Ca dao Việt Nam – Ngữ văn 6 (Cánh diều)

[Ngọc Suka]

Ca dao Việt Nam là một trong những thể loại độc đáo trong nền văn học dân gian. Ca dao không chỉ thể hiện bản sắc văn hóa của dân tộc mà còn gắn liền với đời sống thực tiễn nhân dân lao động từ bao đời nay. Dù chỉ là những câu nói, câu hát truyền miệng nhưng mang trong mình những giá trị nhân văn, góp phần giáo dục, răn dạy con người về cách đối nhân xử thế trong cuộc sống.
Chúng ta cùng nhau tìm hiểu ca dao Việt Nam – Ngữ văn 6 để hiểu hơn về ca dao và một số bài ca dao được sách Cánh Diều giới thiệu.

Thực hành đọc hiểu
Ca dao Việt Nam​

I. Tìm hiểu chung

1. Ca dao Việt Nam
- Định nghĩa: Ca dao là một hình thức thơ ca dân gian truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam.
- Hình thức: Ca dao sử dụng nhiều thể thơ, trong đó nhiều bài viết theo thể lục bát. Mỗi bài ca dao ít nhất có hai dòng.
- Nội dung: Ca dao thể hiện các phương diện tình cảm, trong đó có tình cảm gia đình.
- Nghệ thuật: Ngôn ngữ gần gũi với lời ăn tiếng nói hằng ngày, giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ.

2. Điểm chung của ba bài ca dao – Ca dao Việt Nam văn 6
- Thể thơ: Lục bát
- Vần chân, vần lưng đặc trưng của thể lục bát.
- Nhịp ngắt nhịp chẵn 2/2/2 hoặc 4/4.
- Nội dung: Cùng nói về tình cảm gia đình.
- Nghệ thuật: Biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong cả ba bài.

II. Tìm hiểu chi tiết - Đọc hiểu ca dao Việt Nam

1. Bài ca dao 1
Bài ca dao "Công cha như núi ngất trời..."

“Công cha như núi ngất trời,
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.
Núi cao biển rộng mênh mông,
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!”​

- Bài ca dao là lời mẹ nói với con qua điệu hát ru.
- Mẹ nói với con về: công lao của cha mẹ và bổn phận của con trước công lao ấy.
- Công cha, nghĩa mẹ là công sinh thành và giáo dưỡng của cha mẹ.
- Núi ngất trời, nước ở ngoài biển Đông là những hình ảnh thiên nhiên vũ trụ rộng lớn, vĩnh hằng.
=> Hình ảnh so sánh cụ thể, phù hợp: lấy cái to lớn mênh mông, vô tận để so sánh với công lao cha mẹ.
=> Khẳng định công lao cha mẹ vô cùng to lớn.
- Chín chữ cù lao nói về công lao cha mẹ nuôi con vất vả nhiều bề.
=> Con cái phải biết ghi tạc công ơn trời biển của cha mẹ mà đền đáp, làm tròn bổn phận của mình

2. Bài ca dao 2

“Con người có cố, có công,
Như cây có cội, như sông có nguồn”​

- Đây có thể là lời của ông bà, cha mẹ nói với con cháu, cũng có thể là lời tâm sự của mọi người với nhau.
- Bài ca dao nói về tình cảm đối với tổ tiên, nguồn cội.
- Chữ "có" được điệp lại bốn lần: + tạo nhịp điệu cho bài thơ
+ khẳng định một chân lí, một sự thật hiển nhiên rằng mọi người, mọi vật đều có nguồn gốc.
- Cây thì có cội có gốc, sông thì có nguồn. Nhờ có gốc bền rễ sâu mà cành lá mới xanh tươi, đơm hoa kết trái. Nhờ có nguồn mà sông mới có nước không bao giờ cạn. Con người cũng vậy, phải "có cố, có ông", có tổ tiên, ông bà mới có cha mẹ, con cháu.
=> Hình ảnh so sánh giúp cho ý thơ trở nên giản dị, dễ hiểu.
=> Con cháu phải biết ghi nhớ công ơn của tổ tiên, ông bà; phải thủy chung, không được vong ơn bội nghĩa.

