Hide Nguyễn
Du mục số
- Xu
- 1,943
Vành đai của một hành tinh là một vành đai bụi và các phần tử nhỏ khác quay xung quanh một hành tinh trên một khu vực có hình đĩa mỏng. Vành đai của hành tinh đẹp nhất được biết đến là vành đai quanh Sao Thổ, nhưng ba hành tinh khí khổng lồ khác trong Hệ Mặt Trời (Sao Mộc, Sao Thiên Vương và Sao Hải Vương) cũng có vành đai của mình
Báo cáo mới đây [1][2][3] cho rằng mặt trăng Rhea của Sao Thổ cũng có vành đai của mình, nếu đúng vậy thì nó là mặt trăng duy nhất có vành đai được biết đến.
Vệ tinh Prometheus and Pandora chăn dắt vành đai F của Sao Thổ.
Hình chụp từ tàu Cassini
Tổng quan
Có ba cách để một vành đai của hành tinh được hình thành: từ những vật chất của đĩa tiền hành tinh (protoplanetary disk) nằm ở giới hạn Roche (Roche limit) nên không thể kết hợp để tạo thành mặt trăng; từ bụi của mặt trăng bị vỡ vụn do va chạm mạnh; hoặc từ bụi của mặt trăng bị vỡ vụn do áp lực thủy triều (tidal stress) khi nó vượt qua giới hạn Roche của hành tinh. Hầu hết các vành đai được cho rằng rất không ổn định và sẽ tan biến sau khoảng mười hay một trăm ngàn nằm, nhưng có vẻ như vành đai của Sao Thổ đã có độ tuổi khá cao, nó được hình thành từ những ngày đầu của Hệ Mặt Trời.
Thành phần của vành đai rất khác nhau; chúng có thể là bụi băng hoặc đá. Các hòn đá lớn hơn cũng có thể tồn tại ở đây, và vào năm 2007, tác động thủy triều từ tám viên đá 'suýt thành mặt trăng' với đường kính vài trăm mét được phát hiện thấy trên vành đai của Sao Thổ.
Đôi khi các vành đai còn có những mặt trăng "chăn dắt" ("shepherd"), đó là các mặt trăng nhỏ nằm ở gần rìa hoặc ở những khoảng hở của vành đai. Lực hấp dẫn của những mặt trăng chăn dắt này giữ cho rìa của vành đai được sắc cạnh; các vật chất trôi lại gần chúng có thể bị đưa lại vào phía trong hay bị đẩy ra khỏi hệ vành đai hoặc có thể bị hút vào mặt trăng đó.
Một vài mặt trăng nhỏ phía trong của Sao Thổ, cụ thể là Metis và Adrastea, đang nằm trên vành đai của Sao Mộc và cũng ở giới hạn Roche của Sao Mộc [chưa có nguồn]. Nhiều khả năng cho thấy vành đai của hành tinh này được hình thành từ vật chất bị hút ra từ hai thiên thể này do lực thủy triều của Sao Mộc, chủ yếu là các vật chất từ bề mặt của chúng. Một mặt trăng nằm trong giời hạn Roche vẫn giữ được hình dáng phần lớn là nhờ lực cơ học chứ không phải lực hấp dẫn của nó, và những vật chất có liên kết yếu trên bề mặt dễ dàng bị lấy đi để đưa vào vành đai [chưa có nguồn].
Vành đai của Sao Hải Vương rất khác thường vì nó không hình thành đủ thành một vòng tròn khi quan sát từ các trạm mặt đất, nhưng hình ảnh từ Voyager 2 đã cho thấy nó là một vòng tròn đầy đủ với những khối sáng [chưa có nguồn]. Người ta cho rằng [chưa có nguồn] ảnh hưởng hấp dẫn của mặt trăng chăn dắt Galatea và một mặt trăng chăn dắt khác chưa được phát hiện đã tạo ra những khối này.
Sao Diêm vương không có hệ thống vành đai. Tuy nhiên vài nhà khoa học tin rằng tàu thăm dò New Horizons có thể tìm thấy vành đai khi nó đến gặp hành tinh vào năm 2015 [5].
Phobos, mặt trăng của Sao Hỏa, cũng có thể vỡ vụn để tạo thành một vành đai vào 50 triệu năm nữa do quỹ đạo thấp của nó [6][7].
Sao vụ va chạm của Theia và trước khi vật chất kết thành Mặt Trăng, có giả thuyết [chưa có nguồn] cho rằng khi đó Trái Đất cũng có một hệ thống vành đai.
