Chia Sẻ Em hãy trình bày nhận thức về tác dụng giáo dục thẩm mỹ của bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu

[thich van hoc]

Văn học phản ánh cuộc sống bằng hình tượng nghệ thuật. Chính con đường độc đáo này đã tạo ra nhiều khoái cảm thẩm mĩ cho người đọc. Bởi thế, khi đọc bài thơ Việt Bắc, một trong những bài thơ hay nhất trong tập thơ Việt Bắc – bản anh hùng ca về cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta ( 1946 – 1954) – chúng ta dễ bị xúc động bởi vẻ đẹp của cảnh vật Việt Bắc, vẻ đẹp của tình nghĩa cách mạng, nhân dân thắm thiết…qua những vần thơ chân chất hồn dân tộc nhưng điêu luyện.

Em hãy trình bày nhận thức về tác dụng giáo dục thẩm mỹ của bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu.

Bài làm:​

Văn học phản ánh cuộc sống bằng hình tượng nghệ thuật. Chính con đường độc đáo này đã tạo ra nhiều khoái cảm thẩm mĩ cho người đọc. Bởi thế, khi đọc bài thơ Việt Bắc, một trong những bài thơ hay nhất trong tập thơ Việt Bắc – bản anh hùng ca về cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta ( 1946 – 1954) – chúng ta dễ bị xúc động bởi vẻ đẹp của cảnh vật Việt Bắc, vẻ đẹp của tình nghĩa cách mạng, nhân dân thắm thiết…qua những vần thơ chân chất hồn dân tộc nhưng điêu luyện.

Tác phẩm văn học là một công trình nghệ thuật bằng ngôn ngữ. Trong công trình nghệ thuật ấy, toàn cảnh bức tranh xã hội đã dựng nên theo một quan điểm nghệ thuật nhất định của nhà văn. Thông qua hư cấu tưởng tượng, bức tranh trong đời thực, những cảnh sống thực và con người thực được các thủ pháp nghệ thuật tạo ra những tác phẩm văn học lung linh muôn màu muôn vẻ. Trong quá trình sáng tạo nghệ thuật ấy, người viết phải chọn lọc ngôn từ, trăn trở tìm ra những cách diễn đạt hiệu quả nhất, hay nhất, tạo ra được hình ảnh mới lạ, những tứ thơ độc đáo, những câu truyện hấp dẫn…không lặp lại ở các tác phẩm nào trước nó. Kết quả của những sáng tạo âm thầm ấy có thể đem lại cho người đọc sự thích thú thẩm mỹ khi đọc, tìm hiểu, đánh giá tác phẩm. Dĩ nhiên không phải sự dụng công sáng tạo nào cũng đem lại sự thích thú cho người đọc như mong muốn.

Vẻ đẹp và những cảm xúc mà bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu ( 10 – 1954) đã đem lại vẻ đẹp…và cảm xúc thẩm mỹ có thể nhận thức được. Bài thơ viết về cảnh vật và con người Việt Bắc khá cảm động. Như ta đã biết, trước cách mạng tháng Tám và trong cuộc kháng chiến chống Pháp, Việt Bắc là cái nôi Cách mạng, là đầu não của cuộc kháng chiến. Giặc Pháp đã nhiều lần đem quân đánh chiếm, bao vây Việt Bắc. Quân và dân Việt Bắc đã lập nên bao chiến công lẫy lừng, bảo vệ được cách mạng..Sau chín năm kháng chiến, các cơ quan Đảng và Chính phủ về tiếp quản Hà Nội. Cuộc chia tay giữa các chiến sĩ cách mạng nặng tình với Việt Băc và nhân dân Việt Bắc vốn gắn bó, cưu mang họ diễn ra vô cùng cảm động. Kẻ ở, người đi bịn rịn nhớ thương, hẹn ước…trong tin tưởng ước mong.

Nắm bắt được bản chất của sự vật, bằng những rung động chân thành và tài nghệ của “ con chim đầu đàn thơ ca cách mạng” Tố Hữu đã rung lên những cung bậc tình cảm tha thiết bồi hồi của người chiến sĩ cách mạng và những người dân Việt Bắc vào thời điểm lịch sử nói trên. Việt Bắc ngay từ lúc ra đời đã được đánh giá là bài thơ hay, có tác dụng giáo dục thẩm mỹ sâu sắc.

