Trang Dimple
New member
- Xu
- 38
Lê Thái Tổ (chữ Hán: 黎太祖; 10 tháng 9, 1385 – 5 tháng 10, 1433), tên thật là Lê Lợi (黎利), là vị hoàng đế đầu tiên của nhà Hậu Lê – triều đại lâu dài nhất trong lịch sử Việt Nam. Ông trị vì từ năm 1428 đến khi qua đời, và sử dụng niên hiệu Thuận Thiên (順天).
Tượng đài Lê Lợi tại Thành phố Thanh Hóa
Lê Lợi xuất thân trong một gia đình quân trưởng ở Thanh Hóa, trưởng thành trong thời kỳ nhà Minh đô hộ nước Việt. Năm 1418, Lê Lợi tổ chức cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống lại quân đội chiếm đóng. Dưới sự lãnh đạo của ông, quân Lam Sơn sau 10 năm chiến đấu gian khổ đã đánh bại quân Minh và giành lại độc lập cho người Việt. Mùa xuân năm 1428, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, sáng lập nhà Lê sơ và khôi phục quốc hiệu Đại Việt. Nhà vua đã xây dựng lại khoa cử, luật lệ, kinh tế, chế tác lễ nhạc, đồng thời thu thập lại sách vở, mở mang trường học... làm cho nước Đại Việt được thịnh trị.Ông còn thành công trong việc trấn áp các cuộc bạo động ở vùng tây bắc, thu châu Phục Lễ. Ông được các sử gia đánh giá cao ở tài năng chính trị, quân sự, kinh tế, nhưng một số sử gia hiện đại lại chỉ trích vì cho rằng ông đã làm hại hai công thần Trần Nguyên Hãn và Phạm Văn Xảo.Tuy nhiên, các sử gia Lê Quý Đôn, Trần Quốc Vượng và Tạ Chí Đại Trường cho rằng Trần Nguyên Hãn và Phạm Văn Xảo đã phạm tội.
Lê Thái Tổ cũng là nhân vật trong truyền thuyết Hồ Gươm, một sự tích trong dân gian Việt Nam, kể lại quá trình ông có được thanh kiếm thần, tương truyền được thần nhân ban xuống để giúp ông chống lại quân đội nhà Minh. Năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tôn vinh ông là anh hùng dân tộc Việt Nam.
1.Nguồn gốc và giáo dục
Cụ tổ của Lê Lợi là Lê Hối, có lần đến Lam Sơn, sách Đại Việt thông sử đã chép rằng: ''Đã trông thấy đàn chim bay lượn quanh chân núi, giống như cảnh đông người tụ hội''. Lê Hối cho là đất tốt và chuyển nhà đến ở đấy. Sau 3 năm thì thành sản nghiệp. Từ đó, các thế hệ họ Lê thay nhau làm quân trưởng ở Thanh Hóa.
Lê Hối sinh ra Lê Đinh, nối được nghiệp nhà, có tới hơn 1000 tôi tớ, lấy vợ là Nguyễn Thị Quách, sinh được hai người con trai, con trưởng là Lê Tòng, con thứ là Lê Khoáng. Lê Khoáng lấy Trịnh Thị Ngọc Thương (Chủ Sơn nay là Thủy Chú). Bà Trịnh Ngọc Thương là con gái của viên Đại toát hữu, một chức tướng quân thời Trần. Hai ông bà ở làng Lam Sơn thì các tù trưởng người Ai Lao kéo đến cướp phá, hai cụ chuyển tới Thủy Chú, sinh ra Lê Học, Lê Trừ và Lê Lợi, lại sinh ba người con gái là quốc thái trưởng công chúa Ngọc Tá, quốc trưởng công chúa Ngọc Vĩnh và quốc trưởng công chúa Ngọc Tiên.
