Người ta nói rằng từ tiếng hát của Lorca, người ta có thể nghe thấy tất cả những âm hưởng đậm chất Tây Ban Nha: trầm buồn , linh động, hoan ca.
(Ảnh: Lorca khi 20 tuổi năm 1919 tại Tây Ban Nha. Photo by: Photo12/UIG via Getty Images)
Tượng nhà thơ Tây Ban Nha Federico García Lorca (1898-1936), Plaza de Santa Ana, Madrid. Nguồn ảnh: internet
Năm 1917, Lorca 19 tuổi theo học tại Đại học Granada ở Tây Ban Nha. Trong kỳ nghỉ năm đó, giáo viên dạy văn của trường đã tổ chức một chuyến tham quan học tập, điều này đã thay đổi hoàn toàn cuộc đời của Lorca. Chuyến đi này là lần đầu tiên Lorca rời quê hương của mình để ngắm nhìn những vùng đất rộng lớn của Castile và Andalusia, đồng thời đánh giá cao văn hóa và lịch sử của Tây Ban Nha. Ông đã thu thập những gì ông đã thấy và nghe được trên đường đi thành một bài tiểu luận, được xuất bản vào năm sau thành một tuyển tập tiểu luận "Ấn tượng và phong cảnh". Trong lời tựa của cuốn tiểu thuyết đầu tay này, Lorca đã viết:
"Trong sâu thẳm tâm hồn chúng ta, có một thứ vượt qua mọi sự tồn tại. Hầu hết thời gian, những thứ ấy ngủ yên; nhưng khi chúng ta nhớ về một nơi xa xôi tuyệt đẹp, khi chúng ta đau khổ vì nó, mọi thứ sẽ thức giấc. Vào lúc nó chiếm lấy khung cảnh, những cảnh vật này trở thành một phần tính cách của chúng ta ... Thơ tồn tại trong mọi thứ, xấu, đẹp và ghê tởm; cái khó là biết cách khám phá thơ và cách đánh thức hồ sâu trong tâm hồn."
Thiên nhiên và phong cảnh sau này đã trở thành chủ đề và nguồn cảm hứng quan trọng cho thơ ca của Lorca. Theo kinh nghiệm của anh ấy, "Cảm xúc của chúng ta dâng cao hơn cả linh hồn của màu sắc và âm nhạc." Phong cảnh của Lorga thường vượt qua ranh giới của thời gian và không gian, thể hiện màu sắc và âm thanh khác thường. Ví dụ, trong bài thơ "Sắc màu", nhà thơ nhìn thấy mặt trăng trong những thành phố nhộn nhịp, những thành phố hoang vắng cằn cỗi, những sa mạc vô biên, và những truyền thuyết và câu chuyện thể hiện những màu sắc hoàn toàn khác nhau, mỗi màu sắc đều sinh động lạ thường, giống như cảm xúc bên trong của nhà thơ, thế giới phong phú và rực rỡ.
Riêng giọng hát của Lorga cũng đầy cảm xúc, anh thường nhấc cây đàn khi tụ tập với bạn bè, ngẫu hứng hát hoặc ngâm những bài thơ mới viết. Kiểu hát lấy sức sống làm nền đã để lại cho nhiều người nhiều ấn tượng. Người ta nói rằng từ tiếng hát của Lorca, người ta có thể nghe thấy tất cả những âm hưởng của Tây Ban Nha: trầm buồn , linh động, hoan ca. Trong một thời gian, Lorca bị ám ảnh bởi "bài hát sâu lắng" (deep song), một bài hát dân ca digan Andalusia cổ. Anh không chỉ thích nghe hát, hát mà còn chuẩn bị kỹ lưỡng cho một buổi liên hoan nghệ thuật ca khúc sâu lắng cùng bạn bè. Đồng thời, sáng tác thơ ca của Lorga cũng đã bước vào giai đoạn phát triển cao độ. Tình yêu, nỗi đau và cái chết đã mang lại cho anh những nguồn cảm hứng mới. Anh cố gắng tìm ra một hình thức thơ (thể thơ) vang lên những bài hát sâu lắng thông qua những mẫu câu ngắn và những biến tấu theo chủ đề. Hầu hết những bài thơ này sau đó đã được đưa vào "Deep Songs" (Bài hát sâu lắng) và "Gypsy Ballad" (Bản ballad giang hồ) càn quét khắp Tây Ban Nha.