Cái hay của bài thơ Việt Bắc phải chăng là nhà thơ đã đề cập đến một vấn đề tư tưởng có ý nghĩa truyền thống, đó là lối sống tình nghĩa. Lối sống này ta có thể coi là một trong những nét son tươi đỏ trong nhân cách Việt Nam. Nó đã từng được nói tới trong ca dao:

Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều.

Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương.

Đó là những tình cảm tha thiết và thắm thiết, mặn nồng tình mẫu tử, tình yêu nam nữ…

Ở bài Việt Bắc lối sống tình nghĩa đó được diễn tả trong những tình cảm bồi hồi hoài niệm, xôn xao hiện tại và xao xuyến tương lai cả người chiến sĩ cách mạng và người dân Việt Bắc. Người chiến sĩ cách mạng trở về với thành thị xa xôi liệu còn nhớ trăng lên đầu núi, liệu còn nhớ những ngày Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai, còn nhớ những người tần tảo nuôi dưỡng và hy sinh để bảo vệ mình lúc gian khó..?Nhớ - chưa đủ ! Phải làm gì để đền đáp công ơn tình nghĩa Việt Bắc?.

Cái tha thiết của tình cảm và những câu hỏi đối đáp, có lúc như cùng đồng vọng làm một, tạo nên một tứ thơ tuy không lạ nhưng truyền cảm độc đáo. Những hình ảnh, những cảm xúc cách mạng được dồn nén trong một hình thức trữ tình đến bất ngờ, lối hát giai duyên nam nữ. Cách cấu tứ ấy gợi lên nhiều liên tưởng. Thật thú vị khi tình cảm người cách mạng và Việt Bắc , được ngầm so sánh với những tình cảm gắn bó, lưu luyến của nam nữ trong hát giao duyên. Tình yêu, tình cách mạng như lồng làm một.

Trong trí nhớ của người ra đi, Việt Bắc hiện lên thật đẹp.

Cảnh Việt Bắc được Tố Hữu vẽ nên bằng những nét đặc trưng nhất, cảnh núi rừng gắn liền với sinh hoạt bình dị của người dân Việt Bắc. Có khi là bếp lửa nhà sàn bập bùng, tiếng chày cối nước giã gạo, có khi là những cảnh:

Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuối từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình.


Rừng trăng thu rọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.

Đó là cảnh trong tâm tưởng. Vì thế, màu sắc âm thanh, thời gian và không gian như dồn nén làm một trong đoạn thơ. Cảnh luôn sóng đôi với con người lao động, làm nền cho con người được nhà thơ nhìn với tấm lòng yêu thương thắm thiết. Đó là những con người có tình, có nghĩa, san sẻ với cán bộ từng “ miếng cơm chấm muối” từng “ củ sắn lùi”, từng cái “ chăn sui” khi đói rét, khó khăn từ những ngày đầu cách mạng và kháng chiến gian nan.

Việt Bắc gắn liền với những biểu tượng của cách mạng buổi ban đầu “ Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa” ( Thuở Việt Minh), gắn liền với sự trưởng thành của cách mạng torng kháng chiến.

Những đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như là đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan.

Và dĩ nhiên, Việt Bắc trở thành biểu tượng của cách mạng.

Ở đâu u ám quân thù
Nhìn lên Việt Bắc : Cụ Hồ sáng soi
Ở đâu đau đớn giống nòi
Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền.

Việt Bắc trong tưởng tượng và mơ ước thật lộng lẫy.

Ngày mai rộn rã sơn khê
Ngược xuôi tàu chạy bốn bề lưới giăng
Than Phấn Mễ, thiếc Cao Bằng
Phố phường như nấm như măng giữa trời.

Và người Việt Bắc.

Áo em thêu chỉ biếc hồng
Mùa xuân ngày hội lung tùng thêm tươi.

Nội dung giàu tính thẩm mỹ nói trên được Tố Hữu thể hiện bằng một hình thức đậm đà bản sắc dân tộc. Học tập nhà thơ thiên tài Nguyễn Du, Tố Hữu vận dụng thể thơ và thi liệu dân gian thật sáng tạo. Những từ mình, ta trong ca dao dân ca xưa đi vào thơ Tố Hữu mang một màu sắc trữ tình mới. Nhiều thành ngữ như “ nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn”, “ mưa nguồn suối lũ”, tram bùi để rụng, măng mai để già”… được Tố Hữu tái tạo, đặt đúng vị trí và như được thổi vào một linh hồn mới. Nghe qua tưởng là thơ dân gian, nhưng đọc kỹ mới thấy nét riêng của hồn thơ Tố Hữu.

