I. Những nét chung về văn học thiếu nhi nước ngoài ở Việt Nam
1. Quá trình hình thành và phát triển
- Việc sáng tác văn học dành cho thiếu nhi từ lâu đã được các nhà văn trên thế giới quan tâm. Hầu như tác giả nào cũng có một số tác phẩm viết cho thiếu nhi.Tháng 5/1991, Hội nghị Khoa học Quốc tế về văn học thiếu nhi đã được tổ chức ở Ba Lan đã cho thấy vị trí và tầm quan trọng của văn học thiếu nhi.
- Ở Trung Quốc: Tây du kí của Ngô Thừa Ân, Ở Pháp có truyện ngụ ngôn La phông ten, truyện ngắn của Peron, tác phẩm không gia đình của HécTomalo…Ở Mỹ có: Mác Tuên….
- Ở mỗi dân tộc, văn học có những bản sắc riêng. Đối với văn học thiếu nhi thì dù là sáng tác của dân tộc nào thì cũng đều mang tính nhân văn. Những tác phẩm này góp phần to lớn vào việc bồi dưỡng, giáo dục tâm hồn trẻ em và được trẻ em trên khắp thế giới yêu thích.
2. Một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu trong chương trình Tiểu học
- Tác giả Andecxen ở Đan Mạch với Truyện tổ tích: Bà chúa Tuyết, truyện Cô bé bán diêm…Mácxim Gorki với Thời thơ ấu; Truyện cổ Grim của anh em Grim,Héc Tô ma lo và tác phẩm Không gia đình, La phông ten với hàng loạt truyện ngụ ngôn….
→ Văn học thiếu nhi có một truyền thống lâu đời trong lịch sử văn hóa của nhân loại.
- Phần văn học nước ngoài đưa vào SGK Tiếng Việt Tiểu học chủ yếu ở 2 phân môn là Tập đọc và Kể chuyện. Mục đích là giúp HS Tiểu học hình thành cái nhìn về thế giới và trẻ em nước ngoài. Các tác phẩm của các tác giả được trích dẫn là các tác phẩm thuộc văn học thiếu nhi, có tính chất giáo dục tâm hồn, đạo đức cho HS tiểu học.
- Về nội dung: Các tác phẩm văn học nước ngoài đưa vào SGK Tiếng Việt Tiểu học có nội dung giáo dục cao. Cụ thể:
II. Giới thiệu một số tác phẩm
1.Hecto malo và tác phẩm Không gia đình
- Hecto malo (1830 – 1907) là nhà văn nổi tiếng người Pháp. Ông sinh năm 1830 tại La Bouille, miền Bắc nước Pháp. Trong sự nghiệp của mình ông đă viết trên 70 tác phẩm.
- Không gia đình là tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Hector Malo, được xuất bản năm 1878. Tác phẩm đã được giải thưởng của Viện Hàn lâm Văn học Pháp. Nhiều nước trên thế giới đã dịch lại tác phẩm và xuất bản nhiều lần. Qua câu chuyện phiêu lưu hết sức hấp dẫn của chú bé Rêmi, tác phẩm ca ngợi lao động, ca ngợi tin thần tự lập và tự tin của tuổi trẻ, phánôngt huy ý thức chịu đựng gian khổ và tập quán xoay xở tháo vát, đề cao nghệ thuật, khuyến khích tình bạn chân chính. Nó phản ánh cảnh lao động và sinh hoạt bấp bênh, nguy hiểm, đầy đe dọa của những người thợ mỏ và của nhân dân lao động thành phố trong xã hội tư sản. Đồng thời nó thể hiện cái thực tế là tình thương người, lòng biết ơn, tình hữu ái giai cấp ở về phía những người lao động. Quyển sách lại diễn tả nhiều cảnh nông thôn và thành thị, giúp bạn đọc thêm phần hứng thú tr, ong khi theo dõi câu chuyện, lại có thể mở rộng tầm hiểu biết.
*Phân tích tác phẩm Không gia đình
a. Giá trị hiện thực của tác phẩm
- Tác phẩm Không gia đình đã dựng lên bức tranh hiện thực của xã hội Pháp đương thời đầy rấy bất công, ngang trái. Tác giả thể hiện những cảnh sống khác nhau của nhiều tầng lớp người trong xã hội.
