traivanlong
New member
- Xu
- 0
I. Giới thuyết chung về sử thi
Thuật ngữ và khái niệm
Tên gọi trong giới nghiên cứu: truyền thuyết, anh hùng ca, trường ca, sử thi anh hùng, sử thi ...
Người Tây Nguyên: Êđê gọi Khan; Bana gọi Hơmon...
Ðây là một thể loại tự sự dân gian về thời kỳ lịch sử khi loài người bước vào xã hội văn minh, kể về những kỳ tích, sự nghiệp anh hùng có tầm vóc lớn.
Sử thi là những sáng tác tự sự có qui mô tương đối lớn, bằng văn vần hay thứ văn xuôi giàu chất thơ. Nội dung bao quát cả đời sống toàn dân trong suốt một thời kỳ lịch sử dài mà trung tâm là những sự kiện có ý nghĩa trọng đại trong đời sống cộng đồng.
Phân loại
Sử thi thần thoại (sử thi mo).
Là những tác phẩm hình thành trên cơ sở hệ thống hóa các truyện thần thoại, phản ánh lịch sử hình thành và phát triển của các dân tộc, thuật lại lịch sử kỳ vĩ của sự hình thành đất nước, dân tộc trên những điều thần thoại, truyền thuyết. Ðề cập đến vấn đề nguồn gốc vũ trụ, cộng đồng người, sự tạo lập bản mường, những thành tựu về sinh hoạt văn hóa vật chất và tinh thần... trên một không khí có tính chất huyền thoại.
Ðẻ đất đẻ nước (Mường).
Sử thi anh hùng (sử thi khan)
Là loại sử thi nói đến sự hình thành cộng đồng thị tộc, bộ lạc, những kỳ tích trong công cuộc xây dựng đời sống cộng đồng, chinh phục tự nhiên, chiến đấu chống kẻ thù bên ngoài, ca ngợi, cổ vũ lý tưởng cao đẹp của một thời đại là xây dựng và bảo vệ cộng đồng yên vui.
Ðam San (Ê Ðê), Xing Nhã (Gia Rai) ...
II. Sử thi Ðam San
Tình hình văn bản
- Văn bản của Sabachier, một bản dịch tiếng Pháp (La chan son de Dam San), Xb tại Paris 1929. Ðến 1933, tạp chí của học viện Viễn Ðông bác cổ tại Hà Nội in lại dưới hình thức song ngữ Êđê - Pháp.
- 1957, Ðào Tử Chí giới thiệu Ðăm Săn bằng tiếng Việt trên tạp chí Văn nghệ số 1 /1957 - 1959, Nxb Văn hóa Hà Nội ấn hành tác phẩm Bài ca chàng Ðam Săn.
- Công trình văn học dân gian Êđê do Ðinh Thế Lệ chủ biên và Ngô Ðức Thịnh cùng tham gia biên soạn từ các đợt điền dã từ 1985 - 1987.
- Ðam Săn, Nguyễn Văn Hoàn, Nxb KHXH, 1988.
Tóm tắt
Bài ca Ðam San bản do Ðào Tử Chí dịch gồm 7 chương khúc
1. Chị em Hơ Nhí, Bhí theo luật tục của xã hội mẫu quyền (tục chuê nuê) lấy Ðam San làm chồng, Ðam San tỏ ý không thuận.
2. Ðam San bỏ vê nhà chị Hơ Âng, đến khi bị trời (đu & điê) làm chết đi sống lại 7 lần & cứu được Hnhí bị voi nhà nổi điên tha vào rừng, Ðam San mới thuận.
3. Ðam San đánh tù trưởng Mtao Grư (kên kên) giành lại Hnhí, bắt tù binh, đoạt của cải.
4. Ðam San đi phát rẫy, lên rừng săn thú, xuống suối bắt tôm cá, đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây (sắt)
5. Ðam San chặt cây thần Smuk, cây đổ, chị em Hnhí, Bhí chết, Ðam San lên trời toan chặt đầu trời, được trời giúp cho vợ sống lại.
6. Ðam San đi bắt nữ thần mặt trời để trở thành người tù trưởng giàu có, đâu cũng khâm phục, bị từ chối, Ðam San trở về chết chìm dưới đất nhão trong rừng Sáp đen.
