- Xu
- 458
Đề bài: Đoạn kết thúc truyện "Chí Phèo" của Nam Cao là một bi kịch gợi nhiều xót xa. Chí Phèo muốn trở lại làm người lương thiện mà không được. Trong cơn đau đớn tuyệt vọng, Chí Phèo đã đâm chết kẻ thù là Bá Kiến và tự kết liễu đời mình. Em hãy nêu cảm nghĩ của mình về cảnh kết thúc truyện "Chí Phèo".
Truyện ngắn Nam Cao trước Cách mạng tháng Tám là thế giới của những số phận bi thảm, những bi kịch đầy xót xa của những kiếp dân cày cùng cực trong xã hội thực dân phong kiến. Chính ở đó, tôi đã gặp, đã biết và đã khóc cho số phận con người: Chí Phèo (truyện Chí Phèo).
Người ta gọi Chí Phèo là một thằng lưu manh, côn đồ, một gã đầu bò, môt con quỷ dữ. Cả cái làng Vũ Đại sợ hắn, ghê tởm hắn. Chúng toàn những kẻ đầu trâu mặt ngựa với những thủ đoạn, mưu mô đủ để biến một chàng trai lực điền khỏe mạnh thành kẻ có bộ dạng trông gớm chết! Đầu trọc lốc, răng trắng hớn, cái mặt cơng cơng chằng chịt những vết sẹo ngang, sẹo dọc. Bi kịch của Chí Phèo có lẽ bắt đầu từ cái ngày bà ba trẻ của ông lí Kiến bắt hắn lên bóp chân, xoa bụng, đấm lưng; mà ông lí lại được cái "khỏe ghen". Vậy là sau bảy tám năm làng Vũ Đại mất đi một anh canh điền hiền lành, thay vào đó là kẻ lưu manh Chí Phèo. Hắn cứ sống vất vưởng, côn đồ, ăn vạ, say sưa như thế cho đến ngày gặp thị Nở. Cứ tưởng rằng đau khổ của Chí sẽ chấm dứt, cuộc đời đang ở bên kia dốc của Chí sẽ ấm lại với bát cháo hành bốc khói, với tình yêu quê mùa, chân chất, đơn giản của một người đàn bà cũng không kém bi kịch phần giản đơn, quê mùa như thế, nhưng đó là khởi đầu của một bi kịch mới, bi kịch lớn nhất, thảm nhất, xót xa nhất trong đời Chí Phèo! Chính là cái lúc Chí tỉnh rượu, lúc Chí cảm nhận được cuộc sống, tình yêu và khát khao được hòa nhập vào cuộc sống, tình yêu cũng là lúc anh nhận ra một sự thực đau lòng: cuộc đời không dang tay đón anh, không chấp nhận cho Chí trở lại làm con người lương thiện, không cho Chí một con đường hoàn lương. Đau đớn quá! Đoạn kết trong tác phẩm chính là cao trào của bi kịch ấy.
Chí lại uống rượu, nhưng càng uống, càng tỉnh, càng buồn. Cảm giác "buồn" đã chiếm một thời gian dài trong cuộc đời Chí, đã bị chìm vào quên lãng, nay trở lại trong tâm hồn của hắn, càng lúc càng đau, thấm sâu để rồi trở thành nỗi đau tê dại, điên cuồng của một con người bị chính xã hội loài người chối bỏ. Nỗi đau ấy quá sức chịu đựng của Chí. Nỗi đau ấy dẫn Chí thẳng đến ngõ nhà Bá Kiến rồi xông xông đi vào với con dao ở thắt lưng. Chí làm cụ bá thấy bực mình. Cụ chỉ muốn tống hắn đi cho chóng nên đã móc sẵn năm hào. Nhưng than ôi, mấy lần năm hào của cụ thì nào có thấm tháp gì so với nỗi đau triền miên mà Chí Phèo đã từng phải chịu đựng. Chí đến gặp cụ với bộ dạng của một thằng say nhưng với trí óc và tâm hồn của một người tỉnh táo - một con người vừa ý thức được sự "không tồn tại" của mình. Chí dõng dạc nói:
- "Tao không đến đây xin năm hào".
.............
-"Tao đã bảo không đòi tiền".