- Cuộc sống bấp bênh và luôn bị đe dọa bởi cái đói và cái chết của những kẻ hát rong, những người nông dân, những người thợ mỏ…VD: Gáng xiếc của cụ Viali, gia đình bác Acanh, những người thợ mỏ…
- Cuộc sống giàu có hoang phí của những gia đình quý tộc như gia đình Miligơn…
- Cuộc sống lưu manh của những tên trộm cắp, lừa gạt, sống vì tiền. Chúng sẵn sàng bán rẻ tình cảm, lương tâm cho lợi ích cá nhân và làm nô lê của tiền bạc. Ví dụ: Đơricxcơn, Giêm Mili đã đồng lõa với nhau đánh cắp be Rêmi và vứt trên đường phố Pari và biến cậu bé sống trong nhung lụa thành kẻ không cha mạ, không gia đình, không quê hương. Vì tiền mà chúng bắt cóc, mua bán và bóc lột sức lao động của trẻ em bằng nhiều thủ đoạn lưu manh đến mức trở thành kĩ nghệ.
*Giá trị nhân đạo
- Sự nhìn nhận và phản ánh hiện thực xã hội của tác giả. Tác giả cảm thông với những số phận, những kiếp người gặp bất hạnh trong xã hội.
- Tác giả trân trọng, nâng niu những người có tấm lòng nhân ái, bao dung. VD: bác Babơranh nhận nuôi bé Rêmi như con của mình, Trong tâm trí của Rêmi bác là người mẹ ân cầnchu đáo, cụ Vitali giúp đỡ cháu nhỏ và dạy bé học bài trên đường, là hiện thân của nghị lực vượt trên hoàn cảnh, anh Bốp tốt bụng, hiền lành, giúp đỡ người khác…
- Tác giả trân trọng những người phụ nữ quý tộc là người hoàn hảo về nhan sắc và đức độ. Đây là niềm mơ ước của tác giả về những người phụ nữ nhân hậu.Mỗi việc làm, mỗi cử chỉ của nhân vật Miligon toát lên sự dịu dàng, thánh thiện.
2. Macxim Gorki và tác phẩm Thời thơ ấu
a. Vài nét về cuộc đời và sáng tác
- M.Gorki là “người đại diện lớn nhất của của nền nghệ thuật vô sản”(Lê nin). M.Gorki tên thật là Alexei Macximovich Peskov, sinh ngày 28.3.1868 tại thành phố Nigiơni Novogod (nay là thành phố Gorki).
- Năm Aliôsa sớm mồ côi cha mẹ. Aliôsa trải qua một thời thơ ấu đầy nước mắt và roi đòn trong căn nhà của ông ngoại Vaxili Kasirin. Căn nhà là một môi trường tiểu thị dân lạc hậu, hủ lậu. Ông ngoại là một người keo kiệt, nóng tính. Nhưng bà ngoại lại rất mực nhân ái hiền từ, độ lượng. Qua những truyện cổ tích và truyền thuyết dân gian, bà đã sớm khơi dậy trong tâm hồn thơ dại của Aliôsa niềm yêu quí những gì là chính nghĩa, là anh hùng, cao thượng và nỗi căm ghét những gì là phi nghĩa, thấp hèn. Chính người đàn bà đôn hậu đó đã sớm nuôi dưỡng tâm hồn sáng tạo của nhà văn vĩ đại tương lai bằng nguồn sữa lành mạnh của những sáng tác dân gian. Chẳng bao lâu, cái xưởng nhỏ bé của ông ngoại bị phá sản. Aliôsa mới hơn 10 tuổi đầu đã bị ông ngoại ném ra ngoài đời, và cậu phải tự lực kiếm sống rất vất vả và gian khổ. Cậu đi ở, bới rác, bẫy chim, vẽ tượng thánh, phụ bếp trên tàu thủy, khuân vác…
- Aliôsa rất sớm say mê văn học. Trong thời niên thiếu đầy cay đắng, cậu tìm đến văn học nghệ thuật với tinh thần sôi nổi, nhiệt tình như tìm đến một niềm vui lớn, sức mạnh lớn. GorKi đọc những tác phẩm của Puskin, Lermentov, Gôgôn, Shakespeare, HuyGô, Balzac…Chính những cuốn sách của các thiên tài nghệ thuật đó, như sau này ông đã nói: “rửa sạch tâm hồn mình”, giúp mình “vượt cao hơn cái đầm lầy rữa thối” của cuộc sống tư hữu, trưởng giả đương thời.
- Sống trong môi trường lao động vất vả, Aliôsa đã không ngừng học tập. và trải qua trường đại học cuộc đời. Sư gặp gỡ những nhà hoạt động cách mạng thuộc phái dân túy. Sau đó, Pêskôp bắt đầu một cuộc hành trình dài vạn dặm để tìm hiểu nước Nga. Trải qua nhiều thăng trầm, nhà văn đã cho ra đời nhiểu tác phẩm có giá trị hiện thực và nhânđạo sâu sắc.