Những bản ballad và bài hát sâu lắng của Lorca kết hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật thơ hiện đại và đặc điểm ngôn ngữ của truyền thống dân gian Tây Ban Nha, đã có tác động to lớn đến thế giới thơ ca thế giới và đưa anh trở thành đại diện của "thế hệ 27".
Xin giới thiệu một số bài thơ của Lorca để các bạn thưởng thức:
1. Ước
“Chỉ trái tim em nóng
anh không cần gì thêm.
Thiên đường của anh
một cánh đồng trống,
không họa mi,
không dây đàn,
một con sông, riêng biệt,
và một dòng suối nhỏ.
Không lời thúc giục
của gió thổi trên cây,
không đến một vì sao,
tự muốn mình là lá.
Một ánh sáng mênh mông
sẽ là
ánh hào quang
của Thế giới khác
trải trên cánh đồng
nơi những ánh nhìn vỡ nát
Mọi thứ đều tĩnh mịch
nơi chúng ta hôn nhau,
những tiếng vọng
trong những vòng tròn
sẽ ran giòn
ở chốn xa.
và trái tim em nóng,
anh không cần gì thêm.”
-Bản dịch: Vũ Hoàng Linh
2. Cảnh
Cánh đồng
cây ô-liu
mở ra và khép lại
như chiếc quạt.
Trên vườn cây ô-liu
có một bầu trời sụp đổ
và một cơn mưa tăm tối
những ánh sao lạnh lẽo.
Rung rung cỏ lác và bóng mờ
trên bờ dòng sông.
Làn gió xám nhíu lại.
Rặng ô-liu
nặng trĩu
những tiếng kêu.
Một đàn chim
bị cầm hãm
lắc lay những chiếc đuôi dài
trong bóng tối.
(Bản dịch của Diễm Châu)
3. Đàn ghi ta
“Ghi ta bần bật khóc
Buổi sáng vỡ bình yên
Ghi ta bần bật khóc
Không thể nào dập tắt
Không thể nào bắt im.
Ghi ta bần bật khóc
Như nước chảy theo mương
Như gió trường trên tuyết
Không thể nào dập tắt
Ghi ta khóc không ngừng
Những chuyện đời xa lắc.
Như mũi tên vô đích
Như hoàng hôn thiếu vắng ban mai
Như hạt cát miền Nam bỏng rát
Xót xa than lạnh giá sắc sơn trà
Như chú chim đầu tiên chết gục trên cành.
Ôi ghi ta nạn nhân khốn khổ đáng thương
Của bàn tay-bộ dao năm lưỡi!..”
3. Đêm tình yêu không ngủ
Đêm trên cao. Hai chúng ta. Đầy trăng.
Anh muốn rơi nước mắt , em cười.
Lời chế nhạo của em quả là thần thánh, anh xót xa ray rứt.
Những khoảnh khắc yêu đương và chim bồ câu ngây thơ trong chuỗi kết. (1)
Đêm bên dưới. Hai chúng ta. Vầng pha lê nhức buốt.
Em khóc vì uẩn khúc quá sâu xa.
Nỗi đau trong anh âm ỉ đến tột cùng.
Trước nỗi đau của trái tim em chịu đựng.
Bình minh kết hôn chúng ta trên giường.
Miệng chúng ta áp vòi nước giá băng.
Nơi tuôn trào nhiệt huyết.
Mặt trời xuyên qua cửa chớp ban công.
Cuộc sống loài san hô vừa mở ra muôn cành uốn lượn.
Bao phủ lấy hồn anh.
-HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
4. Cuộc dạo chơi cuối cùng của nhà triết học
Newton
đi vòng quanh.
Thần chết cào cây đàn và đi theo anh.
Newton
đi vòng quanh.
Con sâu gặm quả táo của anh.
Gió rú giữa rừng cây
nước tí tách trên cành
Newton phải bật khóc.
Nhà triết học
tạo dáng khó tin,
chờ đợi một quả táo khác.
