small star
Moderator
- Xu
- 94
(Đọc “Bầu trời trong quả trứng” của Xuân Quỳnh)
Ký ức và tình yêu, quá khứ và những câu hỏi hồn nhiên, trong trẻo, khát vọng sống và sự sẻ chia của tấm lòng người mẹ đã đẩy Xuân Quỳnh vào cuộc hành trình đi tìm những câu trả lời để từ đó mở ra cho con trẻ những chân trời mới lạ.
Xuân Quỳnh đã viết về quê hương:
Mỗi người có một quê
Ngày dại thơ để ở
Tuổi niên thiếu để yêu
Và lớn lên để nhớ...
(Thành phố quê anh)
Xuân Quỳnh đã viết về những đứa con thân yêu của mình:
“Cháu Mi vẫn khoẻ, em gửi cháu ở nhà trẻ Nguyễn Công Trứ... Cháu ngoan và thương em, thương mẹ... Có hôm, em đưa cháu ra hiệu mua một cái bánh kem bơ cho mình cháu ăn, còn em không ăn. Cháu hỏi: 'Sao mẹ không ăn?'. Em bảo: 'Vì mẹ ăn tốn quá'. Thế là nó không bằng lòng, nhất định cứ xắn ra, chỉ ăn một nửa, sau bảo mãi mới chịu ăn hết. Có lần em cho cháu cái kim đan để cháu làm súng. Cháu hỏi: 'Mẹ mua mấy hào đôi kim đan?'. Em bảo: 'Ba hào'. Nó bảo: 'Lúc nào con có ba hào, con đưa mẹ để mẹ tiêu nhé' (Thư gửi chị gái Đông Mai - ngày 19/03/1976).
Ký ức và tình yêu, quá khứ và những câu hỏi hồn nhiên, trong trẻo, khát vọng sống và sự sẻ chia của tấm lòng người mẹ đã đẩy Xuân Quỳnh vào cuộc hành trình đi tìm những câu trả lời để từ đó mở ra cho con trẻ những chân trời mới lạ. Xuân Quỳnh dành một quãng thơ của mình để ngân nga khúc nhạc yêu thương, và trong đó, người đọc bắt gặp những cuộc trò chuyện tâm tình giữa con và mẹ, giữa người hỏi - người đang “sở hữu” một tuổi thơ thánh thiện và người trả lời - người đang nhìn ngày hôm qua bằng đôi mắt rất đỗi nhớ thương và đang dang rộng vòng tay ấp ủ những bé thơ.
Xuân Quỳnh và con trai. Ảnh tư liệu.
Xuân Quỳnh đã chạm vào cõi thơ bằng bàn tay “đánh chắt chơi chuyền thuở nhỏ - Hái rau dền rau dệt nấu canh - Tập vá may tết tóc cho mình - Rồi áp mặt trên bàn tay khóc mẹ”. Bàn tay ấy, trái tim ấy luôn thổn thức vì tình yêu. Và, cái con người “đam mê sống, đam mê yêu, đam mê trong thiên chức làm vợ làm mẹ” ấy mê mải rong ruổi suốt cuộc hành trình của mình đi tìm những câu trả lời, những đáp án thú vị cho những vì sao sáng long lanh trong đôi mắt trẻ: Tại sao con gà sinh ra?, Sao trăng khuyết, trăng đầy?...
Có những bài thơ, ngay tựa đề, đã là câu hỏi. Người mẹ trẻ gom góp từng câu hỏi hồn nhiên của con trẻ, gom góp từng sợi yêu thương lấp lánh:
Mùa hè nắng ở nhà ta
Mùa đông nắng đi đâu mất?
Để rồi, chị ấp ủ những hạt giống, ươm mầm cho những lí giải rất đỗi dễ thương:
Nắng ở xung quanh bình tích
Ủ nước chè tươi cho bà...
... Nắng vào quả cam, nắng ngọt
... Nắng lặn vào trong mùi thơmƯ
... Nắng thương chúng em giá rét
Nên nắng vào áo em đây...
Giọt nắng hiền lành trú ngụ đâu đây trong cuộc sống này. Vì nắng đỏ hồng. Vì nắng ấm áp. Nắng ở trong thơ và trong lòng mẹ.
Với “Tại sao gà con sinh ra?”, người mẹ làm thơ Xuân Quỳnh thao thiết, đau đáu về một niềm mong chờ hạnh phúc. Gà con sinh ra, vì sao nhỉ? Vì “Thấy gà mẹ khổ quá - Cứ nằm liền ổ rơm - Thân xác xơ gày mòn - Không ăn mà mãi thức”, nên “Thương mẹ đạp vỏ trứng - Thế là gà sinh ra”. Dòng chảy của yêu thương vẫn rào rạt trong từng câu trả lời, nguyên khôi, thánh thiện.
Đi tìm câu trả lời trong yêu thương và thấy cuộc đời ngân lên thành khúc hát, Xuân Quỳnh trả mình về trong tiếng gọi Mẹ của con yêu:
Mẹ ơi mẹ có biết
Sao trăng khuyết, trăng gầy?
(Muốn trăng luôn luôn tròn)
Và:
Má ơi, ai sinh cá
Ai làm ra cái kem
Đêm sao lại màu đen
Ban ngày sao màu trắng?