-> Ông sáng tác ở nhiều thể loại: kịch, truyện ngắn, thơ… và ở thể loại nào ông cũng có những tác phẩm xuất sắc. Truyện ngắn: Những mẩu chuyện nước Ý (1912-1916) gồm 27 truyện ngắn, bút kí và truyền thuyết được tập hợp thành. Tập truyện Trên nước Nga (1912-1916) gồm 29 truyện ngắn. Tiểu thuyết Người mẹ (1906), tiểu thuyết Thời thơ ấu, tiểu thuyết Kiếm sống (tập 1,2 bộ tự truyện của GorKi). Kịch:Những đứa con của mặt trời (1905), Bọn dã man (1905), Những kẻ kì quặc (1910), Những kẻ cuối cùng (1908), Gia đình…
b. Tác phẩm Thời thơ ấu
- Với toàn bộ tác phẩm của Macxim Gorki , văn học Nga trở thành ngọn cờ đầu của văn học thế giới đương đại trong công cuộc thức tỉnh và đấu tranh giải phóng nhân loại cần lao khỏi ách áp bức thống trị của chủ nghĩa tư bản. Ông cũng là người tạo ra những bước ngoặt mới trong tiến trình văn học thế giới hiện đại. Bút pháp của Gorki rất độc đáo, đặc biệt là trong các truyện ngắn, có tác phẩm lãng mạn, rất lãng mạn; có tác phẩm hiện thực, rất hiện thực; có tác phẩm có cả 2 yếu tố vừa lãng mạn vừa hiện thực.
- Tác phẩm Thời thơ ấu của Macxim Gorki giúp ta hiểu hơn về những năm tháng tuổi thơ của nhà văn nổi tiếng không chỉ của nước Nga mà còn của cả thế giới.
- "Thời thơ ấu" là những trang hồi kí của cậu bé Alêchxây về một quá khứ đau buồn và sóng gió. Mở đầu câu chuyện cuộc đời của Liônga( tên thân mật của Alêchxây) là cái chết của bố cậu: " Gần cửa sổ, trong một gian phòng chật hẹp tranh tối tranh sáng, bố tôi mặc quần áo trắng toát nằm trên sàn. Thân hình bố tôi dài lạ thường, ngón chân xòe ra nom rất kì quái. Hai bàn tay dịu dàng đặt yên trên ngực, nhưng ngón tay thì co quắp. Hai đồng xu đen tròn bằng đồng che kín cặp mắt tươi vui của bố tôi: khuôn mặt ấy vẫn hiền từ nay tối sẫm lại. Hai hàm răng nhe ra làm tôi sợ hãi". Cái chết của một người thân yêu nhất đã để lại nhiều ám ảnh trong tâm trí non nớt của cậu bé cho đến suốt cuộc đời.
- Sau biến cố đau buồn đó, cậu về quê với bà và mẹ. Nhưng cuộc sống nơi thôn quê nào có yên bình như cậu nghĩ. Những cuộc cãi vã, những trận đòn, những cái chết là những gì xảy ra thường nhật ở đây. Cậu bé Liônga chuyển nhà cùng ông bà còn người mẹ yêu dấu của cậu đi biệt tăm. Không có mẹ ở bên, sống với ông bà, cậu ngày càng tự lập hơn. Và rồi một ngày, mẹ trở về cùng người chồng mới. Mẹ có con với người mà Liônga rất ghét đó. Nikôlai- cậu bé mới sinh rất yếu ớt và, chẳng hiểu sao, cả Kôlya và Alêchxây đều có cảm tình với nhau. Liônga có trách nhiệm trông em. Chẳng bao lâu, mẹ kiệt sức rồi mất. Mất mẹ như mất điểm tựa tinh thần duy nhất, cả Alêchxây và ông bà đều buồn. Kết thúc truyện là một cái kết mở:
“Sau khi chôn cất mẹ tôi được vài ngày, ông bảo tôi:
- Này, Lêchxây mày không phải là cái mề đay, mày không thể lủng lẳng mãi trên cổ tao, mày hãy đi vào đời mà kiếm sống... Và thế là tôi bước vào đời.”