Anh chạy băng trên đường đường,
vục đầu cạnh mặt nước,
Đôi mắt anh ngắm nhìn
Mặt trăng to phản chiếu
Newton
đã khóc.
Trên cây tuyết tùng cao
Con cú già nói chuyện,
người khôn ngoan giữa đêm
đi về nhà chậm rãi,
mơ về một nơi xa
Có kim tự tháp táo.
5. Lời oán trách ngọt ngào
Đừng để anh đánh mất vẻ diệu kỳ.
Ánh mắt em lặng thầm như pho tượng.
Từ giọng nói, hơi thở còn thoảng vướng.
Đóa hồng đơn trên má ngát hương đêm.
Anh sợ e mình chỉ đứng bên triền.
Làm thân cây trọi cành đau khổ nhất.
Không hoa trái, không được nuôi từ đất.
Bởi loài sâu gây tuyệt vọng mỏng manh.
Nếu em là kho báu giữ riêng anh.
Là thập giá làm nỗi đau dịu tắt.
Anh sẽ mãi trung thành với em là chủ nhân duy nhất.
Đừng để anh đánh mất cả thiên đường.
Đừng điểm tô sông rẽ nhánh yêu thương.
Với lá mùa thu lìa cành hiu hắt.
( HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch theo bản tiếng Anh của John K. Walsh và Francisco Aragon có kiểm qua nguyên tác))
6. Tình yêu ngủ trong ngực nhà thơ
Yêu em vô kể, em nào biết.
Bởi em say ngủ giữa lòng anh.
Giấu em thổn thức đôi dòng lệ.
Giọng xé lòng như dao thép đâm.
Xác thịt theo cùng tinh tú chuyển.
Ghim sâu từng mảnh trái tim đau.
Những lời u ám còn day dứt.
Mộc mạc tình em cánh mộng đầu.
Bọn người vênh váo trong vườn bước.
Chờ xác em và anh xót thương.
Bờm ngựa sáng theo màu của lá.
Đời anh, em ngủ giấc thê lương.
Có nghe máu vỡ cung đàn khóc.
Chờ đợi đôi ta khúc đoạn trường.
- HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
(Ảnh: Lorca khi 20 tuổi năm 1919 tại Tây Ban Nha. Photo by: Photo12/UIG via Getty Images)
Tượng nhà thơ Tây Ban Nha Federico García Lorca (1898-1936), Plaza de Santa Ana, Madrid. Nguồn ảnh: internet
Năm 1917, Lorca 19 tuổi theo học tại Đại học Granada ở Tây Ban Nha. Trong kỳ nghỉ năm đó, giáo viên dạy văn của trường đã tổ chức một chuyến tham quan học tập, điều này đã thay đổi hoàn toàn cuộc đời của Lorca. Chuyến đi này là lần đầu tiên Lorca rời quê hương của mình để ngắm nhìn những vùng đất rộng lớn của Castile và Andalusia, đồng thời đánh giá cao văn hóa và lịch sử của Tây Ban Nha. Ông đã thu thập những gì ông đã thấy và nghe được trên đường đi thành một bài tiểu luận, được xuất bản vào năm sau thành một tuyển tập tiểu luận "Ấn tượng và phong cảnh". Trong lời tựa của cuốn tiểu thuyết đầu tay này, Lorca đã viết:
"Trong sâu thẳm tâm hồn chúng ta, có một thứ vượt qua mọi sự tồn tại. Hầu hết thời gian, những thứ ấy ngủ yên; nhưng khi chúng ta nhớ về một nơi xa xôi tuyệt đẹp, khi chúng ta đau khổ vì nó, mọi thứ sẽ thức giấc. Vào lúc nó chiếm lấy khung cảnh, những cảnh vật này trở thành một phần tính cách của chúng ta ... Thơ tồn tại trong mọi thứ, xấu, đẹp và ghê tởm; cái khó là biết cách khám phá thơ và cách đánh thức hồ sâu trong tâm hồn."