Tác dụng giáo dục thẩm mĩ còn nhờ ở giọng điệu tâm tình tha thiết, giọng điệu tâm tình này bắt nguồn từ một tấm lòng chân tình khiến thơ dễ rung động lòng người. Vốn là một chiến sĩ cách mạng gắn bó với nhân dân, đặc biệt là nhân dân Việt Bắc trong kháng chiến chống Pháp, Tố Hữu bộc lộ nỗi nhớ niềm thương của mình lúc chia tay Việt Bắc. Tâm trạng của nhà thơ lúc ấy cũng là tâm trạng của bao chiến sĩ cách mạng khác. Cho nên tâm trạng trong Việt Bắc là tâm trạng điển hình, nhưng được thể hiện bằng một giọng điệu riêng. Cái tôi của cá nhân nhà thơ lúc thì hóa thành cái ta, cái mình vừa riêng tư, vừa mang dáng dấp chung.

Như vậy đọc Việt Bắc, em không chỉ cảm nhận được vẻ đẹp của Việt Bắc, của cuộc kháng chiến chống Pháp vĩ đại…mà còn cảm nhận được vẻ đẹp tình nghĩa của người chiến sĩ cách mạng. Những cảm nhận ấy sâu sắc chính là nhờ giọng thơ Tố Hữu có sức lay động mạnh mẽ. Sức lay động này, ngoài tài năng, là sự chân tình.

Tóm lại, chức năng giáo dục thẩm mỹ là một trong những chức năng rất quan trọng của văn học nghệ thuật. Chính vì nhận thức được tầm quan trọng của chức năng này, các nhà văn nhà thơ đều nỗ lực phản ánh hiện thực cuộc sống thông qua “ cái đẹp”. Tố Hữu đã ý thức sâu sắc được điều đó. Bởi vậy, thơ ca ông, torng đó có bài Việt Bắc có tác dụng giáo dục thẩm mỹ sâu sắc và tế nhị.

Ngày nay, do tiếp thu văn hóa nước ngoài thiếu chọn lọc và bừa bãi, nhiều tác phẩm trong và ngoài nước nhằm đáp ứng những thị hiếu thấp kém, việc coi trọng giáo dục thẩm mỹ nhẹ hơn lợi nhuận. Điều đó rất nguy hiểm cho mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ. Mong sao nhà nước và người sáng tác quan tâm đến vấn đề này để độc giả lại được đọc những tác phẩm như và hơn Việt Bắc ở những thời điểm lịch sử mới.

Vũ Thị Ngọc Bình ( Trường chuyên Lê Hồng Phong – TP Hồ Chí Minh)*

 

[Hanamizuki]

Phân tích đoạn thơ tả bức tranh tứ bình :

Ta về mình có nhớ ta
…………………….
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung .

I .Mở bài

Tố Hữu ( 1920-2002) được đánh giá là lá cờ đầu của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam .Ông để lại một sự nghiệp văn chương phong phú , giàu giá trị và một phong cách nghệ thuật độc đáo mang tính trữ tình-chính trị sâu sắc , đậm đà tính dân tộc . Rất tiêu biểu cho những tìm tòi sáng tạo không ngừng của nhà thơ là bài thơ Việt Bắc .Có thể nói , tinh hoa của tác phẩm lắng đọng trong mười câu thơ diễn tả nỗi nhớ của người về xuôi với cảnh thiên nhiên và con người Việt Bắc :

“
Ta về mình có nhớ ta ,
Ta về , ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh , dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hoà bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung”


II.Thân bài

1.Giới thiệu chung

Việt Bắc được Tố Hữu sáng tác vào tháng 10-1954 , ngay sau khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi , các cơ quan trung ương Đảng và chính phủ từ Việt Bắc về lại thủ đô Hà Nội . Tố Hữu cũng là một trong số những cán bộ kháng chiến từng sống gắn bó nhiều năm với Việt Bắc , nay từ biệt chiến khu để về xuôi . Bài thơ như được viết trong buổi chia tay lưu luyến đó .