7. Vía Ðam San hóa ruồi bay vào miệng Hơ Âng. Ðam San cháu ra đời thừa kế của cải, quyền lực cậu và tiếp tục nối dây.
Nội dung
Bài ca Ðam San - bài ca cuộc sống tràn đầy khát vọng hào hùng
Ðam San là một sử thi anh hùng. Sử thi anh hùng của các dân tộc chứa đụng những nội dung xã hội rộng lớn của thời kỳ quá khứ của các dân tộc Tây Nguyên. 2 chủ đề lớn của sử thi:
Ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của nhân vật anh hùng đã có công bảo vệ cộng đồng, đồng thời qua đó khẳng định một cách đầy tự hào sự tồn tại và phát triển của xã hội cộng đồng.
Sự vận động chuyển biến của xã hội, đi từ công xã mẫu hệ, dần dần phát triển thành xã hội cộng đồng rộng lớn hơn trên đường tiến lên hình thành dân tộc trong đại gia đình dân tộc Việt Nam.
Bằng hình tượng nghệ thuật, sử thi Ðam San phản ánh trực tiếp khát vọng hào hùng của lịch sử buổi đầu hình thành các dân tộc Tây Nguyên.
Các sự kiện và biến cố:
Ðam San thực hiện tục chuê nuê.
Sự kiện chặt cây thần Smuk.
Sự kiện chiến đấu giành lại vợ.
Sự kiện Ðam San đi bắt nữ thần mặt trời.
Hình ảnh tái sinh.
Sử thi Ðam San kể về cuộc đời ngang tàng đầy chiến công của người anh hùng lý tưởng Ðam San. Nổi bật lên là những kỳ tích trong lao động chế ngự lực lượng tự nhiên, những chiến công trong chiến trận chống kẻ thù, sự vươn lên chống lại những trở lực ràng buộc, cái cái chết đầy tính chất bi hùng của con người quyết vươn tới ham muốn tột đỉnh của mình ...
Tác phẩm khắc họa những tính cách đẹp đẽ, những hành động anh hùng của tù trưởng Ðam San. Qua người anh hùng lý tưởng Ðam San, tác phẩm phản ánh và ca ngợi công cuộc đấu tranh bảo vệ và phát triển xã hội cộng đồng rộng lớn của dân tộc Ê Ðê.
Ðặc điểm nghệ thuật
Nghệ thuật tự sự
- Kết cấu chương khúc: một chương khúc kể một sự việc, một biến cố trọn vẹn xoay quanh một nhân vật trung tâm.
- Phương pháp nghệ thuật tương phản
Tác phẩm được cấu tạo theo thủ pháp cặp đôi đối xứng trên nhiều mặt: tên nhân vật, hành động nhân vật, tính cách nhân vật, những tình huống tác phẩm ...
Hình ảnh những trận chiến sôi sục trên hình ảnh sinh hoạt tươi vui, thanh bình, người dịu dàng, đẽp đẽ, với lối cư xử cực kỳ hiếu khách, đàn bà đẹp như bầu trời đầy ánh sao lấp lánh ...
- Lối dùng điệp khúc, điệp ngữ, điệp từ
Kết cấu sử thi được cấu tạo theo thủ pháp trùng lặp, nhiều đoạn gần như là những điệp khúc, tạo nên âm hưởng tầng lớp. Những thủ pháp này có liên quan đến việc làm nổi rõ chủ đề tư tưởng của sử thi.
Người tù trưởng đầu đội khăn kép, vai mang túi da.
- Kiến trúc câu văn
Cân đối và có nhịp điệu, dài.
-Tôi nghỉ mười ngày, ngủ năm đêm, đi một năm.
- Ngôn ngữ
Ngôn ngữ cụ thể tràn đầy hình ảnh:
Ðông như kiến, mối; trắng như hoa ê pang; dài như tiếng chiêng, như sợi chỉ; thở như ngựa đương chạy; giọng nói như tiếng ve sầu; lông chân mượt như chuôi dao ...
- Nghệ thuật xây dựng hình ảnh
Nổi rõ lên hệ thống các hình tượng đầy chất mỹ lệ.
Tả người: mặt Ðam Săn đỏ như hơi men, cười miệng đỏ như dưa gang, môi mỏng như lá tỏi, cổ trơn như cà chín.
Tả cảnh: ánh sáng của chiếc khiên chói lọi như đèn đuốc. Vải sợi nặng trĩu làm cong các sào phơi, thịt treo tối cả nhà.
Tả việc: áo sắt rơi xuống. Mtao Mxây bỏ chạy. Chạy trốn chung quanh chuồng lợn. Ðăm Săn phá tan chuồng lợn; trâu ...
