Thiên văn hàng hải

[HuyNam]

THIÊN VĂN HÀNG HẢI​

Tải TẠI ĐÂY

Nguồn, đh hàng hải



Mục lục:

Chương 1: Thiên cầu, các hệ tọa độ
Chương 2: Giải tam giác thị sai
Chương 3: Chuyển động nhìn thấy ngày đêm của thiên thể
Chương 4: Chuyển động nhìn thấy hàng năm của mặt trời
Chương 5: Chuyển động nhìn thấy hàng năm của mặt trăng
Chương 6: Đo thời gian
Chương 7: Thời gian trên tàu
Chương 8: Lịch thiên văn hàng hải
Chương 9: Bầu trời sao
Chương 10: Sextant hàng hải
Chương 11: Hiệu chỉnh độ cao thiên thể
Chương 12: Sai số đo độ cao
Chương 13: Xác định số hiệu chỉnh la bàn
Chương 14: Lý thuyết xác định vị trí tàu bằng thiên văn
Chương 15: Phương pháp đường cao vị trí
Chương 16: Lý thuyết xác định vị trí tàu khi có sai số
Chương 17: Xác định vị trí tàu bằng quan sát đồng thời các thiên thể
Chương 18: Xác định vị trí tàu bằng cách quan sát mặt trời
Chương 19: Xác định riêng rẽ tọa độ vị trí tàu

 

[HuyNam]

Chương 1: Thiên cầu, các hệ tọa độ


Khái niệm đường chân trời là một khái niệm đã quá quen thuộc với hầu hết mọi người. Đường chân trời (Horizon) là một đường tưởng tượng phân chia ranh giới giữa bầu trời và mặt đất khi chúng ta đứng nhìn trong một vùng rộng lớn trên mặt đất. Tuy nhiên, trước tốc độ đô thi hóa ở Việt Nam ngày nay, đường chân trời ngày nay dàn dần chỉ còn là một khái niệm trong sách vở và phim ảnh.
Bây giờ bạn hãy bước ra ngoài trời và tưởng tượng về hệ tọa độ này nhé. Đây là hệ tọa độ đơn giản nhất nên sẽ chúng ta cũng sẽ dễ dàng tưởng tượng thôi.

Hay tưởng tượng rằng dọc theo cơ thể bạn xuất hiện 1 đường thẳng kéo dài về 2 phía đỉnh đầu và chân, hai đường thẳng này chạy mãi và sẽ cắt thiên cầu tại hai điểm. Giao điểm của thiên cầu với đường thẳng phía đỉnh đầu gọi là THIÊN ĐỈNH (Zenith – Z), giao điểm của thiên cầu với đường thẳng phía chân bạn là THIÊN ĐỂ (Nadir – Z’). Vì đường ZZ’ xuất phát từ cơ thể bạn nên nó luôn đi theo bạn nên dù đứng ở vị trí mọi người cũng không phải lo rằng không đứng được đúng vào đường ZZ’ - See more at:

Trung tuyến trời (Meridian Celestial) một khái niệm xa lạ tuy nhiên không quá khó hiểu, nó chẳng qua là một đường tròn tưởng tượng chạy trên thiên cầu đi qua bốn điểm là cực Bắc B, cực Nam N, thiên đỉnh Z và thiên để Z’. Phần kinh tuyến đi qua Z được gọi là KINH TUYẾN TRÊN vì nó ở bên trên đỉnh đầu người quan sát. Phần kinh tuyến đi qua Z’ được gọi là KINH TUYẾN DƯỚI vì nó ở dưới chân người quan sát.
Bây giờ thì chúng ta quay trở lại với việc xác định tọa độ của một thiên thể theo hệ tọa độ này nào. Hệ tọa độ đường chân trời (Horizon Coordinate System hay Alt – Az System ) là hệ tọa độ sử dụng hai giá trị góc là Alt và Az để xác định vị trí của một thiên thể. Để đơn giản cho việc quan sát các bạn hãy tạm quên đi phần thiên cầu dưới chân mình, tập trung vào phần thiên cầu phía trên nhé.
Giả sử bây giờ chúng ta cần xác định vị trí của ngôi sao S trên hình vẽ (S’ là giao điểm của cung ZS với đường chân trời khi ta kéo dài cung này ra).