Cậu bé Alêchxây đã bước vào đời một mình, đơn độc. Nhưng hành trang mà cậu mang theo là những kí ức về gia đình, tuy đau buồn nhưng ấm áp tình cảm của bà, của cha, của mẹ, và của cả người ông tuy bề ngoài dữ dằn nhưng đã dạy cho cậu tính tự lập. Đó là những cuốn sách, những câu chuyện của người bà hiền hậu đã dạy cậu biết bao nhiêu điều về tình yêu, về ước mơ, về khát vọng, về lòng nhân ái sẽ chiến thắng cái xấu, cái ác, cái bất công...Cậu bé Alêchxây đã " mang theo tất cả để lên đường- khi từ những năm niên thiếu dịu dàng bước vào tuổi trưởng thành khắc khổ"...Để rồi cả nước Nga và nhân loại có một Macxim Gorki- nhà văn hiện thực nhân đạo vĩ đại.Tác phẩm mở ra trước mắt người đọc một thế giới tuổi thơ khá dữ dội của chú bé Alêchxây, để rồi khi bước chân vào thế giới ấy, người đọc nào dường như cũng tìm thấy một phần tuổi thơ của mình.
*Nghệ thuật:
3. Truyện cổ Grim và tác phẩm Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn
a. Vài nét về truyện cổ Grim .
- Truyện cổ Grim là tên gọi của tuyển tập các tác phẩm sưu tầm chất liệu dân gian của anh em người Đức: Grim. Tác phẩm được dịch sang nhiều thứ tiếng, và còn được phổ biến rộng rãi trong các dân tộc, các môi trường tư tưởng và tôn giáo, các tầng lớp nhân dân khác nhau, được các lứa tuổi ưa thích; được phổ nhạc, đưa lên sân khấu.
- Tập Truyện cổ Grim được xuất bản dưới tên Truyện kể cho trẻ nhỏ và trong nhà.
Tuyển tập được bổ sung dần đến lần xuất bản cuối cùng (1857) gồm 216 truyện. Anh em Grim đã bỏ nhiều công sức đi thu tập các truyện. Trước tiên, họ dựa vào kỉ niệm thời thơ ấu. Họ lại tìm hỏi những cụ già trong các tầng lớp nông dân và thợ thủ công, đồng thời miệt mài tra cứu mọi nguồn tài liệu có thế có được. Các truyện dù đã được lưu truyền nhưng anh em Grim vẫn giữ được nguyên vẹn hình thức, từ ngữ và cái hồn của truyện dân gian.
b. Tác phẩm Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn.
- Chủ đề: “ở hiền gặp lành”, “ác giả ác báo” là chủ đè chung của truyện cổ dân gian trên thế giới. Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn không nằm ngoài các chủ đề đó.
-Truyện xoay quanh sắc đẹp của nàng công chúa Bạch Tuyết và sự đó kị của mụ hoàng hậu.
+ Nàng Bạch Tuyết xinh đẹp: da trắng như tuyết, tóc như gỗ mun. Bạch Tuyết dễ tin người và hay quên.Vì thế, bốn lần nàng mắc mưu của mụ hoàng hậu.Tuy nhiên, Nàng nhân hậu và được nhiều người giúp đỡ, chở che và cứu sống: Người thợ săn, bảy chú lùn, chàng hoàng tử đến cả chim muông trong rừng.
+ Hoàng hậu: độc ác, ghen ghét với vẻ đẹp của Bạch Tuyết nên tìm mọi cách giết chết nàng Bạch Tuyết. Đã 4 lần mụ tìm cách hãm hại Bạch Tuyết:
Lần 1: Sai người mang Bạch Tuyết vào rừng và giết.
Lần 2: Giả trang làm một bà hàng xén vào rừng nơi Bạch Tuyết sống cùng bảy chú lùn để dụ Bach Tuyết mua chiếc áo để buộc chặt Bạch Tuyết đến chết.
Lần 3: Giả làm bà lão đến chỗ Bạch Tuyết ở để dụ Bạch Tuyết mua chiếc lược tẩm thuốc độc và chải đầu cho Bạch Tuyết khiến nàng chết.
Lần 4: tẩm thuốc độc vào quả táo cho Bạch Tuyết ăn
→Hoàng hậu nham hiểm, độc ác, sảo quyệt cộng với lòng ghen ghét, thói ích kỉ đã giết chết mụ.
- Yếu tố kì ảo: Khi nhân vật chính là nàng Bạch Tuyết gặp hoàn cảnh khó khăn, đe dọa đến tính mạng thì xuất hiện yếu tố kì ảo để giải quyết mâu thuẫn và cứu sống Bạch Tuyết.
- Tác phẩm để lại thông điệp cho trẻ em nói riêng và bạc đọc nói chung; hãy sống lương thiện và làm việc tốt bởi thói xấu và cái ác sẽ bị trừng trị
1. Quá trình hình thành và phát triển
- Việc sáng tác văn học dành cho thiếu nhi từ lâu đã được các nhà văn trên thế giới quan tâm. Hầu như tác giả nào cũng có một số tác phẩm viết cho thiếu nhi.Tháng 5/1991, Hội nghị Khoa học Quốc tế về văn học thiếu nhi đã được tổ chức ở Ba Lan đã cho thấy vị trí và tầm quan trọng của văn học thiếu nhi.
