Ankin trong hóa hữu cơ là một hydrocacbon không no chứa ít nhất một liên kết ba giữa các nguyên tử cacbon - cacbon. Những alkin đơn giản nhất, chỉ với một liên kết ba, tạo thành một dãy đồng đẳng, dãy ankin với công thức tổng quát C[SUB]n[/SUB]H[SUB]2n-2[/SUB].
Danh pháp
Trong tiếng Việt, tên gọi của của các ankin kết thúc bằng -in. Ví dụ: etin (thường gọi là axetilen), propin, butin,...
Một số hợp chất
Ankin có công thức cấu tạo chung: RC≡CR' trong đó R và R' là 2 nhóm hydrocacbon giống hoặc khác nhau
Hợp chất Ankin đơn giản nhất là H-C≡C-H (axetilen), C[SUB]2[/SUB]H[SUB]2[/SUB], có danh pháp IUPAC là etin (ethyne). Tiếp theo axetilen trong dãy đồng đẳng akin là các hợp chất: propin C[SUB]3[/SUB]H[SUB]4[/SUB], butin C[SUB]4[/SUB]H[SUB]6[/SUB], pentin C[SUB]5[/SUB]H[SUB]8[/SUB].
Đồng phân
Ankin có hiện tượng đồng phân nhóm chức với Xicloanken -Ankađien.
Ví dụ: C[SUB]4[/SUB]H[SUB]6[/SUB] có thể là
CH≡C-CH[SUB]2[/SUB]-CH[SUB]3[/SUB]: butin-1
CH[SUB]3[/SUB]-C≡C-CH[SUB]3[/SUB]: butin-2
CH[SUB]2[/SUB]-CH
| ||: xiclobuten
CH[SUB]2[/SUB]-CH
CH[SUB]2[/SUB]=CH-CH=CH[SUB]2[/SUB]: butađien-1,3
CH[SUB]2[/SUB]=C=CH-CH[SUB]3[/SUB]: butađien-1,2
Các phản ứng
Phản ứng cộng
Với H2
RC≡CR' + H[SUB]2[/SUB] → RCH=CR'H
Với Halogen
RC≡CR' + 2 Br[SUB]2[/SUB] → RCBr[SUB]2[/SUB]-CR'Br[SUB]2[/SUB]
RC≡CR' + Br[SUB]2[/SUB] → RCBr=CR'Br
Điều chế
- Từ mêtan (CH[SUB]4[/SUB])
2 CH[SUB]4[/SUB] → C[SUB]2[/SUB]H[SUB]2[/SUB] + 3 H[SUB]2[/SUB]
- Từ đất đèn (CaC[SUB]2[/SUB])
CaC[SUB]2[/SUB] + 2 H[SUB]2[/SUB]O → C[SUB]2[/SUB]H[SUB]2[/SUB] + Ca(OH)[SUB]2 [/SUB]
Nguồn: wikipedia.org
Danh pháp
Trong tiếng Việt, tên gọi của của các ankin kết thúc bằng -in. Ví dụ: etin (thường gọi là axetilen), propin, butin,...
Một số hợp chất
Ankin có công thức cấu tạo chung: RC≡CR' trong đó R và R' là 2 nhóm hydrocacbon giống hoặc khác nhau
Hợp chất Ankin đơn giản nhất là H-C≡C-H (axetilen), C[SUB]2[/SUB]H[SUB]2[/SUB], có danh pháp IUPAC là etin (ethyne). Tiếp theo axetilen trong dãy đồng đẳng akin là các hợp chất: propin C[SUB]3[/SUB]H[SUB]4[/SUB], butin C[SUB]4[/SUB]H[SUB]6[/SUB], pentin C[SUB]5[/SUB]H[SUB]8[/SUB].
Đồng phân
Ankin có hiện tượng đồng phân nhóm chức với Xicloanken -Ankađien.
Ví dụ: C[SUB]4[/SUB]H[SUB]6[/SUB] có thể là
CH≡C-CH[SUB]2[/SUB]-CH[SUB]3[/SUB]: butin-1
CH[SUB]3[/SUB]-C≡C-CH[SUB]3[/SUB]: butin-2
CH[SUB]2[/SUB]-CH
| ||: xiclobuten
CH[SUB]2[/SUB]-CH
CH[SUB]2[/SUB]=CH-CH=CH[SUB]2[/SUB]: butađien-1,3
CH[SUB]2[/SUB]=C=CH-CH[SUB]3[/SUB]: butađien-1,2
Các phản ứng
Phản ứng cộng
Với H2
RC≡CR' + H[SUB]2[/SUB] → RCH=CR'H
Với Halogen
RC≡CR' + 2 Br[SUB]2[/SUB] → RCBr[SUB]2[/SUB]-CR'Br[SUB]2[/SUB]
RC≡CR' + Br[SUB]2[/SUB] → RCBr=CR'Br
Điều chế
- Từ mêtan (CH[SUB]4[/SUB])
2 CH[SUB]4[/SUB] → C[SUB]2[/SUB]H[SUB]2[/SUB] + 3 H[SUB]2[/SUB]
- Từ đất đèn (CaC[SUB]2[/SUB])
CaC[SUB]2[/SUB] + 2 H[SUB]2[/SUB]O → C[SUB]2[/SUB]H[SUB]2[/SUB] + Ca(OH)[SUB]2 [/SUB]
Nguồn: wikipedia.org