Alt là viết tắt của từ Altitude ( góc SOS’ trên hình vẽ ) là góc đo độ cao của thiên thể S so với đường chân trời khi người quan sát đứng tại vị trí O.
Người ta quy ước Alt khi các thiên thể nằm tại đường chân trời bằng 0 độ và tại thiên đỉnh Z bằng 90 độ ( thiên đỉnh Z là điểm tưởng tượng trên Thiên cầu nằm ngay trên đỉnh đầu người quan sát) và giá trị Alt của một thiên thể nằm trong khoảng [ 0; 90 độ ]. Vì vậy, khi một thiên thể đi từ đường chân trời lên phía thiên đỉnh giá trị Alt của nó sẽ tăng, khi vượt qua thiên đỉnh và đi xuống dưới đường chân trời giá trị Alt của nó lại giảm.

Az là viết tắt của từ Azimuth ( góc BOS’ trên hình vẽ ) là góc dùng đo độ lệch hướng của thiên thể S so với hướng Bắc khi người quan sát đứng tại vị trí O.
Người ta quy ước Az của một thiên thể nằm tại đúng hướng Bắc là bằng 0 độ, nằm đúng hướng Đông là 90 độ, nằm đúng hướng Nam là 180 độ và nằm đúng hướng Tây là 270 độ. Giá trị Az của một thiên thể nằm trong khoảng [0 độ ; 360 độ].

Ưu điểm của hệ tọa độ này là thuận tiện và dễ dàng sử dụng trong quan sát. Tuy nhiên, do nhật động nên các thiên thể liên tục thay đổi vị trí trên bầu trời do đó các giá trị Alt và Az liên tục thay đổi. Hơn nữa, tại mỗi nơi khác nhau. các giá trị Alt và Az của một thiên thể tại cùng một thời điểm. Một người tại Hà Nội sẽ thấy sao Mộc có Alt và Az hoàn toàn khác so với một người tại TP. Hồ Chí Minh trong cùng một thời điểm quan sát. Do đó, sử dụng hệ tọa độ đường chân trời cho ghi chép và nghiên cứu sẽ rất bất tiện ( ta cần phải ghi rõ các giá trị Alt, Az ; thời gian quan sát và địa điểm quan sát ).

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/01-Thien%20cau%2C%20cac%20he%20toa%20do.pdf [/PDF]

​

 

[HuyNam]

Chương 2: Giải tam giác thị sai

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/02-Giai%20tam%20giac%20thi%20sai.pdf[/PDF]

 

[HuyNam]

Chương 3: Chuyển động nhìn thấy ngày đêm của thiên thể

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/03-Chuyen.pdf[/PDF]

 

[HuyNam]

Chương 4: Chuyển động nhìn thấy hàng năm của mặt trời

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/04-Chuyen.pdf[/PDF]

 

[HuyNam]

Chương 5: Chuyển động nhìn thấy hàng năm của mặt trăng

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/05-Chuyen%20dong.pdf[/PDF]

 

[HuyNam]

Chương 6: Đo thời gian

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/06-Do%20thoi%20gian.pdf[/PDF]

 

[HuyNam]

Chương 7: Thời gian trên tàu

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/07-Thoi%20gian%20tren%20tau.pdf[/PDF]

 

[HuyNam]

Chương 8: Lịch thiên văn hàng hải

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/08-Lich%20thien%20van%20hang%20hai.pdf[/PDF]

 

[HuyNam]

Chương 9: Bầu trời sao

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/09-Bau%20troi%20sao.pdf[/PDF]

 

[HuyNam]

Chương 10: Sextant hàng hải

[PDF]https://server1.vnkienthuc.com/files/1/Huy Nam/10-Sextant%20hang%20hai.pdf[/PDF]