Hiện tượng xã hội này cho thấy Nhật Bản không hoàn hảo như nhiều người lầm tưởng: Mỗi năm, khoảng 80.000 người Nhật Bản biến mất mà không để lại dấu vết.
Họ cắt đứt liên lạc với gia đình, bạn bè và rời bỏ toàn bộ cuộc sống cũ để tìm một khởi đầu mới trong bóng tối. Hiện tượng này, được gọi bằng cái tên Johatsu - nghĩa đen là "bốc hơi", từ lâu đã trở thành một vấn đề xã hội âm thầm nhưng dai dẳng của Nhật Bản.
Từ văn hóa danh dự đến "lối thoát" cực đoan
Johatsu bắt đầu được chú ý từ những năm 1990, khi nền kinh tế bong bóng của Nhật Bản sụp đổ, để lại nhiều người trong cảnh nợ nần, mất việc và thất vọng với tương lai. Sự khắc nghiệt của xã hội Nhật, nơi danh dự gia đình, địa vị công việc và khả năng tuân thủ chuẩn mực được đặt nặng, khiến nhiều người không chịu nổi cảm giác thất bại. Thay vì đối diện với sự phán xét, họ chọn biến mất.
Một số người mất tích vì áp lực tài chính, không trả nổi nợ. Một số khác vì ly hôn, thất bại trong thi cử hay bạo lực gia đình. Đặc biệt, trong văn hóa công sở Nhật, nghỉ việc thường bị xem như một sự xấu hổ, và việc phải làm việc 60 - 70 giờ mỗi tuần khiến nhiều người kiệt sức. "Biến mất" trở thành lối thoát ít đau đớn hơn so với tự sát, vốn để lại gánh nặng tài chính và cảm xúc cho gia đình.
Giáo sư Kimio Ito, Đại học Kyoto, phân tích: "Trong một xã hội coi trọng sự hòa hợp và danh dự, những người thất bại thường không thể công khai tìm kiếm sự hỗ trợ. Johatsu phản ánh cả áp lực cá nhân lẫn sự thiếu hụt trong hệ thống bảo trợ xã hội."
Đằng sau làn sóng Johatsu là cả một ngành dịch vụ bí mật, trong đó nổi bật nhất là các công ty "chuyển nhà ban đêm". Các nhân viên của họ đến vào nửa đêm, đóng gói toàn bộ đồ đạc, xóa dấu vết giấy tờ, tài chính và biến ngôi nhà thành hiện trường giống một vụ trộm. Mục tiêu là giúp khách hàng "bốc hơi" sạch sẽ, để lại càng ít manh mối càng tốt.
Cảnh sát Nhật Bản thường không can thiệp nếu không có dấu hiệu tội phạm. Điều này khiến thám tử tư trở thành niềm hy vọng duy nhất cho các gia đình. Chi phí thuê thám tử dao động từ 900 đến 4.500 USD mỗi vụ, nhưng theo Hiệp hội Hỗ trợ Tìm người Mất tích Nhật Bản, chỉ 20% trường hợp được giải quyết thành công.
Song song với đó, nhiều người Johatsu tìm đến các khu phố cũ kỹ, rẻ tiền như San'ya ở Tokyo hoặc Kamagasaki ở Osaka, vốn được mệnh danh là "thị trấn bóng mờ" - nơi tập trung lao động tay chân và những con người vô danh. Ở đó, họ có thể sống mà không bị ai hỏi han về quá khứ.
Theo thống kê chính phủ, Nhật Bản ghi nhận khoảng 80.000 ca mất tích mỗi năm. Trong số này, chỉ 47% được tìm thấy trong ngày và khoảng 10% vĩnh viễn biến mất. Khoảng 30% gia đình không báo cáo vì xấu hổ, vô tình làm tăng sự cô lập và khiến quá trình tìm kiếm trở nên khó khăn hơn.
Áp lực xã hội và lao động khắc nghiệt góp phần duy trì hiện tượng này. Bộ Lao động Nhật Bản cho biết, mỗi năm có khoảng 2.000 trường hợp kiệt sức vì làm việc quá độ (karoshi). Trong khi tỷ lệ thất nghiệp ở Nhật chỉ khoảng 2,4%, nghịch lý là hàng chục nghìn người vẫn rời bỏ công việc, cắt đứt liên hệ và biến mất khỏi hệ thống kinh tế chính thức. Đây là sự mất mát đáng kể về lực lượng lao động có kỹ năng, nhất là ở người trẻ.
Ngoài ra, số vụ bạo lực gia đình gia tăng cũng là yếu tố quan trọng. Chỉ trong giai đoạn 2010 - 2016, số vụ được báo cáo tăng từ 34.000 lên 70.000. Thiếu nhà tạm lánh, đường dây nóng và hệ thống hỗ trợ, nhiều nạn nhân đã chọn "biến mất" thay vì tìm kiếm sự bảo vệ.