Vài hình ảnh
Vành đai Sao Thổ chụp từ tàu Galileo
Ảnh phân vùng vành đai Sao Thổ từ tàu Cassini.
Vành đai Sao Thiên Vương chụp từ tàu Voyager 2
Vành đai Sao Hải Vương chụp từ tàu Voyager 2
Báo cáo mới đây [1][2][3] cho rằng mặt trăng Rhea của Sao Thổ cũng có vành đai của mình, nếu đúng vậy thì nó là mặt trăng duy nhất có vành đai được biết đến.
Vệ tinh Prometheus and Pandora chăn dắt vành đai F của Sao Thổ.
Hình chụp từ tàu Cassini
Tổng quan
Có ba cách để một vành đai của hành tinh được hình thành: từ những vật chất của đĩa tiền hành tinh (protoplanetary disk) nằm ở giới hạn Roche (Roche limit) nên không thể kết hợp để tạo thành mặt trăng; từ bụi của mặt trăng bị vỡ vụn do va chạm mạnh; hoặc từ bụi của mặt trăng bị vỡ vụn do áp lực thủy triều (tidal stress) khi nó vượt qua giới hạn Roche của hành tinh. Hầu hết các vành đai được cho rằng rất không ổn định và sẽ tan biến sau khoảng mười hay một trăm ngàn nằm, nhưng có vẻ như vành đai của Sao Thổ đã có độ tuổi khá cao, nó được hình thành từ những ngày đầu của Hệ Mặt Trời.
Thành phần của vành đai rất khác nhau; chúng có thể là bụi băng hoặc đá. Các hòn đá lớn hơn cũng có thể tồn tại ở đây, và vào năm 2007, tác động thủy triều từ tám viên đá 'suýt thành mặt trăng' với đường kính vài trăm mét được phát hiện thấy trên vành đai của Sao Thổ.
Đôi khi các vành đai còn có những mặt trăng "chăn dắt" ("shepherd"), đó là các mặt trăng nhỏ nằm ở gần rìa hoặc ở những khoảng hở của vành đai. Lực hấp dẫn của những mặt trăng chăn dắt này giữ cho rìa của vành đai được sắc cạnh; các vật chất trôi lại gần chúng có thể bị đưa lại vào phía trong hay bị đẩy ra khỏi hệ vành đai hoặc có thể bị hút vào mặt trăng đó.
Một vài mặt trăng nhỏ phía trong của Sao Thổ, cụ thể là Metis và Adrastea, đang nằm trên vành đai của Sao Mộc và cũng ở giới hạn Roche của Sao Mộc [chưa có nguồn]. Nhiều khả năng cho thấy vành đai của hành tinh này được hình thành từ vật chất bị hút ra từ hai thiên thể này do lực thủy triều của Sao Mộc, chủ yếu là các vật chất từ bề mặt của chúng. Một mặt trăng nằm trong giời hạn Roche vẫn giữ được hình dáng phần lớn là nhờ lực cơ học chứ không phải lực hấp dẫn của nó, và những vật chất có liên kết yếu trên bề mặt dễ dàng bị lấy đi để đưa vào vành đai [chưa có nguồn].
Vành đai của Sao Hải Vương rất khác thường vì nó không hình thành đủ thành một vòng tròn khi quan sát từ các trạm mặt đất, nhưng hình ảnh từ Voyager 2 đã cho thấy nó là một vòng tròn đầy đủ với những khối sáng [chưa có nguồn]. Người ta cho rằng [chưa có nguồn] ảnh hưởng hấp dẫn của mặt trăng chăn dắt Galatea và một mặt trăng chăn dắt khác chưa được phát hiện đã tạo ra những khối này.
Sao Diêm vương không có hệ thống vành đai. Tuy nhiên vài nhà khoa học tin rằng tàu thăm dò New Horizons có thể tìm thấy vành đai khi nó đến gặp hành tinh vào năm 2015 [5].
Phobos, mặt trăng của Sao Hỏa, cũng có thể vỡ vụn để tạo thành một vành đai vào 50 triệu năm nữa do quỹ đạo thấp của nó [6][7].
Sao vụ va chạm của Theia và trước khi vật chất kết thành Mặt Trăng, có giả thuyết [chưa có nguồn] cho rằng khi đó Trái Đất cũng có một hệ thống vành đai.
Vài hình ảnh
Vành đai Sao Thổ chụp từ tàu Galileo
Ảnh phân vùng vành đai Sao Thổ từ tàu Cassini.
Vành đai Sao Thiên Vương chụp từ tàu Voyager 2
Vành đai Sao Hải Vương chụp từ tàu Voyager 2
Nguồn : Thienvanbachkhoa.
