Giải nhanh bài toán hóa học bằng phương pháp đường chéo
Với hình thức thi trắc nghiệm khách quan, trong một khoảng thời gian tương đối ngắn học sinh phải giải quyết một số lượng câu hỏi và bài tập khá lớn (trong đó bài tập toán chiếm một tỉ lệ không nhỏ). Do đó việc tìm ra các phương pháp giúp giải nhanh bài toán hóa học có một ý nghĩa quan trọng.
[FONT=Arial !important]Bài toán trộn lẫn các chất với nhau là một dạng bài hay gặp trong chương trình hóa học phổ thông. Ta có thể giải bài tập dạng này theo nhiều cách khác nhau, song cách giải nhanh nhất là “phương pháp sơ đồ đường chéo”.Nguyên tắc:Trộn lẫn 2 dung dịch:
Dung dịch 1: có khối lượng m[SUB]1[/SUB], thể tích V[SUB]1[/SUB], nồng độ C[SUB]1[/SUB] (C% hoặc C[SUB]M[/SUB]), khối lượng riêng d[SUB]1[/SUB].
Dung dịch 2: có khối lượng m[SUB]2[/SUB], thể tích V[SUB]2[/SUB], nồng độ C[SUB]2[/SUB] (C[SUB]2[/SUB] > C[SUB]1[/SUB]), khối lượng riêng d[SUB]2[/SUB].
Dung dịch thu được có m = m[SUB]1[/SUB] + m[SUB]2[/SUB], V = V[SUB]1[/SUB] + V[SUB]2[/SUB], nồng độ C (C[SUB]1[/SUB] < C < C[SUB]2[/SUB]), khối lượng riêng d.
Sơ đồ đường chéo và công thức tương ứng với mỗi trường hợp là:
a) Đối với nồng độ % về khối lượng:
[/FONT]
[FONT=Arial !important]
b) Đối với nồng độ mol/lít:
c) Đối với khối lượng riêng:
[/FONT]
b) Đối với nồng độ mol/lít:
c) Đối với khối lượng riêng:
[/FONT]
Khi sử dụng sơ đồ đường chéo ta cần chú ý:
*) Chất rắn coi như dung dịch có C = 100%
*) Dung môi coi như dung dịch có C = 0%
*) Khối lượng riêng của H[SUB]2[/SUB]O là d = 1 g/ml
Sau đây là một số ví dụ sử dụng phương pháp đường chéo trong tính toán pha chế dung dịch.
[FONT=Arial !important]
[/FONT]
Phương pháp này không những hữu ích trong việc pha chế các dung dịch mà còn có thể áp dụng cho các trường hợp đặc biệt hơn, như pha một chất rắn vào dung dịch. Khi đó phải chuyển nồng độ của chất rắn nguyên chất thành nồng độ tương ứng với lượng chất tan trong dung dịch.
[/FONT]
[FONT=Arial !important]
[/FONT]
Điểm lí thú của sơ đồ đường chéo là ở chỗ phương pháp này còn có thể dùng để tính nhanh kết quả của nhiều dạng bài tập hóa học khác. Sau đây ta lần lượt xét các dạng bài tập này.
[/FONT]
[FONT=Arial !important]
Dạng 4: Tính thành phần hỗn hợp muối trong phản ứng giữa đơn bazơ và đa axit
[/FONT]
Dạng bài tập này có thể giải dễ dàng bằng phương pháp thông thường (viết phương trình phản ứng, đặt ẩn). Tuy nhiên cũng có thể nhanh chóng tìm ra kết quả bằng cách sử dụng sơ đồ đường chéo.
Dạng 6: Bài toán trộn 2 quặng của cùng một kim loạiĐây là một dạng bài mà nếu giải theo cách thông thường là khá dài dòng, phức tạp. Tuy nhiên nếu sử dụng sơ đồ đường chéo thì việc tìm ra kết quả trở nên đơn giản và nhanh chóng hơn nhiều.Để có thể áp dụng được sơ đồ đường chéo, ta coi các quặng như một “dung dịch” mà “chất tan” là kim loại đang xét, và “nồng độ” của “chất tan” chính là hàm lượng % về khối lượng của kim loại trong quặng.
Trên đây là một số tổng kết về việc sử dụng phương pháp sơ đồ đường chéo trong giải nhanh bài toán hóa học. Các dạng bài tập này rất đa dạng, vì vậy đòi hỏi chúng ta phải nắm vững phương pháp song cũng cần phải có sự vận dụng một cách linh hoạt đối với từng trường hợp cụ thể. Để làm được điều này các bạn cần phải có sự suy nghĩ, tìm tòi để có thể hình thành và hoàn thiện kĩ năng giải toán của mình. Chúc các bạn thành công.Tạp chí Hóa Học và Ứng dụng, số 7 (67) / 2007
[/FONT]