...................
- "Tao muốn làm người lương thiện".
Cả đời chưa bao giờ Chí Phèo dõng dạc đến thế, dứt khoát đến thế, kiêu hãnh và đầy tự tin như thế. Phải chăng anh canh điền hai mươi tuổi khỏe mạnh và đầy lòng tự trọng của ngày trước đã trở về? Trở về để đòi lại thứ quý giá nhất của đời mình. Nhưng muộn rồi, Chí Phèo ơi! Xã hội không cho Chí Phèo trở về. In dấu trong suy nghĩ, trong tiềm thức của dân làng Vũ Đại, Chí là một con quỷ dữ. Và co dù Chí đã tìm được sự lương thiện của mình, người ta cũng vẫn coi Chí là một thằng lưu manh thôi. Người ta không thể nhét vào đầu cái suy nghĩ: "Chí Phèo là người lương thiện". Ngay cả Bá Kiến, đến khi chết dưới lưỡi dao của Chí, cũng chẳng thể ngờ được điều đó kia mà. Thương cho Chí Phèo đau khổ cả một đời, đến lúc chết cũng không thoát khỏi sự đau khổ ấy. Cái chết của Chí thật thê thảm, bi đát. Chí Phèo giẫy đành đạch ở giữa bao nhiêu máu tươi, mắt trợn ngược, mồm ngáp ngáp, nhưng không ra tiếng...Tôi vẫn nghĩ đó là cái chết đầy uất ức. Chí đã được ai trả lời cho câu hỏi lớn của đời mình: "Ai cho tao lương thiện?". "Ai cho tao lương thiện?"...Câu hỏi ấy ngàn đời còn vang lên. Chí vẫn muốn hỏi, muốn kể tội những kẻ đã đày đọa, đã bóp nghẹt cuộc đời Chí ư? Nhưng Bá Kiến và cả làng Vũ Đại làm sao trả lời được câu hỏi ấy?
Hình ảnh Chí Phèo quằn quại trong vũng máu là nỗi thương tâm của mọi người. Cái chết của Chí Phèo cũng là đoạn kết cho tấn bi kịch của những người dân cày cùng cực dưới xã hội một cổ hai tròng. Họ không chỉ là những người cùng cực bình thường. Họ còn là những người bị lưu manh hóa, bị tha hóa. Tôi chưa bao giờ muốn gọi Chí Phèo là một thằng lưu mnh. Tôi gọi Chí là "người-nông-dân-bị-lưu-manh-hóa". Trở thành lưu manh không phải là lỗi của Chí mà chính là của bọn cường hào ác bá đã đẩy con người đến bước đường cùng không lối thoát. Nam Cao hẳn cũng buồn lắm khi không thể mở ra cho nhân vật của mình một con đường, mặc dù ngòi bút của ông khi viết về cuộc đời và cái chết của Chí Phèo có vẻ lạnh lùng, dửng dưng như thể cái chết đó là một điều tất yếu vậy. Cái hay, cái tài của Nam Cao là ở chỗ đã đưa một kẻ đang bị nhấn chìm trong vũng bùn của tội lỗi - một con quỷ dữ - vụt đứng dậy trong tư thế của một con người, đẩy tình cảm của độc giả từ cao trào của sự ghê tởm, căm ghét, khinh bỉ sang đỉnh điểm của lòng thương cảm, xót xa mà không hề gượng ép chút nào. Sự chuyển đổi cảm xúc ấy diễn ra đầy tự nhiên, không gò bó. Chính nhờ Nam Cao mà Chí Phèo đã có được sức sống mạnh mẽ đến vậy trong lòng độc giả.
Mỗi lần đọc Chí Phèo là mỗi lần cảm nhận khác nhau về cảnh đời, số phận của những con người trong xã hội cũ. Mỗi lần như vậy, tôi lại càng thương cảm hơn cho cái dáng vẻ ngất ngưởng, dềnh dàng bước ra từ trang sách của Chí Phèo, càng thêm căm ghét cái xã hội bất công cũ đã đầy đọa, vùi dập, côn đồ hóa con người và cắt đứt đường hoàn lương của họ. Đau lòng và đau đớn lắm dù biết rằng những gì cảm nhận được về cuộc đời cũ vẫn còn ít ỏi lắm, nhỏ bé lắm, hữu hạn lắm...!