Lê Lợi sinh vào giờ tý ngày 6 tháng 8 năm Ất Sửu(1385), tức ngày 10 tháng 9 năm 1385, niên hiệu Xương Phù năm thứ 9 đời nhà Trần tại làng Chủ Sơn tức làng Thủy Chú, quê của mẹ ông. Đại Việt sử ký toàn thư mô tả ông là người "thiên tư tuấn tú khác thường'', khi lớn lên, thần sắc tinh anh kỳ vĩ, mắt sáng, miệng rộng, mũi cao, trên vai có một nốt ruồi, tiếng nói như chuông, dáng đi tựa rồng, nhịp bước như hồ". Lê Lợi lúc nhỏ được người anh ruột Lê Học nuôi nấng.
Lúc vua chưa sinh ra, có một cây quế, dưới cây quế có một con hùm xám thường xuất hiện, nó hiền lành và thân cận với người chưa từng hại ai. Từ khi vua ra đời con hùm xám không còn ai nhìn thấy nữa.Vào ngày vua sinh có hào quang đỏ chiếu sáng rực và mùi thơm ngào ngạt khắp làng.
2.Lê Lợi lấy thành Đông Quan như thế nào?
Dưới thời thuộc Minh, thành Thăng Long bị đổi tên là thành Đông Quan với hàm ý coi đó là thủ phủ của một vùng đất thuộc nhà Minh, chứ không phải Kinh đô của một nước độc lập.
Không chịu được nỗi nhục mất nước, Lê Lợi sẵn sàng bỏ lại sau lưng cuộc sống ấm êm trong nhung lụa, quyết chí phất cờ khởi nghĩa.Để lấy lại dòng chính thống cho Đại Việt, trong thời gian ở Lam Sơn, Lê Lợi “hậu đãi tân khách, vời người trốn tránh, ngầm nuôi kẻ mưu sĩ, bỏ của phát thóc giúp người bần”. Chẳng mấy chốc, danh tiếng của Lê Lợi đã vang khắp nơi, hào kiệt theo về ngày một đông. Năm 1418, Lê Lợi chính thức phất cờ khởi nghĩa. Các cuộc chiến dưới sự lãnh đạo của Lê Lợi liên tiếp giành được chiến thắng, khiến tướng nhà Minh và các hàng tướng người Việt giúp triều Minh thua tan tác. Các thành lớn nhỏ lần lượt rơi vào tầm kiểm soát của Lê Lợi. Sau khi thanh thế đủ lớn, lực lượng đủ mạnh, Lê Lợi trực tiếp cầm quân ra tiến đánh thành Đông Quan. Đây được coi là chiến dịch quyết định sự thành bại của nghĩa quân Lam Sơn trong nỗ lực giành lại nền độc lập.
Đêm 22/11/1426, chiến dịch lấy thành Đông Quan được mở đầu bằng một trận tập kích 3 mặt thành này. Mặt phía Đông do Trần Nguyên Hãn chỉ huy, mặt phía Tây do Đinh Lễ chỉ huy và mặt phía Nam do Lê Lợi đích thân chỉ huy quân chủ lực tấn công. Sau cuộc tập kích này, mọi doanh trại đóng ngoài Đông Quan của quân Minh đều bị phá vỡ, tàn quân Minh phải rút chạy vào thành cố thủ.
Lê Lợi bèn sai tướng sĩ ngày đêm vây khốn, vừa đánh mạnh, vừa bắn thư dụ hàng vào thành thực hiện tâm lý chiến. Bọn tướng nhà Minh là Vương Thông, Sơn Thọ đánh trận nào, thua trận ấy, “nản lòng, nhụt khí, kế cùng, viện tuyệt, tình thế ngày một nguy khốn, bèn đưa thư xin hòa, mong được toàn quân về nước”.
Tuy nhiên, Lê Lợi và Nguyễn Trãi biết rõ âm mưu dùng kế hòa hoãn để chờ viện binh của Vương Thông nên vẫn khép chặt vòng vây, ngăn chặn mọi sự di chuyển hay tiếp tế ra vào thành này.