Khi biến mất trở thành một lựa chọn và lời cảnh tỉnh cho một xã hội hiện đại
Vào tháng 7/2025, bộ phim tài liệu Johatsu: Into Thin Air của Andreas Hartmann và Arata Mori – thực hiện trong suốt 6 năm, đã một lần nữa đưa vấn đề này trở lại tâm điểm công chúng. Bộ phim ghi lại hành trình những người đã lựa chọn biến mất, đồng thời cho thấy nỗi đau của gia đình họ. Trước đó, hiện tượng Johatsu từng được miêu tả trong nhiều tác phẩm văn học, báo chí và phim ảnh, từ đó trở thành một "huyền thoại đô thị" nhưng cũng là một thực tế không thể phủ nhận.
Nhà xã hội học Hiroki Nakamori, Đại học Rikkyo, Tokyo, cho rằng: "Khác với phương Tây, việc biến mất ở Nhật dễ thực hiện hơn vì quyền riêng tư được bảo vệ nghiêm ngặt. Không có luật nào bắt buộc một người phải duy trì liên hệ với gia đình hay báo cáo tình trạng bản thân."
Trong một xã hội coi trọng sự ổn định và trật tự như Nhật Bản, việc lựa chọn "bốc hơi" mang tính nghịch lý: vừa là sự phản kháng, vừa là một cách để bảo toàn danh dự. Nhiều người thà sống vô danh ở một thành phố khác còn hơn phải gánh chịu sự xấu hổ hoặc liên lụy tài chính nếu tự tử.
Tuy nhiên, cái giá phải trả cũng không hề nhỏ. Johatsu đồng nghĩa với việc từ bỏ căn cước, cắt đứt gốc rễ gia đình và sống trong sự bất định. Gia đình người mất tích thì bị ám ảnh bởi nỗi lo không biết người thân còn sống hay đã chết, tiếp tục tìm kiếm trong vô vọng.
Johatsu không chỉ là bi kịch cá nhân, mà còn là tấm gương phản chiếu mặt tối của một xã hội tưởng như hoàn hảo. Đằng sau hình ảnh một Nhật Bản giàu có, kỷ luật và trật tự là vô số cá nhân chịu áp lực khủng khiếp từ sự kỳ vọng. Khi hệ thống hỗ trợ xã hội chưa đủ mạnh mẽ để lắng nghe, sự biến mất vẫn sẽ là lựa chọn của hàng chục nghìn người mỗi năm.
Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia kêu gọi cải thiện hệ thống phúc lợi xã hội, mở rộng nhà tạm lánh, dịch vụ tư vấn tâm lý, cũng như thay đổi văn hóa công sở nặng nề. Bởi chỉ khi xã hội chấp nhận rằng thất bại không đồng nghĩa với mất danh dự, con người mới không còn phải chọn cách "bốc hơi" để tìm lại sự giải thoát.
St
Họ cắt đứt liên lạc với gia đình, bạn bè và rời bỏ toàn bộ cuộc sống cũ để tìm một khởi đầu mới trong bóng tối. Hiện tượng này, được gọi bằng cái tên Johatsu - nghĩa đen là "bốc hơi", từ lâu đã trở thành một vấn đề xã hội âm thầm nhưng dai dẳng của Nhật Bản.
Từ văn hóa danh dự đến "lối thoát" cực đoan
Johatsu bắt đầu được chú ý từ những năm 1990, khi nền kinh tế bong bóng của Nhật Bản sụp đổ, để lại nhiều người trong cảnh nợ nần, mất việc và thất vọng với tương lai. Sự khắc nghiệt của xã hội Nhật, nơi danh dự gia đình, địa vị công việc và khả năng tuân thủ chuẩn mực được đặt nặng, khiến nhiều người không chịu nổi cảm giác thất bại. Thay vì đối diện với sự phán xét, họ chọn biến mất.
Một số người mất tích vì áp lực tài chính, không trả nổi nợ. Một số khác vì ly hôn, thất bại trong thi cử hay bạo lực gia đình. Đặc biệt, trong văn hóa công sở Nhật, nghỉ việc thường bị xem như một sự xấu hổ, và việc phải làm việc 60 - 70 giờ mỗi tuần khiến nhiều người kiệt sức. "Biến mất" trở thành lối thoát ít đau đớn hơn so với tự sát, vốn để lại gánh nặng tài chính và cảm xúc cho gia đình.
Giáo sư Kimio Ito, Đại học Kyoto, phân tích: "Trong một xã hội coi trọng sự hòa hợp và danh dự, những người thất bại thường không thể công khai tìm kiếm sự hỗ trợ. Johatsu phản ánh cả áp lực cá nhân lẫn sự thiếu hụt trong hệ thống bảo trợ xã hội."
Đằng sau làn sóng Johatsu là cả một ngành dịch vụ bí mật, trong đó nổi bật nhất là các công ty "chuyển nhà ban đêm". Các nhân viên của họ đến vào nửa đêm, đóng gói toàn bộ đồ đạc, xóa dấu vết giấy tờ, tài chính và biến ngôi nhà thành hiện trường giống một vụ trộm. Mục tiêu là giúp khách hàng "bốc hơi" sạch sẽ, để lại càng ít manh mối càng tốt.