Theo Ths. Phạm Ngọc Thắm*
BÀI LÀM
Truyện ngắn Nam Cao trước Cách mạng tháng Tám là thế giới của những số phận bi thảm, những bi kịch đầy xót xa của những kiếp dân cày cùng cực trong xã hội thực dân phong kiến. Chính ở đó, tôi đã gặp, đã biết và đã khóc cho số phận con người: Chí Phèo (truyện Chí Phèo).
Người ta gọi Chí Phèo là một thằng lưu manh, côn đồ, một gã đầu bò, môt con quỷ dữ. Cả cái làng Vũ Đại sợ hắn, ghê tởm hắn. Chúng toàn những kẻ đầu trâu mặt ngựa với những thủ đoạn, mưu mô đủ để biến một chàng trai lực điền khỏe mạnh thành kẻ có bộ dạng trông gớm chết! Đầu trọc lốc, răng trắng hớn, cái mặt cơng cơng chằng chịt những vết sẹo ngang, sẹo dọc. Bi kịch của Chí Phèo có lẽ bắt đầu từ cái ngày bà ba trẻ của ông lí Kiến bắt hắn lên bóp chân, xoa bụng, đấm lưng; mà ông lí lại được cái "khỏe ghen". Vậy là sau bảy tám năm làng Vũ Đại mất đi một anh canh điền hiền lành, thay vào đó là kẻ lưu manh Chí Phèo. Hắn cứ sống vất vưởng, côn đồ, ăn vạ, say sưa như thế cho đến ngày gặp thị Nở. Cứ tưởng rằng đau khổ của Chí sẽ chấm dứt, cuộc đời đang ở bên kia dốc của Chí sẽ ấm lại với bát cháo hành bốc khói, với tình yêu quê mùa, chân chất, đơn giản của một người đàn bà cũng không kém bi kịch phần giản đơn, quê mùa như thế, nhưng đó là khởi đầu của một bi kịch mới, bi kịch lớn nhất, thảm nhất, xót xa nhất trong đời Chí Phèo! Chính là cái lúc Chí tỉnh rượu, lúc Chí cảm nhận được cuộc sống, tình yêu và khát khao được hòa nhập vào cuộc sống, tình yêu cũng là lúc anh nhận ra một sự thực đau lòng: cuộc đời không dang tay đón anh, không chấp nhận cho Chí trở lại làm con người lương thiện, không cho Chí một con đường hoàn lương. Đau đớn quá! Đoạn kết trong tác phẩm chính là cao trào của bi kịch ấy.
Chí lại uống rượu, nhưng càng uống, càng tỉnh, càng buồn. Cảm giác "buồn" đã chiếm một thời gian dài trong cuộc đời Chí, đã bị chìm vào quên lãng, nay trở lại trong tâm hồn của hắn, càng lúc càng đau, thấm sâu để rồi trở thành nỗi đau tê dại, điên cuồng của một con người bị chính xã hội loài người chối bỏ. Nỗi đau ấy quá sức chịu đựng của Chí. Nỗi đau ấy dẫn Chí thẳng đến ngõ nhà Bá Kiến rồi xông xông đi vào với con dao ở thắt lưng. Chí làm cụ bá thấy bực mình. Cụ chỉ muốn tống hắn đi cho chóng nên đã móc sẵn năm hào. Nhưng than ôi, mấy lần năm hào của cụ thì nào có thấm tháp gì so với nỗi đau triền miên mà Chí Phèo đã từng phải chịu đựng. Chí đến gặp cụ với bộ dạng của một thằng say nhưng với trí óc và tâm hồn của một người tỉnh táo - một con người vừa ý thức được sự "không tồn tại" của mình. Chí dõng dạc nói:
- "Tao không đến đây xin năm hào".
.............
-"Tao đã bảo không đòi tiền".
...................
- "Tao muốn làm người lương thiện".