- Ở Trung Quốc: Tây du kí của Ngô Thừa Ân, Ở Pháp có truyện ngụ ngôn La phông ten, truyện ngắn của Peron, tác phẩm không gia đình của HécTomalo…Ở Mỹ có: Mác Tuên….
- Ở mỗi dân tộc, văn học có những bản sắc riêng. Đối với văn học thiếu nhi thì dù là sáng tác của dân tộc nào thì cũng đều mang tính nhân văn. Những tác phẩm này góp phần to lớn vào việc bồi dưỡng, giáo dục tâm hồn trẻ em và được trẻ em trên khắp thế giới yêu thích.
2. Một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu trong chương trình Tiểu học
- Tác giả Andecxen ở Đan Mạch với Truyện tổ tích: Bà chúa Tuyết, truyện Cô bé bán diêm…Mácxim Gorki với Thời thơ ấu; Truyện cổ Grim của anh em Grim,Héc Tô ma lo và tác phẩm Không gia đình, La phông ten với hàng loạt truyện ngụ ngôn….
→ Văn học thiếu nhi có một truyền thống lâu đời trong lịch sử văn hóa của nhân loại.
- Phần văn học nước ngoài đưa vào SGK Tiếng Việt Tiểu học chủ yếu ở 2 phân môn là Tập đọc và Kể chuyện. Mục đích là giúp HS Tiểu học hình thành cái nhìn về thế giới và trẻ em nước ngoài. Các tác phẩm của các tác giả được trích dẫn là các tác phẩm thuộc văn học thiếu nhi, có tính chất giáo dục tâm hồn, đạo đức cho HS tiểu học.
- Về nội dung: Các tác phẩm văn học nước ngoài đưa vào SGK Tiếng Việt Tiểu học có nội dung giáo dục cao. Cụ thể:
- Giáo dục lòng nhân ái
- Ca ngợi tài năng trí tuệ của con người.
- Coi trọng những giá trị đạo đức.
1.Hecto malo và tác phẩm Không gia đình
- Hecto malo (1830 – 1907) là nhà văn nổi tiếng người Pháp. Ông sinh năm 1830 tại La Bouille, miền Bắc nước Pháp. Trong sự nghiệp của mình ông đă viết trên 70 tác phẩm.
- Không gia đình là tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Hector Malo, được xuất bản năm 1878. Tác phẩm đã được giải thưởng của Viện Hàn lâm Văn học Pháp. Nhiều nước trên thế giới đã dịch lại tác phẩm và xuất bản nhiều lần. Qua câu chuyện phiêu lưu hết sức hấp dẫn của chú bé Rêmi, tác phẩm ca ngợi lao động, ca ngợi tin thần tự lập và tự tin của tuổi trẻ, phánôngt huy ý thức chịu đựng gian khổ và tập quán xoay xở tháo vát, đề cao nghệ thuật, khuyến khích tình bạn chân chính. Nó phản ánh cảnh lao động và sinh hoạt bấp bênh, nguy hiểm, đầy đe dọa của những người thợ mỏ và của nhân dân lao động thành phố trong xã hội tư sản. Đồng thời nó thể hiện cái thực tế là tình thương người, lòng biết ơn, tình hữu ái giai cấp ở về phía những người lao động. Quyển sách lại diễn tả nhiều cảnh nông thôn và thành thị, giúp bạn đọc thêm phần hứng thú tr, ong khi theo dõi câu chuyện, lại có thể mở rộng tầm hiểu biết.
*Phân tích tác phẩm Không gia đình
a. Giá trị hiện thực của tác phẩm
- Tác phẩm Không gia đình đã dựng lên bức tranh hiện thực của xã hội Pháp đương thời đầy rấy bất công, ngang trái. Tác giả thể hiện những cảnh sống khác nhau của nhiều tầng lớp người trong xã hội.
- Cuộc sống bấp bênh và luôn bị đe dọa bởi cái đói và cái chết của những kẻ hát rong, những người nông dân, những người thợ mỏ…VD: Gáng xiếc của cụ Viali, gia đình bác Acanh, những người thợ mỏ…
- Cuộc sống giàu có hoang phí của những gia đình quý tộc như gia đình Miligơn…
- Cuộc sống lưu manh của những tên trộm cắp, lừa gạt, sống vì tiền. Chúng sẵn sàng bán rẻ tình cảm, lương tâm cho lợi ích cá nhân và làm nô lê của tiền bạc. Ví dụ: Đơricxcơn, Giêm Mili đã đồng lõa với nhau đánh cắp be Rêmi và vứt trên đường phố Pari và biến cậu bé sống trong nhung lụa thành kẻ không cha mạ, không gia đình, không quê hương. Vì tiền mà chúng bắt cóc, mua bán và bóc lột sức lao động của trẻ em bằng nhiều thủ đoạn lưu manh đến mức trở thành kĩ nghệ.