Cảnh sát Nhật Bản thường không can thiệp nếu không có dấu hiệu tội phạm. Điều này khiến thám tử tư trở thành niềm hy vọng duy nhất cho các gia đình. Chi phí thuê thám tử dao động từ 900 đến 4.500 USD mỗi vụ, nhưng theo Hiệp hội Hỗ trợ Tìm người Mất tích Nhật Bản, chỉ 20% trường hợp được giải quyết thành công.
Song song với đó, nhiều người Johatsu tìm đến các khu phố cũ kỹ, rẻ tiền như San'ya ở Tokyo hoặc Kamagasaki ở Osaka, vốn được mệnh danh là "thị trấn bóng mờ" - nơi tập trung lao động tay chân và những con người vô danh. Ở đó, họ có thể sống mà không bị ai hỏi han về quá khứ.
Theo thống kê chính phủ, Nhật Bản ghi nhận khoảng 80.000 ca mất tích mỗi năm. Trong số này, chỉ 47% được tìm thấy trong ngày và khoảng 10% vĩnh viễn biến mất. Khoảng 30% gia đình không báo cáo vì xấu hổ, vô tình làm tăng sự cô lập và khiến quá trình tìm kiếm trở nên khó khăn hơn.
Áp lực xã hội và lao động khắc nghiệt góp phần duy trì hiện tượng này. Bộ Lao động Nhật Bản cho biết, mỗi năm có khoảng 2.000 trường hợp kiệt sức vì làm việc quá độ (karoshi). Trong khi tỷ lệ thất nghiệp ở Nhật chỉ khoảng 2,4%, nghịch lý là hàng chục nghìn người vẫn rời bỏ công việc, cắt đứt liên hệ và biến mất khỏi hệ thống kinh tế chính thức. Đây là sự mất mát đáng kể về lực lượng lao động có kỹ năng, nhất là ở người trẻ.
Ngoài ra, số vụ bạo lực gia đình gia tăng cũng là yếu tố quan trọng. Chỉ trong giai đoạn 2010 - 2016, số vụ được báo cáo tăng từ 34.000 lên 70.000. Thiếu nhà tạm lánh, đường dây nóng và hệ thống hỗ trợ, nhiều nạn nhân đã chọn "biến mất" thay vì tìm kiếm sự bảo vệ.
Khi biến mất trở thành một lựa chọn và lời cảnh tỉnh cho một xã hội hiện đại
Vào tháng 7/2025, bộ phim tài liệu Johatsu: Into Thin Air của Andreas Hartmann và Arata Mori – thực hiện trong suốt 6 năm, đã một lần nữa đưa vấn đề này trở lại tâm điểm công chúng. Bộ phim ghi lại hành trình những người đã lựa chọn biến mất, đồng thời cho thấy nỗi đau của gia đình họ. Trước đó, hiện tượng Johatsu từng được miêu tả trong nhiều tác phẩm văn học, báo chí và phim ảnh, từ đó trở thành một "huyền thoại đô thị" nhưng cũng là một thực tế không thể phủ nhận.
Nhà xã hội học Hiroki Nakamori, Đại học Rikkyo, Tokyo, cho rằng: "Khác với phương Tây, việc biến mất ở Nhật dễ thực hiện hơn vì quyền riêng tư được bảo vệ nghiêm ngặt. Không có luật nào bắt buộc một người phải duy trì liên hệ với gia đình hay báo cáo tình trạng bản thân."
Trong một xã hội coi trọng sự ổn định và trật tự như Nhật Bản, việc lựa chọn "bốc hơi" mang tính nghịch lý: vừa là sự phản kháng, vừa là một cách để bảo toàn danh dự. Nhiều người thà sống vô danh ở một thành phố khác còn hơn phải gánh chịu sự xấu hổ hoặc liên lụy tài chính nếu tự tử.
Tuy nhiên, cái giá phải trả cũng không hề nhỏ. Johatsu đồng nghĩa với việc từ bỏ căn cước, cắt đứt gốc rễ gia đình và sống trong sự bất định. Gia đình người mất tích thì bị ám ảnh bởi nỗi lo không biết người thân còn sống hay đã chết, tiếp tục tìm kiếm trong vô vọng.
Johatsu không chỉ là bi kịch cá nhân, mà còn là tấm gương phản chiếu mặt tối của một xã hội tưởng như hoàn hảo. Đằng sau hình ảnh một Nhật Bản giàu có, kỷ luật và trật tự là vô số cá nhân chịu áp lực khủng khiếp từ sự kỳ vọng. Khi hệ thống hỗ trợ xã hội chưa đủ mạnh mẽ để lắng nghe, sự biến mất vẫn sẽ là lựa chọn của hàng chục nghìn người mỗi năm.
Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia kêu gọi cải thiện hệ thống phúc lợi xã hội, mở rộng nhà tạm lánh, dịch vụ tư vấn tâm lý, cũng như thay đổi văn hóa công sở nặng nề. Bởi chỉ khi xã hội chấp nhận rằng thất bại không đồng nghĩa với mất danh dự, con người mới không còn phải chọn cách "bốc hơi" để tìm lại sự giải thoát.
St