Để quân địch tự hàng mà tránh đổ máu, Nguyễn Trãi nhiều lần viết thư phân tích rõ thiệt hơn để Vương Thông suy tính. Ông cũng vạch rõ âm mưu giả nghị hòa để Vương Thông thấy rõ hắn không thể qua mắt được nghĩa quân. Tuy vậy, Vương Thông vẫn ngoan cố cố thủ trong thành.
Đầu năm 1427, nhà Minh gửi 15 vạn viện binh sang cứu Đông Quan. Đây là lần tăng viện lớn nhất trong 9 lần gửi viện binh của nhà Minh suốt 20 năm đô hộ Đại Việt. Điều đó cho thấy, nhà Minh đã rất nỗ lực để duy trì ách đô hộ của họ.
Với chủ trương “vây thành, diệt viện”, nghĩa quân Lam Sơn một mặt vẫn siết chặt vòng vây thành Đông Quan, mặt khác lại cử những mũi quân thiện chiến đi đón đầu ở những nẻo mà viện binh nhà Minh không thể không qua để phục kích. Kết quả, 15 vạn viện binh nhà Minh do Liễu Thăng, Mộc Thạnh cầm đầu bị đập tan ngay tại vùng biên ải.
Chiến thắng diện viện binh đã làm cho thế và lực của nghĩa quân Lam Sơn tăng mạnh, như hổ được thêm cánh. Với thế và lực ấy, chỉ cần đánh mạnh một trận là Đông Quan bị hạ. Nhưng vì không muốn làm hao tổn xương máu của binh sĩ 2 nước, Lê Lợi vẫn theo đuổi phương án dụ hàng Vương Thông. Để Vương Thông thấy rõ không thể trông hòng gì vào viện binh, Lê Lợi sai đem tướng giặc bị bắt là đô đốc Thôi Tụ, công bộ thượng thư Hoàng Phúc cùng song hổ phù của Liễu Thăng, 2 ấn bạc của 2 viên thượng thư Lý Khánh, Hoàng Phúc và nhiều tang vật thất bại khác ra trưng bày dưới thành Đông Quan cho tướng sĩ trong thành nhìn thấy. Đồng thời, Lê Lợi vẫn chỉ đạo giữ vững vòng vây và chuẩn bị cho cuộc chiến tổng lực tấn công thành nếu Vương Thông vẫn khư khư cố thủ.
Liệu đường không thể trông cậy vào sự may mắn nào để có thể xoay chuyển tình thế, Vương Thông đành chấp nhận tham dự Hội thề Đông Quan, cam kết rút toàn bộ quân sĩ về nước, kết thúc 20 năm nỗ lực đặt ách đô hộ lên Đại Việt nhưng bất thành của nhà Minh.
Kế sách của Lê Lợi và Nguyễn Trãi trong việc dụ hàng thành Đông Quan được đánh giá là hết sức mềm dẻo, khôn khéo. Cùng những chiến thắng vang dội, nghĩa quân Lam Sơn đã chỉ rõ cho nhà Minh thấy chúng không thể chiếm đóng Đại Việt lâu dài, quân và dân Đại Việt kiên quyết không tiếc máu xương và thừa sức mạnh để đập tan mọi đạo quân xâm lược. Nhưng mặt khác, bằng những bức thư ngoại giao uyển chuyển, nghĩa quân Lam Sơn đã giúp nhà Minh giữ được chút thể diện bề ngoài sau những thất bại vỗ mặt trên các chiến trường ở Đại Việt. Nhờ vậy, quan hệ giao hảo lại được thiết lập giữa 2 nước, mở ra thời kỳ thái bình lâu dài.
Khi Lê Lợi lấy được thành này, nước nhà lại “tới hồi thái lai”. Đất nước sạch bóng quân thù, Lê Lợi lên ngôi vua, lấy lại quốc hiệu Đại Việt, đổi thành Đông Quan là Đông Kinh. Thăng Long – Đông Kinh lại tiếp diễn vai trò “kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời”.
Tượng đài Lê Lợi tại Thành phố Thanh Hóa
Lê Lợi xuất thân trong một gia đình quân trưởng ở Thanh Hóa, trưởng thành trong thời kỳ nhà Minh đô hộ nước Việt. Năm 1418, Lê Lợi tổ chức cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống lại quân đội chiếm đóng. Dưới sự lãnh đạo của ông, quân Lam Sơn sau 10 năm chiến đấu gian khổ đã đánh bại quân Minh và giành lại độc lập cho người Việt. Mùa xuân năm 1428, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, sáng lập nhà Lê sơ và khôi phục quốc hiệu Đại Việt. Nhà vua đã xây dựng lại khoa cử, luật lệ, kinh tế, chế tác lễ nhạc, đồng thời thu thập lại sách vở, mở mang trường học... làm cho nước Đại Việt được thịnh trị.Ông còn thành công trong việc trấn áp các cuộc bạo động ở vùng tây bắc, thu châu Phục Lễ. Ông được các sử gia đánh giá cao ở tài năng chính trị, quân sự, kinh tế, nhưng một số sử gia hiện đại lại chỉ trích vì cho rằng ông đã làm hại hai công thần Trần Nguyên Hãn và Phạm Văn Xảo.Tuy nhiên, các sử gia Lê Quý Đôn, Trần Quốc Vượng và Tạ Chí Đại Trường cho rằng Trần Nguyên Hãn và Phạm Văn Xảo đã phạm tội.
Lê Thái Tổ cũng là nhân vật trong truyền thuyết Hồ Gươm, một sự tích trong dân gian Việt Nam, kể lại quá trình ông có được thanh kiếm thần, tương truyền được thần nhân ban xuống để giúp ông chống lại quân đội nhà Minh. Năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tôn vinh ông là anh hùng dân tộc Việt Nam.
1.Nguồn gốc và giáo dục
Cụ tổ của Lê Lợi là Lê Hối, có lần đến Lam Sơn, sách Đại Việt thông sử đã chép rằng: ''Đã trông thấy đàn chim bay lượn quanh chân núi, giống như cảnh đông người tụ hội''. Lê Hối cho là đất tốt và chuyển nhà đến ở đấy. Sau 3 năm thì thành sản nghiệp. Từ đó, các thế hệ họ Lê thay nhau làm quân trưởng ở Thanh Hóa.
Lê Hối sinh ra Lê Đinh, nối được nghiệp nhà, có tới hơn 1000 tôi tớ, lấy vợ là Nguyễn Thị Quách, sinh được hai người con trai, con trưởng là Lê Tòng, con thứ là Lê Khoáng. Lê Khoáng lấy Trịnh Thị Ngọc Thương (Chủ Sơn nay là Thủy Chú). Bà Trịnh Ngọc Thương là con gái của viên Đại toát hữu, một chức tướng quân thời Trần. Hai ông bà ở làng Lam Sơn thì các tù trưởng người Ai Lao kéo đến cướp phá, hai cụ chuyển tới Thủy Chú, sinh ra Lê Học, Lê Trừ và Lê Lợi, lại sinh ba người con gái là quốc thái trưởng công chúa Ngọc Tá, quốc trưởng công chúa Ngọc Vĩnh và quốc trưởng công chúa Ngọc Tiên.
Lê Lợi sinh vào giờ tý ngày 6 tháng 8 năm Ất Sửu(1385), tức ngày 10 tháng 9 năm 1385, niên hiệu Xương Phù năm thứ 9 đời nhà Trần tại làng Chủ Sơn tức làng Thủy Chú, quê của mẹ ông. Đại Việt sử ký toàn thư mô tả ông là người "thiên tư tuấn tú khác thường'', khi lớn lên, thần sắc tinh anh kỳ vĩ, mắt sáng, miệng rộng, mũi cao, trên vai có một nốt ruồi, tiếng nói như chuông, dáng đi tựa rồng, nhịp bước như hồ". Lê Lợi lúc nhỏ được người anh ruột Lê Học nuôi nấng.
Lúc vua chưa sinh ra, có một cây quế, dưới cây quế có một con hùm xám thường xuất hiện, nó hiền lành và thân cận với người chưa từng hại ai. Từ khi vua ra đời con hùm xám không còn ai nhìn thấy nữa.Vào ngày vua sinh có hào quang đỏ chiếu sáng rực và mùi thơm ngào ngạt khắp làng.
2.Lê Lợi lấy thành Đông Quan như thế nào?
Dưới thời thuộc Minh, thành Thăng Long bị đổi tên là thành Đông Quan với hàm ý coi đó là thủ phủ của một vùng đất thuộc nhà Minh, chứ không phải Kinh đô của một nước độc lập.
Không chịu được nỗi nhục mất nước, Lê Lợi sẵn sàng bỏ lại sau lưng cuộc sống ấm êm trong nhung lụa, quyết chí phất cờ khởi nghĩa.Để lấy lại dòng chính thống cho Đại Việt, trong thời gian ở Lam Sơn, Lê Lợi “hậu đãi tân khách, vời người trốn tránh, ngầm nuôi kẻ mưu sĩ, bỏ của phát thóc giúp người bần”. Chẳng mấy chốc, danh tiếng của Lê Lợi đã vang khắp nơi, hào kiệt theo về ngày một đông. Năm 1418, Lê Lợi chính thức phất cờ khởi nghĩa. Các cuộc chiến dưới sự lãnh đạo của Lê Lợi liên tiếp giành được chiến thắng, khiến tướng nhà Minh và các hàng tướng người Việt giúp triều Minh thua tan tác. Các thành lớn nhỏ lần lượt rơi vào tầm kiểm soát của Lê Lợi. Sau khi thanh thế đủ lớn, lực lượng đủ mạnh, Lê Lợi trực tiếp cầm quân ra tiến đánh thành Đông Quan. Đây được coi là chiến dịch quyết định sự thành bại của nghĩa quân Lam Sơn trong nỗ lực giành lại nền độc lập.
Đêm 22/11/1426, chiến dịch lấy thành Đông Quan được mở đầu bằng một trận tập kích 3 mặt thành này. Mặt phía Đông do Trần Nguyên Hãn chỉ huy, mặt phía Tây do Đinh Lễ chỉ huy và mặt phía Nam do Lê Lợi đích thân chỉ huy quân chủ lực tấn công. Sau cuộc tập kích này, mọi doanh trại đóng ngoài Đông Quan của quân Minh đều bị phá vỡ, tàn quân Minh phải rút chạy vào thành cố thủ.
Lê Lợi bèn sai tướng sĩ ngày đêm vây khốn, vừa đánh mạnh, vừa bắn thư dụ hàng vào thành thực hiện tâm lý chiến. Bọn tướng nhà Minh là Vương Thông, Sơn Thọ đánh trận nào, thua trận ấy, “nản lòng, nhụt khí, kế cùng, viện tuyệt, tình thế ngày một nguy khốn, bèn đưa thư xin hòa, mong được toàn quân về nước”.
Tuy nhiên, Lê Lợi và Nguyễn Trãi biết rõ âm mưu dùng kế hòa hoãn để chờ viện binh của Vương Thông nên vẫn khép chặt vòng vây, ngăn chặn mọi sự di chuyển hay tiếp tế ra vào thành này.
Để quân địch tự hàng mà tránh đổ máu, Nguyễn Trãi nhiều lần viết thư phân tích rõ thiệt hơn để Vương Thông suy tính. Ông cũng vạch rõ âm mưu giả nghị hòa để Vương Thông thấy rõ hắn không thể qua mắt được nghĩa quân. Tuy vậy, Vương Thông vẫn ngoan cố cố thủ trong thành.
Đầu năm 1427, nhà Minh gửi 15 vạn viện binh sang cứu Đông Quan. Đây là lần tăng viện lớn nhất trong 9 lần gửi viện binh của nhà Minh suốt 20 năm đô hộ Đại Việt. Điều đó cho thấy, nhà Minh đã rất nỗ lực để duy trì ách đô hộ của họ.
Với chủ trương “vây thành, diệt viện”, nghĩa quân Lam Sơn một mặt vẫn siết chặt vòng vây thành Đông Quan, mặt khác lại cử những mũi quân thiện chiến đi đón đầu ở những nẻo mà viện binh nhà Minh không thể không qua để phục kích. Kết quả, 15 vạn viện binh nhà Minh do Liễu Thăng, Mộc Thạnh cầm đầu bị đập tan ngay tại vùng biên ải.
Chiến thắng diện viện binh đã làm cho thế và lực của nghĩa quân Lam Sơn tăng mạnh, như hổ được thêm cánh. Với thế và lực ấy, chỉ cần đánh mạnh một trận là Đông Quan bị hạ. Nhưng vì không muốn làm hao tổn xương máu của binh sĩ 2 nước, Lê Lợi vẫn theo đuổi phương án dụ hàng Vương Thông. Để Vương Thông thấy rõ không thể trông hòng gì vào viện binh, Lê Lợi sai đem tướng giặc bị bắt là đô đốc Thôi Tụ, công bộ thượng thư Hoàng Phúc cùng song hổ phù của Liễu Thăng, 2 ấn bạc của 2 viên thượng thư Lý Khánh, Hoàng Phúc và nhiều tang vật thất bại khác ra trưng bày dưới thành Đông Quan cho tướng sĩ trong thành nhìn thấy. Đồng thời, Lê Lợi vẫn chỉ đạo giữ vững vòng vây và chuẩn bị cho cuộc chiến tổng lực tấn công thành nếu Vương Thông vẫn khư khư cố thủ.
Liệu đường không thể trông cậy vào sự may mắn nào để có thể xoay chuyển tình thế, Vương Thông đành chấp nhận tham dự Hội thề Đông Quan, cam kết rút toàn bộ quân sĩ về nước, kết thúc 20 năm nỗ lực đặt ách đô hộ lên Đại Việt nhưng bất thành của nhà Minh.
Kế sách của Lê Lợi và Nguyễn Trãi trong việc dụ hàng thành Đông Quan được đánh giá là hết sức mềm dẻo, khôn khéo. Cùng những chiến thắng vang dội, nghĩa quân Lam Sơn đã chỉ rõ cho nhà Minh thấy chúng không thể chiếm đóng Đại Việt lâu dài, quân và dân Đại Việt kiên quyết không tiếc máu xương và thừa sức mạnh để đập tan mọi đạo quân xâm lược. Nhưng mặt khác, bằng những bức thư ngoại giao uyển chuyển, nghĩa quân Lam Sơn đã giúp nhà Minh giữ được chút thể diện bề ngoài sau những thất bại vỗ mặt trên các chiến trường ở Đại Việt. Nhờ vậy, quan hệ giao hảo lại được thiết lập giữa 2 nước, mở ra thời kỳ thái bình lâu dài.
Khi Lê Lợi lấy được thành này, nước nhà lại “tới hồi thái lai”. Đất nước sạch bóng quân thù, Lê Lợi lên ngôi vua, lấy lại quốc hiệu Đại Việt, đổi thành Đông Quan là Đông Kinh. Thăng Long – Đông Kinh lại tiếp diễn vai trò “kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời”.