Thiên nhiên và phong cảnh sau này đã trở thành chủ đề và nguồn cảm hứng quan trọng cho thơ ca của Lorca. Theo kinh nghiệm của anh ấy, "Cảm xúc của chúng ta dâng cao hơn cả linh hồn của màu sắc và âm nhạc." Phong cảnh của Lorga thường vượt qua ranh giới của thời gian và không gian, thể hiện màu sắc và âm thanh khác thường. Ví dụ, trong bài thơ "Sắc màu", nhà thơ nhìn thấy mặt trăng trong những thành phố nhộn nhịp, những thành phố hoang vắng cằn cỗi, những sa mạc vô biên, và những truyền thuyết và câu chuyện thể hiện những màu sắc hoàn toàn khác nhau, mỗi màu sắc đều sinh động lạ thường, giống như cảm xúc bên trong của nhà thơ, thế giới phong phú và rực rỡ.
Riêng giọng hát của Lorga cũng đầy cảm xúc, anh thường nhấc cây đàn khi tụ tập với bạn bè, ngẫu hứng hát hoặc ngâm những bài thơ mới viết. Kiểu hát lấy sức sống làm nền đã để lại cho nhiều người nhiều ấn tượng. Người ta nói rằng từ tiếng hát của Lorca, người ta có thể nghe thấy tất cả những âm hưởng của Tây Ban Nha: trầm buồn , linh động, hoan ca. Trong một thời gian, Lorca bị ám ảnh bởi "bài hát sâu lắng" (deep song), một bài hát dân ca digan Andalusia cổ. Anh không chỉ thích nghe hát, hát mà còn chuẩn bị kỹ lưỡng cho một buổi liên hoan nghệ thuật ca khúc sâu lắng cùng bạn bè. Đồng thời, sáng tác thơ ca của Lorga cũng đã bước vào giai đoạn phát triển cao độ. Tình yêu, nỗi đau và cái chết đã mang lại cho anh những nguồn cảm hứng mới. Anh cố gắng tìm ra một hình thức thơ (thể thơ) vang lên những bài hát sâu lắng thông qua những mẫu câu ngắn và những biến tấu theo chủ đề. Hầu hết những bài thơ này sau đó đã được đưa vào "Deep Songs" (Bài hát sâu lắng) và "Gypsy Ballad" (Bản ballad giang hồ) càn quét khắp Tây Ban Nha.
Những bản ballad và bài hát sâu lắng của Lorca kết hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật thơ hiện đại và đặc điểm ngôn ngữ của truyền thống dân gian Tây Ban Nha, đã có tác động to lớn đến thế giới thơ ca thế giới và đưa anh trở thành đại diện của "thế hệ 27".
Xin giới thiệu một số bài thơ của Lorca để các bạn thưởng thức:
1. Ước
“Chỉ trái tim em nóng
anh không cần gì thêm.
Thiên đường của anh
một cánh đồng trống,
không họa mi,
không dây đàn,
một con sông, riêng biệt,
và một dòng suối nhỏ.
Không lời thúc giục
của gió thổi trên cây,
không đến một vì sao,
tự muốn mình là lá.
Một ánh sáng mênh mông
sẽ là
ánh hào quang
của Thế giới khác
trải trên cánh đồng
nơi những ánh nhìn vỡ nát
Mọi thứ đều tĩnh mịch
nơi chúng ta hôn nhau,
những tiếng vọng
trong những vòng tròn
sẽ ran giòn
ở chốn xa.
và trái tim em nóng,
anh không cần gì thêm.”
-Bản dịch: Vũ Hoàng Linh
2. Cảnh
Cánh đồng
cây ô-liu
mở ra và khép lại
như chiếc quạt.
Trên vườn cây ô-liu
có một bầu trời sụp đổ
và một cơn mưa tăm tối
những ánh sao lạnh lẽo.
Rung rung cỏ lác và bóng mờ
trên bờ dòng sông.
Làn gió xám nhíu lại.
Rặng ô-liu
nặng trĩu
những tiếng kêu.
Một đàn chim
bị cầm hãm
lắc lay những chiếc đuôi dài
trong bóng tối.
(Bản dịch của Diễm Châu)
3. Đàn ghi ta
“Ghi ta bần bật khóc
Buổi sáng vỡ bình yên
Ghi ta bần bật khóc
Không thể nào dập tắt
Không thể nào bắt im.
