thấm đẫm màu sắc lãng mạn của Nguyễn Tuân. | II. Đọc hiểu văn bản 2. Nhân vật Huấn Cao - Kẻ cầm đầu cuộc đại nghịch chống triều đình bị bắt giam với án tử hình đang chờ ngày ra pháp trường. a. Một người nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thư pháp – Tài năng của Huấn Cao được miêu tả gián tiếp qua lời đồn: “ …hay là người mà vùng tỉnh Sơn vẫn khen là có tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp” – Lời ngợi ca và mơ ước cháy bỏng của Viên Quản Ngục: “ Chữ ông Huấn Cao đẹp lắm, vuông lắm có được chữ của ông Huấn là như có một vật báu trên đời”. – Qua hành động và thái độ bất chấp tính mạng của viên quản ngục. àNhân vật được giới thiệu gián tiếp. Mới Văn kỳ thanh bất kiến kỳ hình mà quản ngục đã tâm phục Huấn Cao - đó là cách miêu tả lấy xa nói gần, lấy bóng lộ hình. => Nghệ thuật thư pháp. + Trân trọng, ngưỡng mộ người tài. + Trân trọng nghệ thuật thư pháp. =>truyền thống văn hóa dân tộc. =>Huấn Cao là một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thư pháp. Qua đó nhà văn Nguyễn Tuân bộc lộ sự ngưỡng mộ, trân trọng với những người tài hoa và nghệ thuật thư pháp cổ truyền của dân tộc. b. Một con người có khí phách hiên ngang bất khuất – Trước khi vào ngục: + Là thủ lĩnh trong phong trào chống lại triều đình. – Khi vào ngục: + Không thèm chấp, không thèm để ý đến câu nói của những tên lính. + Hành động “dỗ gông” => thái độ coi thường chốn ngục tù. – Thản nhiên nhận rượu thịt như một việc vẫn làm trong cái hứng sinh bình => phong thái tự do, ung dung, coi thường cái chết. – Trả lời Viên Quản Ngục bằng thái độ khinh miệt: “Ngươi hỏi ta muốn gì? Ta chỉ muốn có một điều là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây nữa” => Không quỵ lụy trước cường quyền. <=> Huấn Cao là trang anh hùng dũng liệt, khí phách hiên ngang, bất khuất. c. Một nhân cách, một thiên lương cao cả - Không vì vàng ngọc mà ép mình viết câu đối => là người trọng nghĩa khinh lợi. - Khi biết được tấm lòng của Viên Quản Ngục, Huấn Cao đồng ý cho chữ: chỉ cho chữ những người biết trọng cái tài, quý cái đẹp. - Câu nói : “thiếu chút nữa ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ”: thể hiện tấm lòng trân trọng những người có sở thích thanh cao, có nhân cách cao đẹp. <=> Cái Tâm trong sáng, cao cả * Quan niệm thẩm mĩ của nhà văn: - Cái Đẹp và Cái Thiện không thể tách rời. - Một nhân cách đẹp là sự thống nhất cao cả giữa cái Tài và cái Tâm. => Đây là quan niệm thẩm mĩ tiến bộ. Qua đó bộc lộ tấm lòng yêu nước thầm kín của nhà văn Nguyễn Tuân - Hình tượng Huấn Cao trọn vẹn và hoàn hảo bởi một cảm hứng lãng mạn, một bút pháp lý tưởng hoá của Nguyễn Tuân. Một cốt cách: Nhất sinh đệ thủ bái hoa mai. <=> Bằng bút pháp lãng mạn, Nguyễn Tuân đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật Huấn Cao: một người vừa có Tài, vừa có Tâm. Hiên ngang, bất khuất trước cái xấu, cái Ác; mềm lòng trước cái Đẹp, cái Thiện. |
& 3. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
Hoạt động của GV - HS | Kiến thức cần đạt |