Hoàn cảnh sáng tác tạo nên một sắc thái tâm trạng đặc biệt , đầy xúc động bâng khuâng . Tố Hữu đã vận dụng thành công thể thơ lục bát truyền thống , sử dụng sáng tạo cặp đại từ nhân xưng mình-ta , lối đối đáp quen thuộc của ca dao , giọng thơ tâm tình ngọt ngào , lời thơ đậm sắc thái dân gian để mở ra bao nỗi niềm nhớ thương , bao kỉ niệm về một thời kháng chiến gian khổ mà anh hùng . Qua đó nghĩa tình gắn bó thắm thiết thuỷ chung của những người kháng chiến với nhân dân, với Việt Bắc , với đất nước được bộc lộ một cách thấm thía , chân thành , cảm động .

Phần đầu của bài thơ , dưới hình thức đối đáp giữa mình và ta , đã tập trung khắc hoạ một khung cảnh tiễn đưa đầy thương nhớ , bịn rịn , bồn chồn , lưu luyến của kẻ ở người đi . Qua lời đối đáp ân tình , cảnh và người Việt Bắc hiện lên thật đẹp .

2.Phân tích đoạn thơ

Và có lẽ đẹp nhất trong nỗi nhớ Việt Bắc là ấn tượng không phai về những người dân hoà quyện với thiên nhiên , núi rừng tươi đẹp :

Ta về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người

Đoạn thơ mở đầu bằng một câu hỏi tu từ , nhưng hỏi chỉ là cái cớ để bộc lộ chiều sâu tình cảm . Điệp từ “ta” và “nhớ” khẳng định , nhấn mạnh nỗi nhớ da diết của người về thủ đô. Phép liệt kê “ những hoa cùng người” nêu lên đối tượng của nỗi nhớ . Đó là những gì tươi đẹp nhất của chiến khu . Hoa là kết tinh hương sắc của thiên nhiên còn người là kết tinh vẻ đẹp của đời sống xã hội . Xét cho cùng , người cũng là một loại hoa của đất . Hoa và người đặt cạnh nhau càng tôn tạo vẻ đẹp cho nhau , làm sáng lên cả không gian núi rừng Việt Bắc trùng điệp .

Những câu thơ tiếp theo tập trung tái hiện cụ thể , chân thực vẻ đẹp bốn mùa của chiến khu . Cảnh và người hoà quyện , đan xen vào nhau , cứ câu thơ lục tả cảnh thì câu thơ bát tả người . Mỗi mùa lại có một vẻ đẹp riêng tạo thành một bức tranh tứ bình tràn ngập ánh áng , màu sắc , đường nét , âm thanh vui tươi , ấm áp .

Mở đầu cho bức tranh tứ bình là khung cảnh mùa đông :


Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng


Nhớ về mùa đông Việt Bắc , nhà thơ không nhớ về cái giá rét âm u mà lại nhớ tới những ngày nắng đẹp rực rỡ . Biện pháp tiểu đối “ rừng xanh” với “hoa chuối đỏ tươi” đã tái hiện một không gian rừng núi mênh mông , bạt ngàn màu xanh tươi của cây cỏ , ẩn hiện trong sắc xanh sống động đó là những bông chuối rừng ngời ngời sắc đỏ như những ngọn đuốc . Hai gam màu ấm nóng kết hợp với nhau tạo cảm giác vui tươi , làm ấm cả không gian , tạo ám ảnh trong tâm hồn con người . Trong núi rừng ấy không chỉ có những bông chuối đỏ tươi mà còn có những con người vượt lên không gian , xuất hiện trên đỉnh đèo cao ở tư thế đầy kiêu hãnh , xuất hiện trong ánh sáng lấp lánh của mặt trời phản chiếu vào chiếc dao đi rừng gài ngang lưng . Hình bóng con người lồng lộng trong không gian , giữa núi và nắng, giữa trời và rừng xanh chính là kết tinh vẻ đẹp của núi rừng , là điểm nhấn của núi rừng .