*Giá trị nhân đạo
- Sự nhìn nhận và phản ánh hiện thực xã hội của tác giả. Tác giả cảm thông với những số phận, những kiếp người gặp bất hạnh trong xã hội.
- Tác giả trân trọng, nâng niu những người có tấm lòng nhân ái, bao dung. VD: bác Babơranh nhận nuôi bé Rêmi như con của mình, Trong tâm trí của Rêmi bác là người mẹ ân cầnchu đáo, cụ Vitali giúp đỡ cháu nhỏ và dạy bé học bài trên đường, là hiện thân của nghị lực vượt trên hoàn cảnh, anh Bốp tốt bụng, hiền lành, giúp đỡ người khác…
- Tác giả trân trọng những người phụ nữ quý tộc là người hoàn hảo về nhan sắc và đức độ. Đây là niềm mơ ước của tác giả về những người phụ nữ nhân hậu.Mỗi việc làm, mỗi cử chỉ của nhân vật Miligon toát lên sự dịu dàng, thánh thiện.
2. Macxim Gorki và tác phẩm Thời thơ ấu
a. Vài nét về cuộc đời và sáng tác
- M.Gorki là “người đại diện lớn nhất của của nền nghệ thuật vô sản”(Lê nin). M.Gorki tên thật là Alexei Macximovich Peskov, sinh ngày 28.3.1868 tại thành phố Nigiơni Novogod (nay là thành phố Gorki).
- Năm Aliôsa sớm mồ côi cha mẹ. Aliôsa trải qua một thời thơ ấu đầy nước mắt và roi đòn trong căn nhà của ông ngoại Vaxili Kasirin. Căn nhà là một môi trường tiểu thị dân lạc hậu, hủ lậu. Ông ngoại là một người keo kiệt, nóng tính. Nhưng bà ngoại lại rất mực nhân ái hiền từ, độ lượng. Qua những truyện cổ tích và truyền thuyết dân gian, bà đã sớm khơi dậy trong tâm hồn thơ dại của Aliôsa niềm yêu quí những gì là chính nghĩa, là anh hùng, cao thượng và nỗi căm ghét những gì là phi nghĩa, thấp hèn. Chính người đàn bà đôn hậu đó đã sớm nuôi dưỡng tâm hồn sáng tạo của nhà văn vĩ đại tương lai bằng nguồn sữa lành mạnh của những sáng tác dân gian. Chẳng bao lâu, cái xưởng nhỏ bé của ông ngoại bị phá sản. Aliôsa mới hơn 10 tuổi đầu đã bị ông ngoại ném ra ngoài đời, và cậu phải tự lực kiếm sống rất vất vả và gian khổ. Cậu đi ở, bới rác, bẫy chim, vẽ tượng thánh, phụ bếp trên tàu thủy, khuân vác…
- Aliôsa rất sớm say mê văn học. Trong thời niên thiếu đầy cay đắng, cậu tìm đến văn học nghệ thuật với tinh thần sôi nổi, nhiệt tình như tìm đến một niềm vui lớn, sức mạnh lớn. GorKi đọc những tác phẩm của Puskin, Lermentov, Gôgôn, Shakespeare, HuyGô, Balzac…Chính những cuốn sách của các thiên tài nghệ thuật đó, như sau này ông đã nói: “rửa sạch tâm hồn mình”, giúp mình “vượt cao hơn cái đầm lầy rữa thối” của cuộc sống tư hữu, trưởng giả đương thời.
- Sống trong môi trường lao động vất vả, Aliôsa đã không ngừng học tập. và trải qua trường đại học cuộc đời. Sư gặp gỡ những nhà hoạt động cách mạng thuộc phái dân túy. Sau đó, Pêskôp bắt đầu một cuộc hành trình dài vạn dặm để tìm hiểu nước Nga. Trải qua nhiều thăng trầm, nhà văn đã cho ra đời nhiểu tác phẩm có giá trị hiện thực và nhânđạo sâu sắc.