Thuật ngữ và khái niệm
Tên gọi trong giới nghiên cứu: truyền thuyết, anh hùng ca, trường ca, sử thi anh hùng, sử thi ...
Người Tây Nguyên: Êđê gọi Khan; Bana gọi Hơmon...
Ðây là một thể loại tự sự dân gian về thời kỳ lịch sử khi loài người bước vào xã hội văn minh, kể về những kỳ tích, sự nghiệp anh hùng có tầm vóc lớn.
Sử thi là những sáng tác tự sự có qui mô tương đối lớn, bằng văn vần hay thứ văn xuôi giàu chất thơ. Nội dung bao quát cả đời sống toàn dân trong suốt một thời kỳ lịch sử dài mà trung tâm là những sự kiện có ý nghĩa trọng đại trong đời sống cộng đồng.
Phân loại
Sử thi thần thoại (sử thi mo).
Là những tác phẩm hình thành trên cơ sở hệ thống hóa các truyện thần thoại, phản ánh lịch sử hình thành và phát triển của các dân tộc, thuật lại lịch sử kỳ vĩ của sự hình thành đất nước, dân tộc trên những điều thần thoại, truyền thuyết. Ðề cập đến vấn đề nguồn gốc vũ trụ, cộng đồng người, sự tạo lập bản mường, những thành tựu về sinh hoạt văn hóa vật chất và tinh thần... trên một không khí có tính chất huyền thoại.
Ðẻ đất đẻ nước (Mường).
Sử thi anh hùng (sử thi khan)
Là loại sử thi nói đến sự hình thành cộng đồng thị tộc, bộ lạc, những kỳ tích trong công cuộc xây dựng đời sống cộng đồng, chinh phục tự nhiên, chiến đấu chống kẻ thù bên ngoài, ca ngợi, cổ vũ lý tưởng cao đẹp của một thời đại là xây dựng và bảo vệ cộng đồng yên vui.
Ðam San (Ê Ðê), Xing Nhã (Gia Rai) ...
II. Sử thi Ðam San
Tình hình văn bản
- Văn bản của Sabachier, một bản dịch tiếng Pháp (La chan son de Dam San), Xb tại Paris 1929. Ðến 1933, tạp chí của học viện Viễn Ðông bác cổ tại Hà Nội in lại dưới hình thức song ngữ Êđê - Pháp.
- 1957, Ðào Tử Chí giới thiệu Ðăm Săn bằng tiếng Việt trên tạp chí Văn nghệ số 1 /1957 - 1959, Nxb Văn hóa Hà Nội ấn hành tác phẩm Bài ca chàng Ðam Săn.
- Công trình văn học dân gian Êđê do Ðinh Thế Lệ chủ biên và Ngô Ðức Thịnh cùng tham gia biên soạn từ các đợt điền dã từ 1985 - 1987.
- Ðam Săn, Nguyễn Văn Hoàn, Nxb KHXH, 1988.
Tóm tắt
Bài ca Ðam San bản do Ðào Tử Chí dịch gồm 7 chương khúc
1. Chị em Hơ Nhí, Bhí theo luật tục của xã hội mẫu quyền (tục chuê nuê) lấy Ðam San làm chồng, Ðam San tỏ ý không thuận.
2. Ðam San bỏ vê nhà chị Hơ Âng, đến khi bị trời (đu & điê) làm chết đi sống lại 7 lần & cứu được Hnhí bị voi nhà nổi điên tha vào rừng, Ðam San mới thuận.
3. Ðam San đánh tù trưởng Mtao Grư (kên kên) giành lại Hnhí, bắt tù binh, đoạt của cải.
4. Ðam San đi phát rẫy, lên rừng săn thú, xuống suối bắt tôm cá, đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây (sắt)
5. Ðam San chặt cây thần Smuk, cây đổ, chị em Hnhí, Bhí chết, Ðam San lên trời toan chặt đầu trời, được trời giúp cho vợ sống lại.
6. Ðam San đi bắt nữ thần mặt trời để trở thành người tù trưởng giàu có, đâu cũng khâm phục, bị từ chối, Ðam San trở về chết chìm dưới đất nhão trong rừng Sáp đen.