Cả đời chưa bao giờ Chí Phèo dõng dạc đến thế, dứt khoát đến thế, kiêu hãnh và đầy tự tin như thế. Phải chăng anh canh điền hai mươi tuổi khỏe mạnh và đầy lòng tự trọng của ngày trước đã trở về? Trở về để đòi lại thứ quý giá nhất của đời mình. Nhưng muộn rồi, Chí Phèo ơi! Xã hội không cho Chí Phèo trở về. In dấu trong suy nghĩ, trong tiềm thức của dân làng Vũ Đại, Chí là một con quỷ dữ. Và co dù Chí đã tìm được sự lương thiện của mình, người ta cũng vẫn coi Chí là một thằng lưu manh thôi. Người ta không thể nhét vào đầu cái suy nghĩ: "Chí Phèo là người lương thiện". Ngay cả Bá Kiến, đến khi chết dưới lưỡi dao của Chí, cũng chẳng thể ngờ được điều đó kia mà. Thương cho Chí Phèo đau khổ cả một đời, đến lúc chết cũng không thoát khỏi sự đau khổ ấy. Cái chết của Chí thật thê thảm, bi đát. Chí Phèo giẫy đành đạch ở giữa bao nhiêu máu tươi, mắt trợn ngược, mồm ngáp ngáp, nhưng không ra tiếng...Tôi vẫn nghĩ đó là cái chết đầy uất ức. Chí đã được ai trả lời cho câu hỏi lớn của đời mình: "Ai cho tao lương thiện?". "Ai cho tao lương thiện?"...Câu hỏi ấy ngàn đời còn vang lên. Chí vẫn muốn hỏi, muốn kể tội những kẻ đã đày đọa, đã bóp nghẹt cuộc đời Chí ư? Nhưng Bá Kiến và cả làng Vũ Đại làm sao trả lời được câu hỏi ấy?
Hình ảnh Chí Phèo quằn quại trong vũng máu là nỗi thương tâm của mọi người. Cái chết của Chí Phèo cũng là đoạn kết cho tấn bi kịch của những người dân cày cùng cực dưới xã hội một cổ hai tròng. Họ không chỉ là những người cùng cực bình thường. Họ còn là những người bị lưu manh hóa, bị tha hóa. Tôi chưa bao giờ muốn gọi Chí Phèo là một thằng lưu mnh. Tôi gọi Chí là "người-nông-dân-bị-lưu-manh-hóa". Trở thành lưu manh không phải là lỗi của Chí mà chính là của bọn cường hào ác bá đã đẩy con người đến bước đường cùng không lối thoát. Nam Cao hẳn cũng buồn lắm khi không thể mở ra cho nhân vật của mình một con đường, mặc dù ngòi bút của ông khi viết về cuộc đời và cái chết của Chí Phèo có vẻ lạnh lùng, dửng dưng như thể cái chết đó là một điều tất yếu vậy. Cái hay, cái tài của Nam Cao là ở chỗ đã đưa một kẻ đang bị nhấn chìm trong vũng bùn của tội lỗi - một con quỷ dữ - vụt đứng dậy trong tư thế của một con người, đẩy tình cảm của độc giả từ cao trào của sự ghê tởm, căm ghét, khinh bỉ sang đỉnh điểm của lòng thương cảm, xót xa mà không hề gượng ép chút nào. Sự chuyển đổi cảm xúc ấy diễn ra đầy tự nhiên, không gò bó. Chính nhờ Nam Cao mà Chí Phèo đã có được sức sống mạnh mẽ đến vậy trong lòng độc giả.
Mỗi lần đọc Chí Phèo là mỗi lần cảm nhận khác nhau về cảnh đời, số phận của những con người trong xã hội cũ. Mỗi lần như vậy, tôi lại càng thương cảm hơn cho cái dáng vẻ ngất ngưởng, dềnh dàng bước ra từ trang sách của Chí Phèo, càng thêm căm ghét cái xã hội bất công cũ đã đầy đọa, vùi dập, côn đồ hóa con người và cắt đứt đường hoàn lương của họ. Đau lòng và đau đớn lắm dù biết rằng những gì cảm nhận được về cuộc đời cũ vẫn còn ít ỏi lắm, nhỏ bé lắm, hữu hạn lắm...!
Theo Ths. Phạm Ngọc Thắm*
Sửa lần cuối bởi điều hành viên:
