Lịch sử 10 Phần 1
LỊCH SỬ THẾ GIỚI THỜI NGUYÊN THỦY, CỔ ĐẠI VÀ TRUNG ĐẠI
Chương I
XÃ HỘI NGUYÊN THỦY
Bài 1
SỰ XUẤT HIỆN LOÀI NGƯỜI VÀ BẦY NGƯỜI NGUYÊN THỦY
1. Sự xuất hiện loài người và đời sống bầy người nguyên thủy:
- Loài người do một loài vượn chuyển thành. Chặng đầu của quá trình hình thành này có khoảng 6 triệu năm trước đây.
Theo truyền thuyết từ câu chuyện kể về nguồn gốc của dân tộc Việt Nam (bà Âu Cơ với cái bọc trăm trứng và chuyện Thượng đế sáng tạo ra loài người), đã phản ánh xa xưa con người muốn lý giải về nguồn gốc của mình, song chưa đủ cơ sở khoa học nên đã gửi gắm điều đó vào sự thần thánh.
Ngày nay khoa học phát triển, đặc biệt là khảo cổ học và cổ sinh học đã tìm ra được bằng cứ nói lên sự phát triển lâu dài của sinh giới, từ động vật bậc thấp lên động vật bậc cao mà đỉnh cao của quá trình này là sự biến chuyển từ vượn thành người.
- Thời gian tìm được dấu tích của Người tối cổ bắt đầu khoảng 4 triệu năm trước đây ở một số nơi như: Đông Phi, In-đô-nê-xi-a,Trung Quốc, Việt Nam.
+ Người tối cổ hoàn toàn đi bằng hai chân, đôi tay được tự do cầm nắm, kiếm thức ăn. Cơ thể có nhiều biến đổi: trán, hộp sọ…
- Đời sống vật chất của Người nguyên thủy.
+ Biết chế tạo công cụ lao động: Họ lây mảnh đá hay cuội lớn đem ghè vỡ tạo nên một mặt cho sắc và vừa tay cầm thành chiếc rìu đá ( đồ đá cũ – sơ kỳ).
+ Biết làm ra lửa (phát minh lớn) và là điều quan trọng cải thiện căn bản cuộc sống từ ăn sống đến ăn chín.
+ Cùng nhau lao động tìm kiếm thức ăn. Chủ yếu hí lượm và săn bắt thú.
+Quan hệ hợp quần xã hội, có người đứng đầu, có phân công lao động giữa nam – nữ, cùng chăm sóc con cái, sống quây quần theo quan hệ ruột thịt gồm 5 – 7 gia đình. Sống trong hang động hoặc mái đá , lều dựng bằng cành cây… Hợp quần đầu tiên => bầy người nguyên thủy.
2. Người tinh khôn và óc sáng tạo
- Khoảng 4 vạn năm trươc đây, Người tinh khôn xuất hiện. Hình dáng và cấu tạo cơ thể hoàn thiện như người ngày nay.
Đến cuối thời kỳ đồ đá cũ, khoảng 4 vạn năm trước đây, Người tinh khôn (hay còn gọi là người hiện đại) xuất hiện. Người tinh khôn có cấu tạo cơ thể như người ngày nay: xương cốt nhỏ nhắn, bàn tay nhỏ khéo léo, ngón tay linh hoạt. Hộp sọ và thể tích não phát triển, trán cao, mặt phẳng, hình dáng gọn và linh hoạt, lớp lông mỏng không còn nữa đưa đến sự xuất hiện những màu da khác nhau (3 chủng tộc lớn: vàng – đen – trắng).
- Óc sáng tạo là sự sáng tạo của Người tinh khôn
+ Sự sáng tạo của Người tinh khôn trong kỹ thuật chế tạo công cụ đá: Người ta biết ghè 2 cạnh sắc hơn của mảnh đá làm cho nó gọn và sắc hơn với nhiều kiểu, loại khác nhau. Sau khi được mà nhẵn , được khoan lỗ hay nấc để tra cán => công cụ đa dạng hơn, phù hợp với từng công việc lao động, trau chuốt và có hiệu quả hơn => Đồ đá mới.
+ Óc sáng tạo của Người tinh khôn còn chế tạo ra nhiều ông cụ lao động khác: xương cá, cành cây làm lao, chế cung tên, đan lưới đánh cá, làm đồ gốm. Cũng từ đó đời sống vật chất được nâng lên. Thức ăn tăng lên đáng kể. Con người rời hang động ra định cư ở địa điểm thuận lợi hơn. Cư trú “nhà cửa” trở nên phổ biến.
3. Cuộc cách mạng thời đá mới
- 1 vạn năm trước đây thời kỳ đá mới bắt đầu.
Cuộc cách mạng đá mới – Đây là một thuật ngữ khảo cổ học nhưng rất thích hợp với thực tế phát triển của con người. Từ khi người tinh khôn xuất hiện thời đá cũ hậu kỳ, con người đã có một bước tiến dài: Đã có cư trú “nhà cửa” đã sống ổn định và lâu dài (lớp vỏ ốc sâu 1m nói lên có thể sâu tới ngàn năm).
Như thế cũng phải kéo dài tích lũy kinh nghiệm tới 3 vạn năm. Từ 4 vạn năm đến 1 vạn năm trước đây mới bắt đầu thời đá mới.
Đá mới là công cụ đá được ghè sắt, mài nhẵn, tra cán dùng tốt hơn. Không những vậy người ta còn sử dụng cung tên thuần thuc.
- Sang thời đại đá mới cuộc sống của con người đã có những thay đổi lớn lao.
+ Từ chỗ hái lượm, săn bắt => trồng trọt và chăn nuôi (người ta trồng một số cây lương thực và thực phẩm như lúa, bầu, bí… Đi săn bắn được thú nhỏ người ta giữ lại nuôi và thuần dưỡng thành gia súc nhỏ như chó, cừu, lợn, bò…).
+ Người ta biết làm sạch những tấm gia thú để che thân cho ấm và “cho có văn hóa” (Tìm thấy cúc, kim xương).
+ Người ta biết làm đồ trang sức (vòng vỏ ốc hạt xương, vòng tay, vòng cổ chân, hoa tai bằng đá màu).
+ Con người biết đến âm nhạc (cây sáo xương, đàn đá…).
Như thế, từng bước, từng bước con người không ngừng sáng tạo, kiếm được thức ăn nhiều hơn, sống tốt hơn và vui hơn. Cuộc sống bớt dần sự lệ thuộc vào thiên nhiên. Cuộc sống con người tiến bộ với tốc độ nhanh hơn và ổn định hơn từ thời đá mới.
Soạn theo Giáo án dành cho giáo viên của NXB Hà Nội