(Cắt nghĩa)
Hay:
Mẹ ơi, bông hoa kia
Là của ai hở mẹ
Cái màu xanh trên cửa
Kia nữa là của ai?
(Mẹ và con)
Những câu hỏi ấy như một niềm ám ảnh đối với Xuân Quỳnh - ám ảnh tình yêu, ám ảnh khát vọng, ám ảnh nhớ thương... Cho nên chị cất giữ chúng trong ngăn kéo yêu thương của mình, và không quên những hồi đáp đầy âu yếm:
Trăng khuyết là trăng gầy
Lúc buồn trăng khuyết thế
Trăng giống như là mẹ
Lúc con hư mẹ gầy.
(Muốn trăng luôn luôn tròn)
Câu trả lời gợi dẫn đến một phép so sánh bất ngờ: trăng được ví như mẹ, người mẹ luôn hao gầy vì lo lắng cho con, luôn dõi theo từng bước trưởng thành của con. Hình ảnh mẹ đổ bóng vào thơ, tự nhiên, dịu dàng như mặt trăng cứ chảy hết từng giọt ánh sáng mát lành cho vầng kí ức tuổi thơ thêm trọn vẹn.
Xuân Quỳnh luôn tìm tòi, khám phá, sáng tạo để thi vị hoá những biến động trong cuộc sống, để mỗi câu trả lời là một nốt nhạc của tình yêu, nốt nhạc ngân lên từ trái tim:
Ban ngày làm bằng nắng
Màu xanh làm bằng cây
Quả ớt làm bằng cay
Tiếng ồn sinh tàu điện
Gió trong con ốc biển
Ghé tai nghe mà xem...
A lại còn cái kem
Thì làm bằng mùa rét
Bông hoa làm bằng Tết
Tết làm cho hương thơm...
Phép hoán vị hay nghịch đảo tạo nên nét tinh tế, ngộ nghĩnh cho câu trả lời. Mọi vật xung quanh con đều có hồn, đều tạo nên nhau như một lẽ tự nhiên. Còn con, con lại làm bằng yêu thương - Của cha và của mẹ - Của bà và của ông - Của má nữa, biết không... Con là kết tinh, là tình yêu hội tụ lại mà thành. Tình yêu ấy, yêu thương ấy là của cha mẹ, ông bà, và hơn thế: Con làm bằng tất cả!
Xuân Quỳnh làm thơ, và kể chuyện cho con bằng thơ. Và, những lời ru trên mặt đất dành cho con, cho khoảng trời tuổi thơ êm dịu cũng bằng thơ. Bầu trời trong quả trứng là câu trả lời về những khát vọng bé bỏng, về những tâm tình yêu thương; “Trời xanh của mỗi người” lại vẽ nên những hoài niệm, những mong ngóng, những vết thương loang lổ sau chiến tranh, là những khát khao khám phá, là hướng vọng tương lai; “Tuổi ngựa” đưa người đọc tí hon về với cuộc phiêu lưu của tuổi, với đôi cánh muốn được bay xa, với đôi chân mang theo nắng và gió của trăm miền nhưng đọng lại cuối cùng là con đường phía sau lưng, nơi có Mẹ... Có những bài thơ là câu hỏi, có những bài thơ là sự “cắt nghĩa”, là lời nhắn nhủ “Con chẳng biết được đâu”. Có những điệu nhạc chỉ dành riêng cho một người (với những lời đề tặng: viết cho Tuấn Anh, tặng Minh Vũ, tặng Quỳnh Thơ...), có những cung bậc lại là niềm ấp ủ cho biết bao tuổi thơ ngày hôm qua và hôm nay nữa. Nhưng dù viết cho riêng ai chăng nữa, trong Xuân Quỳnh là tất cả yêu thương:
Của con đấy con ơi
Đều của con tất cả
Cái màu xanh trên cửa
Cái bông hoa cuối vườn...
... Là của con cả đó
Cả mẹ cũng của con.
Để rồi, khi câu hỏi gợi chị về với sự nũng nịu được vỗ về: “Của con sao nhiều thế?”, Xuân Quỳnh ngập tràn trong hạnh phúc yêu và được yêu:
Ừ của con nhiều quá
Nhưng mẹ lại nhiều hơn
Vì tất cả của con
Mà con là của mẹ.
Bắt đầu với những câu hỏi, trọn vẹn yêu thương trong từng câu trả lời, một cách giản dị, Xuân Quỳnh đem đến thế giới tuổi thơ một định nghĩa về tình yêu. Tình yêu ấy được thắp bởi những dòng ánh sáng của ban mai, thanh khiết như giọt sương trong trẻo, tình yêu ấy có trong từng sợi nắng ngọt, có ở cả cái cựa mình lặng lẽ khi gà mẹ ấp iu ổ trứng... Một đời người quá ngắn ngủi để hiến dâng mật ngọt cho thơ, nhưng với rất nhỏ bé những câu trả lời, Xuân Quỳnh đã để lại trong cõi thi ca một hình ảnh Mẹ lấp lánh, thiết tha, một niềm thương mà mỗi tuổi ấu thơ không bao giờ quên được.
Nganquynh