7. Vía Ðam San hóa ruồi bay vào miệng Hơ Âng. Ðam San cháu ra đời thừa kế của cải, quyền lực cậu và tiếp tục nối dây.
Nội dung
Bài ca Ðam San - bài ca cuộc sống tràn đầy khát vọng hào hùng
Ðam San là một sử thi anh hùng. Sử thi anh hùng của các dân tộc chứa đụng những nội dung xã hội rộng lớn của thời kỳ quá khứ của các dân tộc Tây Nguyên. 2 chủ đề lớn của sử thi:
Ca ngợi những phẩm chất tốt đẹp của nhân vật anh hùng đã có công bảo vệ cộng đồng, đồng thời qua đó khẳng định một cách đầy tự hào sự tồn tại và phát triển của xã hội cộng đồng.
Sự vận động chuyển biến của xã hội, đi từ công xã mẫu hệ, dần dần phát triển thành xã hội cộng đồng rộng lớn hơn trên đường tiến lên hình thành dân tộc trong đại gia đình dân tộc Việt Nam.
Bằng hình tượng nghệ thuật, sử thi Ðam San phản ánh trực tiếp khát vọng hào hùng của lịch sử buổi đầu hình thành các dân tộc Tây Nguyên.
Các sự kiện và biến cố:
Ðam San thực hiện tục chuê nuê.
Sự kiện chặt cây thần Smuk.
Sự kiện chiến đấu giành lại vợ.
Sự kiện Ðam San đi bắt nữ thần mặt trời.
Hình ảnh tái sinh.
Sử thi Ðam San kể về cuộc đời ngang tàng đầy chiến công của người anh hùng lý tưởng Ðam San. Nổi bật lên là những kỳ tích trong lao động chế ngự lực lượng tự nhiên, những chiến công trong chiến trận chống kẻ thù, sự vươn lên chống lại những trở lực ràng buộc, cái cái chết đầy tính chất bi hùng của con người quyết vươn tới ham muốn tột đỉnh của mình ...
Tác phẩm khắc họa những tính cách đẹp đẽ, những hành động anh hùng của tù trưởng Ðam San. Qua người anh hùng lý tưởng Ðam San, tác phẩm phản ánh và ca ngợi công cuộc đấu tranh bảo vệ và phát triển xã hội cộng đồng rộng lớn của dân tộc Ê Ðê.
Ðặc điểm nghệ thuật
Nghệ thuật tự sự
- Kết cấu chương khúc: một chương khúc kể một sự việc, một biến cố trọn vẹn xoay quanh một nhân vật trung tâm.
- Phương pháp nghệ thuật tương phản
Tác phẩm được cấu tạo theo thủ pháp cặp đôi đối xứng trên nhiều mặt: tên nhân vật, hành động nhân vật, tính cách nhân vật, những tình huống tác phẩm ...
Hình ảnh những trận chiến sôi sục trên hình ảnh sinh hoạt tươi vui, thanh bình, người dịu dàng, đẽp đẽ, với lối cư xử cực kỳ hiếu khách, đàn bà đẹp như bầu trời đầy ánh sao lấp lánh ...
- Lối dùng điệp khúc, điệp ngữ, điệp từ
Kết cấu sử thi được cấu tạo theo thủ pháp trùng lặp, nhiều đoạn gần như là những điệp khúc, tạo nên âm hưởng tầng lớp. Những thủ pháp này có liên quan đến việc làm nổi rõ chủ đề tư tưởng của sử thi.
Người tù trưởng đầu đội khăn kép, vai mang túi da.
- Kiến trúc câu văn
Cân đối và có nhịp điệu, dài.
-Tôi nghỉ mười ngày, ngủ năm đêm, đi một năm.
- Ngôn ngữ
Ngôn ngữ cụ thể tràn đầy hình ảnh:
Ðông như kiến, mối; trắng như hoa ê pang; dài như tiếng chiêng, như sợi chỉ; thở như ngựa đương chạy; giọng nói như tiếng ve sầu; lông chân mượt như chuôi dao ...
- Nghệ thuật xây dựng hình ảnh
Nổi rõ lên hệ thống các hình tượng đầy chất mỹ lệ.
Tả người: mặt Ðam Săn đỏ như hơi men, cười miệng đỏ như dưa gang, môi mỏng như lá tỏi, cổ trơn như cà chín.
Tả cảnh: ánh sáng của chiếc khiên chói lọi như đèn đuốc. Vải sợi nặng trĩu làm cong các sào phơi, thịt treo tối cả nhà.
Tả việc: áo sắt rơi xuống. Mtao Mxây bỏ chạy. Chạy trốn chung quanh chuồng lợn. Ðăm Săn phá tan chuồng lợn; trâu ...
Sưu tầm
