Phụ Lục 3 (bổ túc bởi người dịch):
Người dịch xin bổ túc trong Ph ụ Luc 3 này bức thư đề ngày 16 tháng Tám năm 1849, được viết bởi Tổng Thống Hoa Kỳ Zachary Taylor gửi cho Nhà Vua Việt nam khi đó (vua Thiệu Trị). Ngoài lời văn lủng củng, có chỗ không đúng văn phạm, nội dung bức thư cho thấy có lẽ đây là một quốc thư ngoại giao kỳ qu ặc, “không có tính cách ngoại giao” như được hiểu ngày nay .
[Tổng Thống Hoa Kỳ Zachary Taylor đã viết thư vào tháng Tám, 1849 cho Nhà Vua Anam [trong nguyên văn, chú của người dịch] để trả lời về cuộc tấn công hồi tháng Năm, 1845 của chiến thuyền USS Constitution và Thuyền Trưởng John Percival tại Đà Nẵng và đe dọa khai chiến nếu Nhà Vua Việt Nam không chấp nhận lời xin lỗi!]
Zachary Taylor,
Tổng Thống Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ,
Kính gửi Nhà Vua nước An Nam Huy Hoàng,
Kính gửi Người Bạn Tốt và Vĩ Đại,
chiến hạm Constitution của Mỹ thời bấy giờ
Tôi xin gửi đến Ngài, người anh em của tôi, Quốc Vương Vĩ Đại và Uy Nghiêm của xứ Anam [trong nguyên văn, chú của người dịch] lòng yêu mến và hảo ý, trong lá thư này, được trao bằng tay bởi ông Joseph Balestier, vị Phái Viên trung thành và thân tín của tôi, Sứ Thần Đông Nam Á, là người mà tôi đã chỉ thị rõ ràng là phải trao thư đến tận tay Hoàng Thượng, hầu Ngài có thể hiểu được rằng tôi lấy làm buồn phiền biết bao khi nghe thấy chuyện viên Thuyền Trưởng của một trong những chiến thuyền của nước tôi, đã tự ý cư xử sai trái, bốn năm trước đây, (tôi mới chỉ được nghe thấy câu chuyện một cách chậm trễ, lần đầu tiên, bởi xứ sở của Ngài quá xa xôi với đất nước của tôi,) qua việc cho binh lính từ chiếc thuyền của ông ta đổ bộ lên Vịnh Toorong [trong nguyên văn, tức vịnh Đà Nẵng, chú của người dịch], và nổ súng vào dân chúng của Ngài, làm chết và bị thương một số người trong họ. Tôi đã ra lệnh mở một phiên tòa để điều tra về người thuyền trưởng này và áp dụng mọi biện pháp mà công lý sẽ đòi hỏi tiếp theo đó. Và làm sao mà y lại có thể làm như thế, một khi y biết được rằng, các chiến thuyễn và thương thuyền của tôi luôn luôn được đón nhận trong tình hữu nghị tại Anam (trong nguyên văn, chú của người dịch], và rẵng tấm lòng của chính tôi lúc nào cũng ở cùng bên với Ngài và nhân dân của Ngài, người anh em cua tôi!
Viên Thuyền trưởng đó có thể đã không được bình thường khi ông ta làm như thế. Tôi lấy làm buồn phiền, và tôi đau lòng vì sự xúc phạm đến tình hữu nghị của chúng ta, và nay tôi phải vội vã gửi thư này đến Ngài để Ngài thấu hiểu cho tấm lòng của tội.
Hoa Kỳ, Đất Nước tôi, rất lớn rộng, rất vĩ đại: Tôi có rất nhiều các chiến hạm và các thương thuyền. Hiện nay tôi giao hảo trong hòa bình với toàn thế giới, và người dân tôi thì lương hảo và hiếu hòa, và tại Trung Hoa cùng Xiêm La, nơi mà mọi năm, nhiều người trong họ tham gia vào việc mậu dịch, họ rất lấy làm thích thú, và trái tim của tôi sẽ lấy làm hân hạnh rằng, giờ đây, Ngài hiểu rằng tôi không chấp thuận hành động xấu xa của bất kỳ kẻ nào chỉ huy một trong những chiến thuyền của tôi, [xin] Ngài sẽ quên đi những gì là quá khứ, và đón nhận các thuyền tàu, và người dân của chúng tôi, như trước, để buôn bán, và Ngài có thể an tâm rằng Ngài sẽ chẳng bao giờ có nguyên do để lại phải phàn nàn nữa.
Tôi đã tự trải tấm lòng của tôi ra với Ngài, vị Hiền Hữu của tôi, bởi vì tôi là một người công bình và lương hảo, tôi hy vọng Ngài sẽ lắng nghe các lời làm lành của tôi, và [xin] đừng nghĩ đến việc trả thù, trên người dân vô tội, của dân tộc tôi, cho tội lỗi gây ra bởi những kẻ làm trái với các mệnh lệnh của tôi. Giờ đây tôi không còn có thể làm điều gì khác hơn nữa.
Thế nhưng, tôi phải thông tri cho Ngài hay biết rằng, nếu Ngài, hay các quan chức của Ngài, tự mình tìm cách trả thù trên các người dân Hoa Kỳ, cho sự việc cần quên đi và tha thứ sau khi lá thư của tôi đến được tay Ngài, khi đó, Ngài sẽ bắt buộc tôi phải gửi các chiến thuyền, các pháo hạm, và binh lính đến Anam [trong nguyên bản, chú của người dịch] để yêu cầu Ngài giải thích lý do tại sao Ngài lại quá hận thù về điều mà giờ đây không có thể gì hơn được, và Ngài sẽ phải gánh chịu mọi hậu quả không tốt {(?) phần nhấn mạnh đựợc bố túc bởi người biên tập trong nguyên bản, không phải của người dịch]
Thật vô cùng đáng tiếc rằng Sứ Bộ sang Phương Đông trước đây của chúng tôi, cầm đầu bởi [Đặc Sứ] Edmund Roberts, được phái đi bởi chính phủ này hồi năm 1835, để mở mang các quan hệ thương mại hữu nghị với Ngài, đã không cho thấy là đạt được sự thành công như có thể mong muốn, nhưng giờ đây vẫn chưa quá trễ. Tôi tin tưởng rằng, việc đặt các quan hệ đó trên căn bản khả dĩ tốt đẹp nhất, và tư đó, để phát huy mối giao tiếp hòa hài giữa hai Xứ Sở, và việc mở rộng đến mức độ có lợi nhất cho cả đôi bên, [sẽ mang lạI] lợi ích của sự mậu dịch và thương mại. Đây là mong ước thành thật và nhiệt tình của chúng tôi, và ông [Đặc Sứ] Balestier đã được chỉ thị phải làm mọi điều trong thẩm quyền của ông để hoàn thành.
Xin cầu nguyện Hoàng Thiên của Ngài, và Thượng Đế của tôi, ngăn cản việc đổ thêm bất kỳ giọt máu nào nữa giữa dân tộc của Ngài và dân tộc của tôi, thưa Ngài Huynh Đệ của tôi.
Hiền Hữu của Ngài,
Z. Taylor,
Thừa lệnh Tổng Thống,
John M. Clayton
Bộ Trưởng Ngoại Giao
Thành Phố Hoa Thịnh Đốn, ngày 16 tháng T ám, năm 1849.
----
Nguồn: Communications to Foreign Sovereigns and States, Vol. 2, pages 114-117. Dept. of State, Records Group 59, National Archives, Diplomatic Branch
***
