CUỘC ÐẤU TRANH THỐNG NHẤT Ý
Năm 1848, công cuộc vận động thống nhất Ý lần thứ nhất không thành công vì phong trào cách mạng chưa đủ chín muồi, lực lượng lãnh đạo cách mạng trong nước chưa đủ lớn mạnh. Mười năm sau cách mạng 48-49, một cao trào thống nhất quốc gia và độc lập dân tộc lại nổi lên mạnh mẽ ở Nam Âu, dẫn đến sự ra đời một quốc gia tư sản mới.
I. TÌNH HÌNH BÁN ÐẢO Ý SAU CÁCH MẠNG 48 - 49
Cách mạng 48 thất bại, Ý trở lại tình trạng cũ: chế độ chuyên chế lập lại khắp nước Ý. Ðất nước Ý gồm 7 bộ phận bị chia cắt với những chế độ chính trị khác nhau: trừ xứ Piémont tương đối được tự do, các xứ Lombardia - Vénésia chịu sự thống trị trực tiếp của Áo; các vùng Parma, Modéna, Toscana, Naples, chịu ảnh hưởng của Aïo. Riêng Rome (khu Giáo hoàng) còn có quân đội Pháp chiếm đóng. Tại các miền này, giai cấp thống trị trong và ngoài nước đã tiến hành những chính sách đàn áp khốc liệt để trả thù cách mạng.
1. Sự canh tân xứ Piémont: (khuynh hướng thống nhất tự do ôn hòa)
Piémont là xứ duy nhất thoát khỏi ách thống trị của Áo và duy trì Hiến pháp tự do 1848. Piémont theo chính thể quân chủ lập hiến, đặt dưới sự cai trị của nhà vua Victor Emmanuelle II thuộc dòng Savoie và thủ tướng Cavour. Cavour là một người tự do ôn hòa; ông không thích chế độ cộng hòa và chủ trương canh tân xứ Piémont, vì ông cho rằng cải cách không hề làm suy yếu nền quân chủ như một số người thường nghĩ mà trái lại, củng cố thêm chính quyền của liên minh tư sản và quí tộc phong kiến đã tư sản hóa. Với thái độ đó, Cavour chủ trương một cuộc cải cách trong các lĩnh vực công, thương và nông nghiệp. Về quân sự, Cavour chủ trương chấn chỉnh lại quân đội kiểu Phổ, xây dựng các căn cứ mạnh, lập quân cảng và thiết lập hạm đội khá mạnh. Về chính trị, triều đình Piémont lúc bấy giờ đứng trên lập trường tự do ôn hòa, Cavour chủ trương đoàn kết các đảng phái thế nào để phe mình luôn luôn chiếm đa số... Về vấn đề thống nhất, Cavour chủ trương thực hiện việc thống nhất Ý từ trên xuống dưới với sự bảo hộ của Piémont và sự giúp đỡ của bên ngoài (Pháp).
2. Trào lưu cộng hòa - dân chủ:
Ðối lập với khuynh hướng ôn hòa của triều đình Piémont là trào lưu dân chủ cộng hòa dựa trên lực lượng tư sản và địa chủ tiến bộ, chủ yếu là những phần tử dân chủ ở thành thị. Người đứng đầu phái cộng hòa - dân chủ này là Mazzini, một luật sư ở Jénova. Mazzini chủ trương một nước Ý cộng hòa, độc lập và thống nhất bằng con đường cách mạng. Mazzini muốn thống nhất nhưng không muốn có nông dân tham gia vào phong trào cách mạng mà chỉ bằng những cuộc bạo động, khủng bố cá nhân dựa vào hoạt động của những người dân chủ ở thành thị, địa chủ tiến bộ và tư sản.
3. Tình thế cách mạng chín muồi.
Tình hình trong và ngoài nước vào những năm 50 có nhiều thuận lợi cho phong trào giải phóng dân tộc. Cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1857 làm rung động châu Âu và tác động đến bán đảo Ý. Phong trào chống Áo nổi lên rầm rộ, phong trào công nhân cũng phát triển. Tình hình quốc tế cũng có lợi cho Ý vì các nước Anh, Nga, Phổ đều không muốn giúp Áo.
II. QUÁ TRÌNH THỐNG NHẤT Ý
Là một quá trình phát triển phức tạp, thống nhất từ Bắc xuống Trung và Nam Ý, trải qua ba giai đoạn:
1. Thống nhất ở Bắc- Trung Ý. Chiến tranh Pháp - Ý- Áo
Cuộc vận động thống nhất bắt đầu ở Bắc và Trung Ý. Tháng 7-1858, Napoléon III bí mật gặp Cavour ở Plombières, thỏa thuận với nhau về những điều kiện phối hợp hoạt động chống Áo. Pháp hứa sẽ giúp Piémont bằng quân sự trong việc giải phóng Lombardia- Vénésia ra khỏi ách thống trị của Aïo, sáp nhập vùng này vào Bắc Ý dưới quyền của V. Emmanuel, còn Piémont sẽ nhường Nice và Savoie cho Pháp.
Ở Plombières về, Cavour ráo riết chuẩn bị chiến tranh và ra lệnh tổng động viên (1859). Áo hoàng là Francois Jooeph cũng tập trung quân đội ở Lombardia và gởi tối hậu thư cho Piémont buộc quân đội phải giải giáp. Cavour cự tuyệt. Quân Áo liền vượt biên giới sang Ý và quân đội Pháp cũng lục tục kéo đến: chiến tranh bùng nổ.