3. Bài ca dao 3

“Anh em nào phải người xa,
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy”​

- Đây có thể là lời của ông bà, cha mẹ nói với con cháu, cũng có thể là lời tâm sự của anh em với nhau.
- Bài ca dao nói về tình cảm anh em trong gia đình.
- Điệp từ "Cùng" nhấn mạnh sự gắn bó về nguồn gốc máu mủ, ruột thịt.
- So sánh " Tình cảm anh em - tay chân " biểu thị sự gần gũi ko thể tách rời.
=> Anh em một nhà cùng do cha mẹ sinh ra vậy nên phải sống hoà thuận, yêu thương gắn bó, đoàn kết tương thân, tương ái với nhau để cha mẹ được an tâm và vui lòng.
=> Qua 3 bài ca dao, ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn người Việt:
Trân trọng, đề cao nguồn cội, tình cảm;
Sống ân nghĩa, thủy chung.
=> Tình cảm gia đình là tình cảm thiêng liêng nhất đối với mỗi con người. Chúng ta cần biết trân trọng, vun đắp tình cảm ấy ngày càng sâu sắc, bền chặt.

III. Tổng kết

1. Nghệ thuật
- Thể thơ lục bát
- Âm điệu tha thiết
- Phép so sánh, đối xứng.

2. Nội dung
Tình cảm đối với ông bà, cha mẹ, anh em và tình cảm của ông bà, cha mẹ đối với con cháu luôn là những tình cảm sâu nặng thiêng liêng nhất trong đời sống mỗi con người.

IV. Luyện tập

Câu 1:

“Công cha như núi ngất trời,
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.
Núi cao biển rộng mênh mông,
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!”​

Bài ca dao trên nói về tình cảm nào trong gia đình?
A. Tình cảm chị em
B. Tình cảm với cội nguồn
C. Tình cảm cha mẹ với con
D. Tình cảm anh em

Câu 2:

“Con người có cố, có công,
Như cây có cội, như sông có nguồn”​

Bài ca dao trên nói về tình cảm nào trong gia đình?
A. Tình cảm cha mẹ với con
B. Tình cảm với cội nguồn
C. Tình cảm anh em
D. Tình yêu đôi lứa

Câu 3:

“Anh em nào phải người xa,
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân.
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy”​

Bài ca dao trên nói về tình cảm nào trong gia đình?
A. Tình cảm chị em
B. Tình cảm với cội nguồn
C. Tình cảm cha mẹ với con
D. Tình cảm anh em.

Xem thêm bài viết: https://vnkienthuc.com/threads/thuc...h-dieu-tu-lay-va-bien-phap-tu-tu-an-du.88540/

Như vậy, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu về bài ca dao Việt Nam – Ngữ văn 6 (Cánh diều). Ba bài ca dao giản dị mà sâu sắc. Nhẹ nhàng mà xuyên thấm. Đã gieo vào lòng người đọc cảm giác bâng khuâng, tác động vào trí tuệ người đọc để đi đến những nhận thức sâu sắc về công ơn của cha mẹ, về cội nguồn và về tình cảm anh em.

Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết. Nếu các bạn thấy bài thực hành đọc hiểu: Ca dao Việt Nam – văn 6 hữu ích thì các bạn chia sẻ bài viết này cho các bạn của bạn nhé!

Trần Ngọc

 

[Ngọc Suka]

Ca dao Việt Nam - Ngữ văn 6 (Cánh diều);
Trong phần đọc hiểu ca dao Việt Nam với ba bài ca dao nằm trong chương trình sách Cánh diều, tôi thích nhất bài ca dao "Công cha như núi ngất trời" vì:
- Bài ca dao là lời mẹ nói với con qua điệu hát ru: Công sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ như núi cao, biển rộng, do vậy con phải ghi lòng. Có như thế con mới giữ trọn đạo làm con, đạo làm người khi mai này con lớn. Lời ru của mẹ thật sự là bài học đạo lí sâu sắc đối với con.
- Câu ca dao đã khéo sử dụng phép so sánh để làm nổi bật công lao trời biển của cha mẹ.