Một số thí nghiệm với khí AMONIAC
1. Không có lửa... mà lại có khói
Lấy hai đũa thủy tinh ở đầu có quấn một ít bông. Nhúng một đũa vào dung dịch axit nitric (hoặc axit clohiđric) đậm đặc và nhúng đũa thứ hai vào dung dịch amoniac 25%. Đưa hai đầu đũa lại gần nhau. Khói trắng sẽ xuất hiện ở hai đầu đũa do sự tạo thành amoni nitrat (amoni clorua
\[NH_{3} + HNO_{3} \Rightarrow NH_{4}NO_{3}\]
2. Nhóm bếp than bằng đũa thủy tinh
Xếp một ít than gỗ vào bếp như để nhóm lò, xong lấy đầu đũa thủy tinh châm vào đống than lập tức đống than bốc khói nghi ngút.
Cách làm: Bỏ than gỗ vào túi bằng vải màu rồi treo trong bình rộng miệng bên dưới có đựng dung dịch \[NH_{3}\] đậm đặc trong vài ngày. Khí \[NH_{3}\] sẽ bị hút vào than. Khi biểu diễn thí nghiệm, đũa thủy tinh cần được nhúng vào axit HCl đặc. Khí HCl gặp \[NH_{3}\] sẽ tạo ra khói trắng là những hạt nhỏ \[NH_{4}Cl \] theo phản ứng:
\[NH_{3} + HCl \Rightarrow NH_{4}Cl\]
3. Lửa và khói
Đặt bốn miếng bông lên miếng kính. Các miếng bông đã tẩm các dung dịch sau: Miếng thứ nhất tẩm cồn, miếng thứ hai – dung dịch \[NH_{3}\] đậm đặc, miếng thứ ba – benzen, miếng thứ tư – dung dịch HCl (pha 1 thể tích dung dịch HCl đậm đặc với một thể tích nước). Để bốn miếng kính đó cách xa nhau khoảng 25 – 30cm, miếng kính đặt bông tẩm dung dịch \[NH_{3}\] và HCl phải đặt ở hai đầu.
Sau đó giới thiệu ngọn lửa không có khói, ngọn lửa có khói và có khói nhưng không có lửa.
Châm lửa đốt bông tẩm cồn trước, rồi tới bông tẩm benzen, sau cùng gắp miếng bông tẩm HCl đặt lên miếng bông tẩm dung dịch \[NH_{3}\]
Chú ý:
[*]Có thể thay cồn bằng các chất khác như axeton, dietyl ete.
[*]Nên tẩm ít benzen vì benzen cháy rất nhiều khói, rất rõ và lâu.
[*]Dung dịch HCl nên pha tỉ lệ 1 : 1 như trên để không có khí HCl bay ra quá nhiều, người xem dễ nhận thấy có khói trước.
4. Mưa lửa
Rót 100ml dung dịch amoniac vào một bình miệng rộng rồi đun nhẹ, sau đó đổ từ từ vào bình bột \[Cr_{2}O_{3}\] đã được đun nóng trên một miếng kim loại. Những đốm lửa sáng như sao lả tả rơi xuống giống như trận mưa lửa.
Nếu ta đổ vào dung dịch amoniac một ít rượu etylic, phản ứng sẽ xảy ra mạnh hơn.
Giải thích: Ở đây không phải \[Cr_{2}O_{3}\] tác dụng với \[ NH_{3}\] mà là quá trình oxi hóa \[NH_{3}\] bởi oxi của không khí có \[Cr_{2}O_{3}\] làm xúc tác.
\[4NH_{3} + 3O_{2} \Rightarrow 2N_{2} + 6H_{2}O\]
Phản ứng xảy ra trên bề mặt của các hạt \[Cr_{2}O_{3}\] và tỏa ra rất nhiều nhiệt làm các hạt này nóng sáng lên.
5. Tạo ra màu hồng bằng nước lã.
Thêm vài ml dung dịch amoniac đậm đặc (25%) và 2 – 3 giọt dung dịch phenoltalein vào cốc đựng 50ml rượu etylic khan. Hỗn hợp không có màu.
Khi biểu diễn, bạn nhờ một khán giả nào đó múc một cốc nước lã để pha dần vào hỗn hợp trên. Khi đổ nước màu hồng xuất hiện và càng đổ thêm nước thì màu hồng càng đậm hơn.
Giải thích: Khi đổ thêm nước, \[NH_{3}\] sẽ tác dụng với nước theo phản ứng sau:
\[NH_{3} + H_{2}O \Leftrightarrow NH_{4}^{+} + OH^{-}\]
Ion \[OH^{-}\] làm cho phenoltalein chuyển sang màu hồng. Càng đổ thêm nước càng xuất hiện thêm nhiều ion \[OH^{-}\]
6. Làm đổi màu hoa giấy.
Cắm ngược bó hoa giấy màu trắng vào một chiếc bình cỡ lớn, lập tức nó sẽ biến thành bó hoa có màu sặc sỡ.
Cách làm: Làm một bó hoa bằng giấy thấm trắng. Chia bó hoa đó thành bốn phần. phần thứ nhất để nguyên. Phần thứ hai tẩm dung dịch phenoltalein. Phần thứ ba tẩm dung dịch \[CuSO_{4}\] loãng. Phần thứ tư tẩm dung dịch \[Hg(NO_{3})_{2}\]
Để khô rồi xếp xen kẽ các bông hoa đã tẩm các dung dịch khác nhau, cả bó hoa vẫn có màu trắng.
Cắm ngược bó hoa vào bình lớn chứa đầy khí \[NH_{3}, \]lập tức bó hoa trắng biến thành bó hoa màu.
Những bông tẩm phenoltalein có màu hồng; tẩm \[CuSO_{4}\] có màu xanh; tẩm \[Hg(NO_{3})_{2}\] có màu đen và những bông không tẩm gì, tất nhiên vẫn có màu trắng.
Để có khí \[NH_{3}\] và chỉ việc rót vài ml dung dịch \[NH_{3}\] đậm đặc vào bình rồi đun nóng.
Giải thích: Màu hồng do ion \[OH^{-}\] tác dụng với phenoltalein (\[OH^{-}\] sinh ra do \[NH_{3}\] tác dụng với hơi nước). Màu xanh do ion \[Cu^{2+} \]tạo với các phân tử \[NH_{3}\] thành ion phức \[Cu(NH_{3})_{4}^{2+}, \]còn ion \[Hg_{2}(NO_{3})_{2}\] bị phân hủy:
\[2Hg^{+} \Rightarrow Hg^{2+} + Hg\]
Thủy ngân kim loại được giải phóng dưới dạng bột mịn màu đen.
(Sưu tầm)