Hai câu thơ tiếp khắc hoạ cảnh mùa xuân :


Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang


Hai động từ “nở trắng” đặt cạnh nhau vừa diễn tả bước đi của mùa xuân vừa nhấn mạnh vào màu sắc của Việt Bắc ngày xuân . Mùa xuân đến đem theo sức sống mới , làm cho từng cây , từng cây mơ nở hoa trắng rồi dần dần làm cho cả núi rừng tràn ngập sắc hoa trắng tinh khiết , dịu dàng , thơ mộng . Màu trắng của hoa mơ lấn át các màu sắc khác làm cả khu rừng như toả sáng , khiến cho lòng người không khỏi xao xuyến , bâng khuâng , nhung nhớ . Và nhà thơ đã nhớ đến những người đan nón . Hành động chuốt từng sợi giang là biểu hiện của sự cần mẫn , khéo léo , tài hoa trong tâm hồn , tính cách người dân Việt Bắc . Họ nhẫn nại , tỉ mỉ trong từng cử chỉ để tạo ra những sản phẩm đẹp cho đời . Câu thơ chứa đựng một thái độ trìu mến , thân thương , trân trọng những người lao động của nhà thơ Tố Hữu .

Tiếp đến , mùa hè chiến khu hiện lên trong âm thanh và màu sắc không thể nào quên :


Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình


Qua cách miêu tả của nhà thơ , tiếng ve râm ran như khúc nhạc rộn rã không chỉ làm cho núi rừng vang động mà còn làm cho màu sắc cây lá biến đổi . Động từ “đổ vàng” đã diễn tả tài tình sự thay màu đột ngột của rừng phách . Khi tiếng ve vang lên báo hiệu hè đến , cả rừng phách xanh tươi bỗng khai nở muôn nghìn cánh hoa màu vàng óng ả như được trộn bằng mật ong và nắng rừng ngọt ngào . Trong giàn nhạc và thảm hoa ấy , nhà thơ nhớ đến một người em gái . Cô sơn nữ một mình trong núi rừng không gợi ấn tượng buồn hiu hắt mà lại mang vẻ đẹp khoẻ khoắn vì cô hiện lên trong tư thế lao động vất vả , giản dị nhưng cũng rất thơ mộng , vui vẻ .

Nhớ về mùa thu , nhà thơ không thể nào quên ánh trăng :


Rừng thu trăng rọi hoà bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung


Câu thơ mở ra một không gian tràn ngập ánh trăng thanh bình soi chiếu khắp núi rừng chiến khu . Ánh trăng ấy không chỉ mang vẻ đẹp tự nhiên mà nó còn gắn với niềm xúc động của những con người từng trải qua bao năm khốc liệt , gian khổ của chiến tranh . Trong khu rừng thấm đẫm ánh vàng ấy bỗng ngân nga lên tiếng hát ân tình làm rạo rực lòng người .Tiếng hát bộc lộ lòng người , bộc lộ tâm hồn thuỷ chung , tình nghĩa của con người Việt Bắc cũng chính là tấm lòng của người về xuôi với chiến khu . Thế nên dường như ánh trăng cũng ngời sáng hơn và tiếng hát cũng du dương và vang xa hơn.

Như vậy , nỗi nhớ của người cán bộ về xuôi đã khắc sâu thiên nhiên núi rừng VB với vẻ đẹp vừa hiện thực vừa thơ mộng , thi vị , riêng biệt , độc đáo , khác hẳn những miền quê khác của Tổ quốc . Gắn liền với cảnh là những con người lao động bình dị nhưng chính họ đã gióp phần to lớn tạo nên chiến tháng vĩ đại của dân tộc . Chỉ những người gắn bó sâu nặng , coi VB là quê hương thân thiết mới có những xúc cảm , ấn tượng và nỗi nhớ da diêt như thế .

Nỗi nhớ VB còn được tác giả khắc sâu và mở rộng trong những đoạn thơ sau của tác phẩm . Theo dòng hoài niệm , VB trong kháng chiến hiện lên vừa gian khổ vừa hào hùng với niềm tin vào Đảng , vào Bác Hồ vĩ đại , với cảm hứng ngợi ca đất nước sâu sắc .

III. Kết bài .

Đoạn thơ ngắn 10 dòng trên mang âm điệu ngọt ngào , từ ngữ trong sáng giản dị giàu sức gợi , in đậm phong cách thơ Tố Hữu đã bộc lộ sự gắn bó sâu sắc của nhà thơ với Việt Bắc . Qua nỗi nhớ , niềm trân trọng tha thiết của nhà thơ , cảnh và người VB hiện lên thật gần gũi , chân thực mà thơ mộng , trữ tình. Thông qua tình cảm riêng của mình , Tố Hữu đã nói lên tình cảm của cả một thế hệ với quê hương đất nước , đã ngợi ca tình nghĩa thuỷ chung ân tình của nhân dân ta .

(Sưu tầm)