Tính kế thừa trong sáng tác thơ

[nguyenthaihoan]

TÍNH KẾ THỪA TRONG SÁNG TÁC THƠ​

Thơ cũng như một số môn nghệ thuật khác - nó mang tính kế thừa. Thế hệ sau được thừa hưởng những giá trị nghệ thuật của thế hệ trước để lại. Trong rất nhiều trường hợp những nhà thơ đi sau đã vận dụng sáng tạo những ý thơ, vần thơ của những nhà thơ đi trước mốt cách biến hóa tài tình. Biến cái của người khác thành cái của mình mà không rập khuôn máy móc. Như vậy gọi là sáng tạo có chọn lọc chứ không phải là đạo thơ. Không ai có thể sáng tác được bài thơ hay mà trước đó chưa từng đọc một bài thơ nào.
Đại thi hào Nguyễn Du khi tả cảnh mùa Xuân trong truyện Kiều đã có câu:

" Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"​

Thì thi sỹ Hàn Mạc Tử trong bài "Mùa Xuân chín" lại có câu:

"Sóng cỏ xanh tươi gợn tới trời
Bao cô thôn nữ hát trên đồi"​

Rõ ràng ở đây Hàn Mạc Tử đã vận dụng câu Kiều
một cách hết sức tài tình. Và cũng trong bài Mùa Xuân chín, Có câu:

"Chị ấy năm nay còn gánh thóc
Dọc bờ sông trắng, nắng chang chang".​

Thì nhà thơ Tố Hữu đã vận dụng vào trong bài "Em ơi Ba Lan":

"Em ơi Ba Lan mùa tuyết tan
Đường Bạch Dương sương trắng, nắng tràn. ​

Thi sĩ Hồ Xuân Hương có câu:

"Quân tử dùng dằng đi chẳng dứt". ​

Thì Nguyễn Du có câu:

"Dùng dằng nửa ở, nửa về".​

Hồ Chí Minh là người thuộc Kiều, hiểu và vận dụng Kiều hơn ai hết. Ngay từ lúc còn thơ ấu, cậu bé Nguyễn Sinh Cung đã được nghe mẹ và bà ngoại ru rất nhiều những câu Kiều. Lớn lên một tý mới 6 tuổi cậu bé đã thuộc lòng toàn bộ truyện Kiều. Sau này người vận dụng thơ Kiều rất tài tình và nhuần nhuyễn cũng là điều dễ hiểu. Trong Kiều có câu (173, 174):

"Gương nga chênh chếch dòm song
Vàng gieo ngấn nước, cây lồng bóng sân" ​

Tả cảnh ánh trăng sáng vằng vặc lúc nửa đêm chiếu dọi chênh chếch qua cửa sổ nơi Thúy Kiều đang ngủ; và trăng vàng soi mình trên sóng nước, đẹp lãng tử như nỗi tưởng nhớ miên man của Kiều về Kim Trọng sau buổi gặp gỡ đầu tiên. Hồ Chí Minh đã vận dụng sáng tạo ý thơ này ít nhất là 2 lần:

" Trăng vào cửa sổ đòi thơ
Việc quân đang bận, xin chờ hôm sau" ​

và

" Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ"​

Bác không chỉ vận dụng những ý thơ, vần thơ của cụ Nguyễn Du mà Bác còn học cả tính khiêm tốn của cụ. Kết thúc truyện kiều Nguyễn Du viết:

"Lời thơ chắp nhặt dông dài
Mua vui cũng được một vài trống canh".​

Cụ Nguyễn Du rất khiêm tốn, ông nói rằng Truyện Kiều chẳng qua chỉ là những lời lẽ được ông chắp nhặt lại cho dông dài để mà mua vui cho thiên hạ mà thôi. Ông không tự, đánh giá hay là khoe khoang công lao của mình. Nhưng công lao của ông đã được người đời đánh giá. Năm 1965 ông được Liên Hiệp quốc phong tặng danh hiệu "Danh nhân văn hóa thế giới".
Cũng như Bác Hồ ta, mở đầu tập Nhật ký trong tù Bác viết:

"Ngâm thơ ta vốn không ham
Nhưng ngồi trong ngục biết làm chi đây
Ngày dài ngâm đợi cho khuây
Vừa ngâm, vừa đợi đến ngày tự do".​

Bác của ta cũng rất khiêm tốn. Người cho rằng việc Người làm thơ là để giải khuây, để giết thời gian trong lúc ngồi tù không biết làm gì. Kỳ thực , tập thơ đó (Nhật ký trong tù)có giá trị vô cùng lớn lao trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc ta. Rõ là hai tư tưởng lớn của hai bậc vĩ nhân gặp nhau.