-> Ông sáng tác ở nhiều thể loại: kịch, truyện ngắn, thơ… và ở thể loại nào ông cũng có những tác phẩm xuất sắc. Truyện ngắn: Những mẩu chuyện nước Ý (1912-1916) gồm 27 truyện ngắn, bút kí và truyền thuyết được tập hợp thành. Tập truyện Trên nước Nga (1912-1916) gồm 29 truyện ngắn. Tiểu thuyết Người mẹ (1906), tiểu thuyết Thời thơ ấu, tiểu thuyết Kiếm sống (tập 1,2 bộ tự truyện của GorKi). Kịch:Những đứa con của mặt trời (1905), Bọn dã man (1905), Những kẻ kì quặc (1910), Những kẻ cuối cùng (1908), Gia đình…
b. Tác phẩm Thời thơ ấu
- Với toàn bộ tác phẩm của Macxim Gorki , văn học Nga trở thành ngọn cờ đầu của văn học thế giới đương đại trong công cuộc thức tỉnh và đấu tranh giải phóng nhân loại cần lao khỏi ách áp bức thống trị của chủ nghĩa tư bản. Ông cũng là người tạo ra những bước ngoặt mới trong tiến trình văn học thế giới hiện đại. Bút pháp của Gorki rất độc đáo, đặc biệt là trong các truyện ngắn, có tác phẩm lãng mạn, rất lãng mạn; có tác phẩm hiện thực, rất hiện thực; có tác phẩm có cả 2 yếu tố vừa lãng mạn vừa hiện thực.
- Tác phẩm Thời thơ ấu của Macxim Gorki giúp ta hiểu hơn về những năm tháng tuổi thơ của nhà văn nổi tiếng không chỉ của nước Nga mà còn của cả thế giới.
- "Thời thơ ấu" là những trang hồi kí của cậu bé Alêchxây về một quá khứ đau buồn và sóng gió. Mở đầu câu chuyện cuộc đời của Liônga( tên thân mật của Alêchxây) là cái chết của bố cậu: " Gần cửa sổ, trong một gian phòng chật hẹp tranh tối tranh sáng, bố tôi mặc quần áo trắng toát nằm trên sàn. Thân hình bố tôi dài lạ thường, ngón chân xòe ra nom rất kì quái. Hai bàn tay dịu dàng đặt yên trên ngực, nhưng ngón tay thì co quắp. Hai đồng xu đen tròn bằng đồng che kín cặp mắt tươi vui của bố tôi: khuôn mặt ấy vẫn hiền từ nay tối sẫm lại. Hai hàm răng nhe ra làm tôi sợ hãi". Cái chết của một người thân yêu nhất đã để lại nhiều ám ảnh trong tâm trí non nớt của cậu bé cho đến suốt cuộc đời.
- Sau biến cố đau buồn đó, cậu về quê với bà và mẹ. Nhưng cuộc sống nơi thôn quê nào có yên bình như cậu nghĩ. Những cuộc cãi vã, những trận đòn, những cái chết là những gì xảy ra thường nhật ở đây. Cậu bé Liônga chuyển nhà cùng ông bà còn người mẹ yêu dấu của cậu đi biệt tăm. Không có mẹ ở bên, sống với ông bà, cậu ngày càng tự lập hơn. Và rồi một ngày, mẹ trở về cùng người chồng mới. Mẹ có con với người mà Liônga rất ghét đó. Nikôlai- cậu bé mới sinh rất yếu ớt và, chẳng hiểu sao, cả Kôlya và Alêchxây đều có cảm tình với nhau. Liônga có trách nhiệm trông em. Chẳng bao lâu, mẹ kiệt sức rồi mất. Mất mẹ như mất điểm tựa tinh thần duy nhất, cả Alêchxây và ông bà đều buồn. Kết thúc truyện là một cái kết mở:
“Sau khi chôn cất mẹ tôi được vài ngày, ông bảo tôi:
- Này, Lêchxây mày không phải là cái mề đay, mày không thể lủng lẳng mãi trên cổ tao, mày hãy đi vào đời mà kiếm sống... Và thế là tôi bước vào đời.”
Cậu bé Alêchxây đã bước vào đời một mình, đơn độc. Nhưng hành trang mà cậu mang theo là những kí ức về gia đình, tuy đau buồn nhưng ấm áp tình cảm của bà, của cha, của mẹ, và của cả người ông tuy bề ngoài dữ dằn nhưng đã dạy cho cậu tính tự lập. Đó là những cuốn sách, những câu chuyện của người bà hiền hậu đã dạy cậu biết bao nhiêu điều về tình yêu, về ước mơ, về khát vọng, về lòng nhân ái sẽ chiến thắng cái xấu, cái ác, cái bất công...Cậu bé Alêchxây đã " mang theo tất cả để lên đường- khi từ những năm niên thiếu dịu dàng bước vào tuổi trưởng thành khắc khổ"...Để rồi cả nước Nga và nhân loại có một Macxim Gorki- nhà văn hiện thực nhân đạo vĩ đại.Tác phẩm mở ra trước mắt người đọc một thế giới tuổi thơ khá dữ dội của chú bé Alêchxây, để rồi khi bước chân vào thế giới ấy, người đọc nào dường như cũng tìm thấy một phần tuổi thơ của mình.