Trái với dự tính của giới cầm quyền Pháp, ngay từ đầu cuộc chiến tranh đã gây ra một làn sóng ái quốc sôi nổi trên toàn lãnh thổ Ý. Garibaldi, người anh hùng nông dân, từng nổi tiếng trong cuộc chiến tranh 48-49 chống Áo, cũng tham gia vào trận chiến đấu 1859 ở Bắc Ý với quân đội tình nguyện của mình. Cuối tháng 5-1859, quân đội Garibaldi giải phóng được một loạt thành phố ở Lombardia; liên quân Ý-Pháp thắng ở Magenta và Soferino. Trước những thắng lợi đó, quần chúng nhân dân ở các công quốc Parme, Modéna nổi lên lật đổ bọn thống trị. Giới cầm quyền ở Piémont lo ngại trước khí thế cách mạng của quần chúng, tìm cách kìm hãm phong trào cách mạng lại.
Cuộc đấu tranh giải phóng Ý trong giai đầu thắng lợi nhưng Napoléon III lo sợ phong trào cách mạng của quần chúng nhân dân nên không thừa thắng mà đuổi quân Áo ra khỏi bắc Ý. Napoléon III gặp hoàng đế Áo và ký một hiệp ước phản bội lại Ý: đó là hiệp ước Vilafranca 11.1859. Theo hiệp ước, Áo nhường cho Pháp Lombardia để Pháp trao cho vương quốc Piémont. Quyền hành của các lãnh chúa ở Modéna, Toscana, Parma được lập lại. Tuy mất Lombardia nhưng địa vị của Áo vẫn được củng cố, sự phân chia Ý vẫn còn duy trì.
Ở Trung Ý, phong trào của quần chúng phát triển mạnh mẽ và giữ một vai trò quyết định trong công cuộc thống nhất. Nhân dân làm chủ Toscana, Parma, Modéna và vùng Roma, truất bỏ các triều đình thân Aïo. Những nước cộng hòa Toscana và Emilia (Parma và Modéna) được thiết lập và hợp nhất vào Piémont. Như vậy, do áp lực của quần chúng nhân dân và do cuộc đấu tranh của những người dân chủ, một phần khá lớn của nước Ý được thống nhất. Tuy nhiên, vì không đủ khả năng lãnh đạo phong trào, phái dân chủ (Mazzini) đã để cho phái ôn hòa (Piémont) có cơ hội nắm quyền lãnh đạo chính trị, đoạt lấy những thành qủa cách mạng của quần chúng.
2. Vận động thống nhất ở Nam Ý.
Từ 1859, phong trào khởi nghĩa bùng lên mạnh mẽ ở Nam Ý từ Palermo lan rộng đến nhiều thành phố khác ở Sicilia.. Nhân dân tiến đánh các nhà tù, phá đồn bót, đòi lật đổ chính quyền phong kiến và thống nhất Ý. Trong phong trào đấu tranh của nhân dân ở miền nam Ý, nổi bật lên vai trò của Garbaldi. Garibaldi đã đem 1000 quân "Áo đỏ " trên hai chiếc thuyền đổ bộ vào Nam Ý và hòa vào phong trào đấu tranh của nông dân tại đây.
Dưới sự lãnh đạo của Garibaldi, quân cách mạng đã thắng quân của nhà vua ở gần Calatafimi. Ðến tháng 8-1860, Garibaldi lại thắng một trận oanh liệt ở Milano. Sau đó, ông tiến quân vào thủ đô Napolie ở nam Ý. Toàn bộ vương quốc Naples được giải phóng.
Như vậy, những khu vực quan trọng nhất của nam Ý đã được thống nhất bằng một cuộc cách mạng của nhân dân từ bên dưới. Nhưng cuộc khởi nghĩa ở Ý không được lãnh đạo đến cùng. Những hoạt động của Garibaldi làm cho phái tự do hoảng sợ. Họ cố gây áp lực để giành lại chính quyền, sáp nhập Napolie vào Piémont dưới quyền của V. Emmanuelle.
3. Hoàn thành thống nhất (1862 - 1870).
Ðến cuối năm 1860, hầu hết vương quốc Ý được thống nhất. Tuy nhiên, Ý vẫn chưa hoàn toàn thống nhất: Rome vẫn thuộc quyền thống trị của giáo hoàng và Vénésia vẫn nằm trong biên giới Aïo. Giải phóng và sáp nhập nốt hai vùng này trở thành nhiệm vụ cấp thiết của Ý. Việc sáp nhập hai vùng đất còn lại này của Ý được tiến hành thông qua các cuộc chiến tranh Aïo-Phổ, và chiến tranh Pháp-Phổ. Ðến năm 1870, công cuộc thống nhất Ý hoàn thành.
III. KẾT QUẢ VÀ Ý NGHĨA
Công cuộc vận động thống nhất Ý đã hoàn thành, việc thống nhất đã bắt đầu từ dưới lên bằng những biện pháp cách mạng nhưng những thắng lợi của nhân dân đã bị tư sản và quí tộc Piémont của triều đình Savoie đoạt mất để hoàn thành thống nhất từ trên xuống.
Nước Ý độc lập, thống nhất và đân tộc Ý hình thành có ý nghĩa lịch sử lớn lao, tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển. Nó xác lập sự thống trị của giai cấp tư sản Ý và góp phần vào sự thắng lợi của chủ nghĩa tư bản ở các nước châu Âu trong những năm 50-60 của thế kỉ XIX.
(Sưu tầm)