Ghi ta bần bật khóc
Như nước chảy theo mương
Như gió trường trên tuyết
Không thể nào dập tắt
Ghi ta khóc không ngừng
Những chuyện đời xa lắc.
Như mũi tên vô đích
Như hoàng hôn thiếu vắng ban mai
Như hạt cát miền Nam bỏng rát
Xót xa than lạnh giá sắc sơn trà
Như chú chim đầu tiên chết gục trên cành.
Ôi ghi ta nạn nhân khốn khổ đáng thương
Của bàn tay-bộ dao năm lưỡi!..”
3. Đêm tình yêu không ngủ
Đêm trên cao. Hai chúng ta. Đầy trăng.
Anh muốn rơi nước mắt , em cười.
Lời chế nhạo của em quả là thần thánh, anh xót xa ray rứt.
Những khoảnh khắc yêu đương và chim bồ câu ngây thơ trong chuỗi kết. (1)
Đêm bên dưới. Hai chúng ta. Vầng pha lê nhức buốt.
Em khóc vì uẩn khúc quá sâu xa.
Nỗi đau trong anh âm ỉ đến tột cùng.
Trước nỗi đau của trái tim em chịu đựng.
Bình minh kết hôn chúng ta trên giường.
Miệng chúng ta áp vòi nước giá băng.
Nơi tuôn trào nhiệt huyết.
Mặt trời xuyên qua cửa chớp ban công.
Cuộc sống loài san hô vừa mở ra muôn cành uốn lượn.
Bao phủ lấy hồn anh.
-HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
4. Cuộc dạo chơi cuối cùng của nhà triết học
Newton
đi vòng quanh.
Thần chết cào cây đàn và đi theo anh.
Newton
đi vòng quanh.
Con sâu gặm quả táo của anh.
Gió rú giữa rừng cây
nước tí tách trên cành
Newton phải bật khóc.
Nhà triết học
tạo dáng khó tin,
chờ đợi một quả táo khác.
Anh chạy băng trên đường đường,
vục đầu cạnh mặt nước,
Đôi mắt anh ngắm nhìn
Mặt trăng to phản chiếu
Newton
đã khóc.
Trên cây tuyết tùng cao
Con cú già nói chuyện,
người khôn ngoan giữa đêm
đi về nhà chậm rãi,
mơ về một nơi xa
Có kim tự tháp táo.
5. Lời oán trách ngọt ngào
Đừng để anh đánh mất vẻ diệu kỳ.
Ánh mắt em lặng thầm như pho tượng.
Từ giọng nói, hơi thở còn thoảng vướng.
Đóa hồng đơn trên má ngát hương đêm.
Anh sợ e mình chỉ đứng bên triền.
Làm thân cây trọi cành đau khổ nhất.
Không hoa trái, không được nuôi từ đất.
Bởi loài sâu gây tuyệt vọng mỏng manh.
Nếu em là kho báu giữ riêng anh.
Là thập giá làm nỗi đau dịu tắt.
Anh sẽ mãi trung thành với em là chủ nhân duy nhất.
Đừng để anh đánh mất cả thiên đường.
Đừng điểm tô sông rẽ nhánh yêu thương.
Với lá mùa thu lìa cành hiu hắt.
( HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch theo bản tiếng Anh của John K. Walsh và Francisco Aragon có kiểm qua nguyên tác))
6. Tình yêu ngủ trong ngực nhà thơ
Yêu em vô kể, em nào biết.
Bởi em say ngủ giữa lòng anh.
Giấu em thổn thức đôi dòng lệ.
Giọng xé lòng như dao thép đâm.
Xác thịt theo cùng tinh tú chuyển.
Ghim sâu từng mảnh trái tim đau.
Những lời u ám còn day dứt.
Mộc mạc tình em cánh mộng đầu.
Bọn người vênh váo trong vườn bước.
Chờ xác em và anh xót thương.
Bờm ngựa sáng theo màu của lá.
Đời anh, em ngủ giấc thê lương.
Có nghe máu vỡ cung đàn khóc.
Chờ đợi đôi ta khúc đoạn trường.
- HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
