Chào mừng Bạn tham gia Diễn Đàn VNKienThuc.com - Định hướng Forum Kiến Thức
- HÃY TẠO CHỦ ĐỀ KIẾN THỨC HỮU ÍCH VÀ CÙNG NHAU THẢO LUẬN
Kết nối: VNK X - VNK groups | Nhà Tài Trợ: BhnongFood X - Bhnong groups - Đặt mua Bánh Bhnong

Trả lời chủ đề

Nội dung: <blockquote data-quote="Bút Nghiên" data-source="post: 21829" data-attributes="member: 699">3. Vè lịch sử Ở vè lịch sử, tính thời sự nổi bật. Có sự khác biệt giữa sử ca và vè lịch sử. Vè lịch sử thường hòa quyện 2 yếu tố: sự chân thật lịch sử và sự hư cấu thần kỳ. Vè lịch sử là lịch sử không thành văn của nhân dân. Vè lịch sử gồm 2 mảng lớn. Ðề tài nông dân khởi nghĩa Từ thế kỷ XVIII trở đi, nhiều cuộc khởi nghĩa của nông dân không ngừng nổ ra khắp nơi trong nước, lôi cuốn hàng vạn người. Hình ảnh về những người anh hùng nông dân và những cao trào ấy đã được ghi nhận ở nhiều bài vè. Nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân rất nổi tiếng như Quận He, Hoàng Công Chất ... có thể ức đoán đã từng là đề tài của nhiều bài vè. Nhưng do nhược điểm của công tác sưu tầm văn học dân gian nói chung, nhiều bài vè gắn với các phong trào nông dân khởi nghĩa thế kỷ XVII không lưu giữ được. Tiêu biểu, Vè chàng Lía được lưu hành rộng rãi ở miền Trung và miền Nam Trung Bộ. Lía là một thủ lĩnh nông dân hồi cuối thế kỷ XVIII, đã nổi lên chống lại chúa Nguyễn. Thiệt là lũ chó nhà đây, Hơn người nghèo khổ ta nay quá chừng. Bồi hồi Lía tức tràn hông, Ngẫm thân đành phải dằn lòng làm thinh. Căn giận trước áp bức, bất công, Lía đi cướp phá nhà giàu, giúp hộ dân nghèo: Lía ta tâm tánh lạ sao, Ghét phường phú hộ đất đào ném ra. Những người nghèo khó đâu ta, Thì Lía xót phận rất là yêu thương. Kẻ nghèo rủi gặp tai ương, Hễ Lía hay biết, dễ thường bỏ đâu. Giúp cho tiền bạc tiếc nào, Cho nên nhiều kẻ xiết bao cảm tình. Vè chàng Lía cũng bộc lộ những nhược điểm của nhân vật như tính manh động, hiếu sát, nhưng nét chủ đạo là ngợi khen tính cách anh hùng, hào hiệp của Lía: ... Lừng danh chàng Lía tài cao, Thâu được thành nọ tiếng hào đồn ran. Vỗ về chiêu dụ trăm dân, Trước sau an ổn mười phần làm ăn ... ... Tháng ngày vây chặt tứ vi, Non cao, thủ hiểm khó hòng sự chi ! Lương tiền hao tổn trào nghi, Vua đành truyền lệnh tạm thì bãi binh ... Về phong trào Tây Sơn, có bài Vè Bà Thiếu Phó kể chuyện bà Bùi Thị Xuân. Về phong trào nông dân khởi nghĩa thế kỷ XIX, ở miền Bắc phổ biến nhất là  Vè vợ ba Cai Vàng. Cai Vàng tên thật là Nguyễn Văn Thịnh, tổng Hoàng Vân (tổng Vàng, tỉnh Bắc Ninh), là lãnh tụ cuộc khởi nghĩa nông dân Bắc Ninh (1862) dưới triều Tự Ðức. Bài vè đề cao những chiến công của Cai Vàng, đặc biệt kể về hành trạng của người vợ thứ ba của ông là Lê Thị Miên. ... Truyền quân vây đánh ra tay, Các quan mới biết giặc nay đàn bà. ... Cô Quận sống thác cũng chơi,     Dong gươm, bắt mác xem trời bằng vung. Bắt được bảy ngọn mác thông, Phải quan chánh lĩnh người cùng thác đi. Quan phó phải đạn một khi,     Quan phủ bỏ ngựa tức thì lui ra ... ... Cai vàng trong ấy đánh ra, Theo hiệu định trước, cô Ba  đánh vào. Quân trào táo loạn lao đao, Bốn bề súng nổ, xôn xao khắp đồng. Ðánh nhau chẵn ba ngày ròng, Súng nổ đì đùng như thể pháo rang. Ðạn bắn như rải cát vàng, Các quan cuốn gói tếch chuồn Bắc Ninh... Vè vợ ba Cai Vàng phổ biến rất rộng rãi, dẫn tới hiện tượng có nhiều đoạn giống với Vè Ðề Thám, phần kể về chiến công vợ ba Ðề Thám, một bài vè lịch sử thuật lại phong trào nông dân Yên Thế, Bắc Giang chống Pháp. Ðề tài đấu tranh chống Pháp     Trong giai đoạn lịch sử bi tráng, sự nghiệp kháng chiếu chống Pháp hào hùng của nhân dân được khắc họa đậm nét bằng những bài vè lịch sử. Vè thất thủ kinh đô dài 1850 câu, kể những sự việc xảy ra từ thất thủ  Thuận An (1885) đến khi vua Thành Thái bị giặc đày sang đảo Rê-uy-ni-ông (1907). Bài vè phản ánh một giai đoạn lịch sử ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống nhân dân, nói lên tinh thần yêu nước, quyết tâm kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta bấy giờ. Bài vè kể rõ sự biến ở kinh thành, đặc biệt, dựng lại khá trung thực hình ảnh một số nhân vật lịch sử, nổi bật là Tôn Thất Thuyết.             -... Từ ngày thất thủ kinh đô, Bốn phương xiêu vẹo hán Hồ khổ thay. -Nước ta quan tướng anh hùng     Bách quan văn võ cũng không ai tày. Người có ngọc vẹt cầm tay, Ðạn vàng Tây bắn ba ngày không nao. Tài hay văn võ lược thao,     Khí khái nhân địa ra vào rất thông. Bốn bề cự chiến giao công,     Tây phiên nói: thực anh hùng nước Nam ... Ngoài ra còn nhiều bài vè nổi tiếng như Ba Ðình chống Pháp, Vè Quan Ðình, Vè Ðề Thám, Vè tán Thuật,Vè Trương Ðịnh... gắn với tên tuổi những người anh hùng lãnh đạo nhân dân đánh giặc cứu nước. Vè Ba Ðình chống Pháp kể về cuộc khởi nghĩa ở Ba Ðình, một cứ điểm chống Pháp của nghĩa quân Thanh Hóa trong thời kỳ Cần Vương. Phạm Bành, Ðinh Công Tráng, Hoàng Bật Ðạt ... đã lãnh đạo nghĩa quân suốt thời gian từ 1885 đến 1888. Nghĩa quân đã đánh Pháp với tinh thần chiếu đấu kiên cường:     ... Nước nhà Tây đã chiếm rồi, Chư quân chư tướng ắt thời theo ta. Kéo quân về đất Thanh Hoa, Tìm nơi hiểm yếu để ta lập đồn. ... Kéo quân đến đóng Ba Ðình, Ðào tường, đắp ụ can thành tứ vi. Tán Hoàng đóng chốt Mỹ Khê, Ðốc Bành Mậu Thịnh đi về có ta. Lĩnh Toại đóng chốt thứ ba, Tại nghè Thượng Thọ để mà phòng không. Ra uy thiết bị vừa xong, Ngày sáu tháng Chạp giao công tức thì ... Vè Quan Ðình kể về Phan Ðình Phùng người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống Pháp ở Hương Khê (Hà Tĩnh) (1877). Bọn thực dân đã dùng nhiều thủ đoạn mua chuộc, đàn áp, nhưng vẫn không khuất phục được ông.             -... Ðến năm Ất Dậu vừa hay, Trấn binh nở súng giặc Tây chiếm thành. Tan hoang phố xa miếu đình, Quân gia vất vưởng dân tình bơ vơ. Cháy nhà mặt chuột mới trơ, Quận Tường sớm đã thừa cơ đầu hàng. -... Quan Ðình tâm viễn chí cường, Ðêm đêm trằn trọc tính đường thế công. Bảo cùng Cao Thắng đổng nhung, Quân Tây nó có thần công rất mầu. Súng ta có đọ được đâu, Làm sao chế được mới hầu hơn thua. Khen thay Cao Thắng tài to, Lấy ngay súng giặc về cho lò rèn. ... Súng ta chế được vừa xong, Ðem ra mà bắn nức lòng lắm thay. ... Hồng Lam mặc sức tung hoành, Ðánh đồn tỉnh Nghệ, phá thành Nam giang. Bắt sống tuần phủ Ðinh Quang, Giết  Trương Quang Ngọc hết đàng theo Tây. -... Vụ Quang huyết chiến một khi, Mấy nghìn lính Pháp chết thì chật sông. -Trong quân chưa kịp hạ công, Quan Ðình phút đã xe rồng lên tiên ... Ở bài vè Ðề Thám, đoạn nói đến vợ ba Ðề Thám thật hào hùng:             -Ðì đùng súng bắn rì rào, Bà Ba lúc ấy thị hào ra tay. Bắn chết ngay bốn thằng Tây, Mấy thằng đội trốn thoát rày chạy ra. Vè Tán Thuật kể về cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy của Nguyễn Thiện Thuật ở Hải Hưng (1885). Ðây là cuộc khởi nghĩa lớn nhất ở đồng bằng Bác Bộ bấy giờ. Với chiến thuật du kích, nghĩa quân Tán Thuật đã làm giặc Pháp nhiều phen khốn đốn, khiếp sợ:             Pháp kia đã chiếm Nam Kỳ,         Hỏi rằng Trung Bắc dễ gì được yên.   Quân Tán Thuật tài kiêm văn võ,   Vốn xưa kia cùng Ðốc bộ Hoàng. Kinh thiên nhất trụ chi gian,          Sơn Tây một dải ngang tàng lưỡi gươm.   Ðau nỗi nước gặp cơn binh hỏa,   Giận triều đình, thương cả lê dân. Ðường đường trút bỏ đai cân,                 Hội binh phát thệ trừ quân bạo cường.           Ðất Bãi Sậy lừng danh quan Tán,               Huyện Văn Giang tỏ rạng hào quang. Một vùng sậy mọc lau lan,           Nơi bùn sâu có rồng vàng ở trong.    Ðường trăm nẻo giao thông thủy bộ,                      Hưng Yên nay cũng thuở Lương Sơn, Anh hùng mài một lưỡi gươm,            Những loài giá áo túi cơm sá gì.     Khắp mười tỉnh Bắc kỳ sĩ thứ,                       Bất đế Tần mấy chữ không nao,             Một lòng theo ngọn cờ đào, Thề cùng bạch quỷ có tao không mày ! Vè Trương Ðịnh kể về người anh hùng chống Pháp đất Gò Công, Nam Bộ nổi danh với đám lá tối trời: ... Trương Công hùng lược thao tài, Quyết đem binh mã thử vài trận chơi.             Nghĩa thanh sấm động nhất trời, Biết bao hào kiệt đồng lời thệ minh ... Bên cạnh đó, Vè Khâm sai xuất hiện ở Quảng Nam khoảng năm 1886, kể việc triều đình Ðồng Khánh phái khâm sai Nguyễn Thân hợp với quân Pháp đánh dẹp phong trào yêu nước kháng Pháp do Nguyễn Hiệu lãnh đạo. Bài vè vạch trần bộ mặt thật của đạo binh khâm sai. -... Danh vi trấp bảo             Vụ dĩ an dân (!) Khâm sai đại thần, Kéo về Ðà Nẵng. -... Tướng chi tướng dở, Vị luyện quân tình, Chẳng có Tây binh, E không khỏi chết. ... Làm chẳng ra chi, Lại thêm ăn bậy, Lũ quân đi lấy, Các tướng về chia. ...  cái chi cũng xách, Cái quần đã rách, Cái aó đã xơ, Cũng giành mà quơ,             Huống chi cái khá ! Thậm vi khả bỉ, Quân lệnh khâm sai ! Nhiều bài vè không ngần ngại gọi thẳng đích danh bọn mãi quốc cầu vinh. Nhìn chung, vè chống Pháp là bộ phận tiêu biểu của vè lịch sử hòa vào dòng văn học yêu nước chống Pháp của dân tộc.     III.  ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT CỦA VÈ1.Vè có giá trị nghệ thuật khá độc đáo. Phương pháp biểu hiện của vè gắn với mục đích và đặc điểm thể loại. Vè xuất hiện nhằm đáp ứng sự phản ánh tức thời một sự việc, sự kiện. Giá trị trường tồn của vè có ý nghĩa khác với các thể loại khác. Bên cạnh đó, các sáng tác văn học dân gian nói chung sẽ trở thành hoàn thiện hơn qua quá trình sử dụng, lưu truyền. Phần lớn các bài vè lại có vận mệnh ngắn ngủi, thời gian cần thiết để đạt tới một hình thức hoàn chỉnh, trau chuốt ít có được. 2.      Tính đích danh xác thực Thể hiện ở tên bài vè, nội dung được phản ánh trong vè. ... Có một thầy cai ở làng Tuyên Thạnh, Cửa nhà huê cảnh ở tại Bắc Chiên, Có hai vợ hiền mà hư con mắt. ... Thầy xét thầy tra, một ngày trăm ba, cùng là trăm rưỡi. Thầy mắng thầy chưởi, thầy chẳng có thương, Xuồng cá xuồng lươn, tàu cau, dừa, bưởi, Xuồng lớn cắc rưỡi, xuồng nhỏ cắc hai, Trong mấy tháng nay, thầy Cai tiền bộn ... (Vè thầy cai). 3.      Thể thơ Thể vãn 3, 4, 5 tiếng một câu nhanh gọn, sắc bén thích hợp yêu cầu tự sự. Thể lục bát dàn trải thích hợp yêu cầu trữ tình. Có bài vè kết hợp cả hai thể thơ. -. .. Thiên hạ ăn tết, Cũng đã qua rồi, Bước qua năm Mùi, Tây kia lấn nước ... (Vè Tây cướp nước). - Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè giữ trâu, Ra đứng đầu cầu khóc mẹ van cha ... (Vè giữ trâu). 4.      Yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình Vè chủ yếu tự sự. Có khi kết hợp yếu tố trữ tình theo yêu cầu biểu hiện nội dung bài vè. ... Ðồng Nai bốn phía mây đen, Biên Hòa, Gia Ðịnh nỗi niềm xiết bao. Kìa kìa những đấng anh hào, Gò Công, Cần Giuộc trăng sao tỏ ngời. Lòng son rạng vẻ đất trời, Thệ cùng nghịch lỗ ở đời chẳng chung. (Vè trước họa giặc Pháp). 5.      Ngôn ngữ Ngôn ngữ vè mộc mạc, đơn giản, không trau chuốt, gọt dũa. Một số công thức mở đầu: - Nghe vẻ nghe ve, Nghe vè ... - Hai bên cô bác, Lẳng lặng mà nghe ... - Ngồi buồn lấy viết đặt chơi ... (Sưu tầm)</blockquote>

Tên

Mã xác nhận