*Nghệ thuật:
- Kết cấu đơn giản, sự việc diễn ra theo trục thời gian và sắp xếp theo trình tự từ phạm vi nhỏ là gia đình đến phạm vi rộng lớn là xã hội.
- Cách kể chuyện hấp dẫn. Sự việc được kể lại ngắn gọn, người đọc bị cuốn vào truyện do cách kể đó. Các sự kiện luôn gắn với cảm xúc người kể làm cho người đọc cảm nhận được nội dung một cách sâu sắc
- Cách tả người, tả cảnh ,sự diễn tả tâm trạng nhân vật có nhiều đặc sắc, hấp dẫn, sinh động.
3. Truyện cổ Grim và tác phẩm Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn
a. Vài nét về truyện cổ Grim .
- Truyện cổ Grim là tên gọi của tuyển tập các tác phẩm sưu tầm chất liệu dân gian của anh em người Đức: Grim. Tác phẩm được dịch sang nhiều thứ tiếng, và còn được phổ biến rộng rãi trong các dân tộc, các môi trường tư tưởng và tôn giáo, các tầng lớp nhân dân khác nhau, được các lứa tuổi ưa thích; được phổ nhạc, đưa lên sân khấu.
- Tập Truyện cổ Grim được xuất bản dưới tên Truyện kể cho trẻ nhỏ và trong nhà.
Tuyển tập được bổ sung dần đến lần xuất bản cuối cùng (1857) gồm 216 truyện. Anh em Grim đã bỏ nhiều công sức đi thu tập các truyện. Trước tiên, họ dựa vào kỉ niệm thời thơ ấu. Họ lại tìm hỏi những cụ già trong các tầng lớp nông dân và thợ thủ công, đồng thời miệt mài tra cứu mọi nguồn tài liệu có thế có được. Các truyện dù đã được lưu truyền nhưng anh em Grim vẫn giữ được nguyên vẹn hình thức, từ ngữ và cái hồn của truyện dân gian.
b. Tác phẩm Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn.
- Chủ đề: “ở hiền gặp lành”, “ác giả ác báo” là chủ đè chung của truyện cổ dân gian trên thế giới. Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn không nằm ngoài các chủ đề đó.
-Truyện xoay quanh sắc đẹp của nàng công chúa Bạch Tuyết và sự đó kị của mụ hoàng hậu.
+ Nàng Bạch Tuyết xinh đẹp: da trắng như tuyết, tóc như gỗ mun. Bạch Tuyết dễ tin người và hay quên.Vì thế, bốn lần nàng mắc mưu của mụ hoàng hậu.Tuy nhiên, Nàng nhân hậu và được nhiều người giúp đỡ, chở che và cứu sống: Người thợ săn, bảy chú lùn, chàng hoàng tử đến cả chim muông trong rừng.
+ Hoàng hậu: độc ác, ghen ghét với vẻ đẹp của Bạch Tuyết nên tìm mọi cách giết chết nàng Bạch Tuyết. Đã 4 lần mụ tìm cách hãm hại Bạch Tuyết:
Lần 1: Sai người mang Bạch Tuyết vào rừng và giết.
Lần 2: Giả trang làm một bà hàng xén vào rừng nơi Bạch Tuyết sống cùng bảy chú lùn để dụ Bach Tuyết mua chiếc áo để buộc chặt Bạch Tuyết đến chết.
Lần 3: Giả làm bà lão đến chỗ Bạch Tuyết ở để dụ Bạch Tuyết mua chiếc lược tẩm thuốc độc và chải đầu cho Bạch Tuyết khiến nàng chết.
Lần 4: tẩm thuốc độc vào quả táo cho Bạch Tuyết ăn
→Hoàng hậu nham hiểm, độc ác, sảo quyệt cộng với lòng ghen ghét, thói ích kỉ đã giết chết mụ.
- Yếu tố kì ảo: Khi nhân vật chính là nàng Bạch Tuyết gặp hoàn cảnh khó khăn, đe dọa đến tính mạng thì xuất hiện yếu tố kì ảo để giải quyết mâu thuẫn và cứu sống Bạch Tuyết.
- Tác phẩm để lại thông điệp cho trẻ em nói riêng và bạc đọc nói chung; hãy sống lương thiện và làm việc tốt bởi thói xấu và cái ác sẽ bị trừng trị