| - Mục tiêu: GV giúp HS hệ thống lại kiến thức của bài dạy. - Thời gian: 5 phút. - Hình thức tổ chức dạy học: GV cho HS hoàn thiện phiếu học tập tại lớp. - Các bước thực hiện: + Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ Câu 1: Hành động rỗ rệp thang gông của Huấn Cao là biểu hiện của: Dũng khí, không run sợ trước cường quyền. B. Hành động theo thói quen C. Sợ hãi, run rẩy D. Nhân cách cao đẹp Câu 2: Huấn Cao đồng ý cho chữ Viên Quản ngục vì: A. Nể thầy thơ lại đã cầu xin B. Cảm ơn quản ngục đã biệt đãi C. Vì muốn được nổi tiếng D. Vì cảm tấm lòng “biệt nhỡn liên tài” của quản ngục. Câu 3:Nhận định nào đánh giá đầy đủ nhất về nhân vật Huấn Cao? A. Người anh hùng chọc trời khuấy nước. B. Người anh hùng thất thế nhưng vẫn hiên ngang C. Một tấm lòng trong thiên hạ D. Một con người có tài, có tâm, có khí phách hiên ngang. Câu 4: Thủ pháp nghệ thuật tiêu biểu để xây dựng hình tượng nhân vật Huấn Cao? A. Ẩn dụ B. Nhân hóa C. Tương phản, đối lập D. Liệt kê + Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ + Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện + Bước 4: GV nhận xét, chốt kiến thức | ĐÁP ÁN A D D C |
& 4. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
Hoạt động của GV - HS - Mục tiêu: GV giúp HS vận dụng kiến thức đã học để ứng dụng vào cuộc sống.- Kỹ thuật dạy học: Động não. - Hình thức dạy học: GV cho HS làm việc nhóm tại lớp. - Thời gian: 5 phút. - Các bước thực hiện: | Kiến thức cần đạt |
| + Bước 1: GV giao nhiệm vụ Trước hình tượng nhân vật Huấn Cao - một con người hiên ngang bất khuất, em có suy nghĩ gì về cách sống của con người hiện nay? + Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ + Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện + Bước 4: GV nhận xét, chốt kiến thức. | - Trước hình tượng nhân vật Huấn Cao, liên hệ tới lối sống dũng cảm, dám đối mặt với khó khăn thử thách của con người hiện nay. - Khái niệm: Dũng cảm nghĩa là có dũng khí vươn lên, đối đầu với nguy hiểm, khó khăn để làm những việc có ích cho cuộc sống của chính mình cũng như cho xã hội. - Biểu hiện: Khí thế mạnh mẽ, dám đương đầu với khó khăn, thử thách mà không hề run sợ, luôn đấu tranh cho lẽ phải. VD: + Trong lịch sử đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam. + Ngày nay: trên mặt trận lao động sản xuất, đấu tranh phòng chống tội phạm ( nêu một vài tấm gương tiêu biểu của chiến sĩ cảnh sát, bộ đội…) + Trong cuộc sống hàng ngày: cứu người bị hại, gặp nạn. - Ý nghĩa: + Dũng cảm giúp bạn vượt qua mọi khó khăn của cuộc sống, đạt được những điều mong muốn. + Dũng cảm giúp bạn có được niềm tin của những người xunh quanh. - Bài học: + Sống dũng cảm, biết chấp nhận thử thách và coi đó là cơ hội để bản thân khẳng định giá trị của bản thân. + Luôn tạo ra động lực, động viên những người xung quanh sống ý chí, dũng came vươn lên trong cuộc sống. - Phê phán: + Lối sống hèn nhát. + Lối sống ích kỉ, vụ lợi cá nhân. |
&5. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI, MỞ RỘNG
Hoạt động của GV - HS | Kiến thức cần đạt |
- Học bài cũ. Tìm hiểu thêm về nghệ thuật thư pháp. - Tìm hiểu hình tượng nhân vật viên quản ngục. | Tra cứu tài liệu trên mạng, trong sách tham khảo. |
Trên đây là Giáo án "Chữ người tử tù" (Tiết 2), hi vọng VNK sẽ giúp quý bạn đọc có một nguồn tham khảo hữu ích cho bài "Chữ người tử tù". Chi tiết giáo án trong file đính kèm.
Sửa lần cuối:
