Chấn thương sọ não

[Đặng Yến]

Tìm hiểu chung
Chấn thương sọ não là gì?
Chấn thương sọ não thường bắt nguồn từ các loại chấn thương về não bao gồm chảy máu, chấn động mạnh (rung động não hoặc não bị bầm). Những chấn thương này được phân loại theo mức độ nghiêm trọng hoặc loại chấn thương (ví dụ như chấn thương đóng hay mở). Ngoài ra, chấn thương cũng được phân loại theo mức độ gây nứt xương sọ, tổn thương bên trong não hoặc vị trí gây chảy máu.

Trong cuộc đời mỗi người, hầu hết ai cũng có chấn thương nhẹ ở đầu. Tuy nhiên, những chấn thương nặng ở đầu gây tổn thương sọ não (TBI) sẽ biến chứng sang những bệnh nặng hơn hoặc thậm chí tử vong.

Triệu chứng thường gặp
Những dấu hiệu và triệu chứng của chấn thương sọ não là gì?
Các triệu chứng của chấn thương não phụ thuộc vào loại chấn thương và mức độ nghiêm trọng của chấn thương đó. Triệu chứng có thể xuất hiện ngay lập tức hoặc phát triển chậm. Những người bị chấn thương sọ não nhẹ có thể còn hoặc mất ý thức trong một thời gian ngắn.

Các triệu chứng liên quan khác có thể bao gồm đau đầu, rối loạn hành vi, cảm giác choáng váng, chóng mặt, hoa mắt, ù tai và mệt mỏi. Bệnh nhân còn có thể bị rối loạn giấc ngủ và cảm xúc, gặp rắc rối với trí nhớ, sự tập trung, chú ý, hay suy nghĩ.

Chấn thương sọ não loại vừa hoặc nặng cũng có thể gây ra nhức đầu dữ dội, nôn mửa, buồn nôn, co giật, không có khả năng thức dậy, giãn đồng tử, và nói lắp. Bên cạnh đó, suy nhược nặng hay tê liệt, mất phối hợp, tăng sự nhầm lẫn hay cảm giác bồn chồn, kích động cũng có thể xảy ra.

Bạn có thể gặp các biểu hiện và dấu hiệu khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các triệu chứng bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

Nguyên nhân gây bệnh
Chấn thương sọ não thường được gây ra bởi một cú đánh hoặc các loại chấn thương chấn thương khác vào đầu hoặc cơ thể. Mức độ chấn thương có thể phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm bản chất của loại chấn thương và lực tác động.

Các nguyên nhân phổ biến gây chấn thương sọ não bao gồm:

• Ngã. Ngã từ giường hoặc leo thang, khi đi xuống cầu thang, trong bồn tắm ... là nguyên nhân phổ biến nhất của chấn thương sọ não nói chung, đặc biệt là ở người già và trẻ nhỏ.
• Tai nạn giao thông. Va chạm liên quan đến ô tô, xe máy hoặc xe đạp và người đi bộ là những nguyên nhân phổ biến của chấn thương sọ não.
• Bạo lực. Những vết thương do súng bắn, bạo lực gia đình, lạm dụng trẻ em và các vụ tấn công khác là những nguyên nhân phổ biến trong nhóm này. Hội chứng trẻ bị lắc (Shaken baby syndrome - SBS) là chấn thương sọ não ở trẻ sơ sinh do người lớn rung lắc trẻ rất mạnh.
• Các chấn thương trong thể thao. Chấn thương sọ não có thể do chấn thương từ một số môn thể thao như bóng đá, đấm bốc, bóng đá, bóng chày, trượt ván, khúc côn cầu và các môn thể thao tác động mạnh hoặc mang tính đấu kháng khác. Đây là đặc biệt phổ biến ở tuổi thanh thiếu niên dẫn đến chấn thương sọ não.
• Vụ nổ và các thương tích chiến đấu khác. Vụ nổ là một nguyên nhân phổ biến của chấn thương sọ não ở các nhân viên quân sự đang hoạt động. Mặc dù thiệt hại xảy ra chưa được hiểu rõ, nhiều nhà nghiên cứu tin rằng sóng áp lực đi qua não làm gián đoạn đáng kể chức năng não.
• Chấn thương sọ não cũng là kết quả của những vết thương xuyên thấu, những cú đánh mạnh vào đầu bằng mảnh đạn hoặc mảnh vụn, và ngã hoặc va chạm cơ thể với các vật thể sau vụ nổ.

Nguy cơ mắc phải
Những ai thường mắc phải chấn thương sọ não?
Chấn thương não thường gặp ở người dưới 35 tuổi và ở người cao tuổi. Ngoài ra, tỉ lệ mắc bệnh ở nam giới cao gấp đôi nữ giới. Bạn có thể hạn chế khả năng mắc bệnh bằng cách giảm thiểu các yếu tố nguy cơ. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để biết thêm thông tin.

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ mắc chấn thương sọ não?
Tuổi tác chính là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chấn thương sọ não. Dưới đây là một số đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn:

• Trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh đến 4 tuổi;
• Thanh niên, đặc biệt là những người ở độ tuổi từ 15 và 24;
• Người già 75 tuổi trở lên.

Triệu chứng bệnh Chấn thương sọ não
Chấn thương sọ não có thể có tác động rộng lớn về thể chất và tâm lý. Một số dấu hiệu có thể xuất hiện ngay sau khi chấn thương, trong khi những dấu hiệu khác có thể xuất hiện vài ngày hoặc vài tuần sau đó.
Triệu chứng chấn thương sọ não nhẹ
Các dấu hiệu và triệu chứng của chấn thương sọ não nhẹ có thể bao gồm:

• Mất ý thức trong vài giây đến vài phút
• Không mất ý thức, nhưng choáng váng, bối rối hoặc mất phương hướng
• Đau đầu
• Buồn nôn hoặc nôn
• Mệt mỏi hoặc buồn ngủ
• Khó khăn về lời nói
• Khó ngủ hoặc ngủ nhiều hơn bình thường
• Chóng mặt hoặc mất thăng bằng
• Các vấn đề về cảm giác, như mờ mắt, ù tai, cảm thấy mùi vị khó chịu trong miệng hoặc thay đổi khả năng ngửi
• Nhạy cảm với ánh sáng hoặc âm thanh
• Thay đổi tâm trạng
• Cảm thấy chán nản hay lo lắng

Triệu chứng chấn thương sọ não từ trung bình đến nặng
Chấn thương sọ não nặng và trung bình có thể bao gồm bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào của chấn thương nhẹ. Các triệu chứng này có thể xuất hiện trong vài giờ đầu đến vài ngày sau chấn thương đầu:

• Mất ý thức từ vài phút đến vài giờ
• Nhức đầu dai dẳng
• Nhiều lần bị nôn hoặc buồn nôn
• Co giật
• Chất lỏng trong suốt chảy ra từ mũi hoặc tai
• Không tự thức dậy từ khi ngủ
• Yếu hoặc tê ở ngón tay và ngón chân
• Mất khả năng phối hợp tay chân
• Nhầm lẫn
• Kích động, muốn đánh nhau hoặc hành vi bất thường khác
• Nói lắp
• Hôn mê và các rối loạn ý thức khác

Triệu chứng chấn thương sọ não ở trẻ em
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị chấn thương não có thể không thể giao tiếp bằng đầu, có vấn đề cảm giác, nhầm lẫn. Ở một đứa trẻ bị chấn thương sọ não, bố mẹ có thể quan sát bằng cách như sau:

• Thay đổi thói quen ăn uống
• Khó chịu bất thường
• Khóc dai dẳng và không thể dỗ cho trẻ ngừng khóc
• Thay đổi khả năng chú ý
• Thay đổi thói quen ngủ
• Động kinh
• Tâm trạng buồn hay thất vọng
• Buồn ngủ
• Không thích chơi với đồ chơi hoặc hoạt động yêu thích trước đó

Chế độ sinh hoạt phù hợp
Những thói quen sinh hoạt nào giúp bạn hạn chế diễn tiến của chấn thương sọ não?
Bạn có thể giảm nguy cơ bị chấn thương não nếu bạn thực hiện những thói quen sinh hoạt sau đây:

• Mang trang thiết bị an toàn khi tham gia giao thông và các môn thể thao (ví dụ như đạp xe, trượt ván hay chơi thể thao đối kháng);
• Tuân theo tín hiệu giao thông;
• Nếu gia đình có trẻ nhỏ bị chấn thương vùng não, đảm bảo rằng trẻ được chăm sóc y tế và luôn được theo dõi sau khi bị chấn thương đầu, đặc biệt là sau chấn động mạnh;
• Không sử dụng các chất có cồn khi tham gia giao thông để tránh tai nạn giao thông.

Tài liệu tham khảo: Ngoại khoa cơ sở