Thơ Bạch Cư Dị

[_vTiens_]

THƠ BẠCH CƯ DỊ
​

Nguồn: Tổng hợp.
​

TIỂU SỬ TÁC GIẢ

Bạch Cư Dị (772-846) tự là Lạc Thiên, cuối đời hiệu là Hương Sơn cư sĩ, quê ở Hạ Khuê (nay thuộc tỉnh Thiêm Tây), đỗ tiến sĩ năm Trinh Nguyên 16 (800), làm Hiệu Thư lang rồi được thăng làm Tả thập di, Hàn lâm học sĩ. Vì nhiều lần dâng tấu chương đề nghị cải cách nên bị bọn quyền thần bài xích, bị biếm làm Tư Mã Giang Châu, sau chuyển làm Thứ Sử Trung Châu, Hàng Châu, Tô Châu, thái tử thái phó (thầy dạy Thái Tử) trí sĩ với chức Hình Bộ Thượng Thư).

Bạch Cư Dị là nhà thơ hiện thực lớn thời Trung Quốc, đề xướng phong trào Tân Nhạc phủ. Thơ ông mang tính hiện thực sâu sắc, đồng thời thơ trữ tình cũng đạt thành tựu cao, trong đó tiêu biễu là Trường Hận ca và Tỳ bà hành.

Tác phẩm của ông hiện còn Bạch Thị Trường Khánh tập 71 quyển, 3000 bài. Trong các nhà thơ đời Đường, Bạch Cư Dị là người còn lại nhiều thơ nhất.

 

[_vTiens_]

Đông dạ văn trùng

Đông dạ văn trùng

Trùng thanh đông tứ khổ ư thu,
Bất giải sầu nhân văn diệc sầu.
Ngã thị lão nhân thính bất uý,
Thiếu niên mạc thính bạch đầu quân.

Dịch Nghĩa:

Tiếng dế đêm đông ý tứ não nùng hơn mùa thu
Kẻ không biết buồn nghe cũng phải buồn
Ta đã già rồi,nghe chẳng sợ gì
Tuổi trẻ đừng nghe vì nghe thì sẽ bạc đầu.

Dịch Thơ:

Đêm đông nghe tiếng dế

Dế đông sầu gấp mấy thu dồn
Người dửng dưng nghe cũng chạnh buồn.
Già cả như ta nghe chả sợ
Tuổi xanh e sẽ bạc đầu luôn.

Bản dịch của Lê Nguyễn Lưu

 

[_vTiens_]

Đại lân tấu ngôn hoài

Đại lân tấu ngôn hoài

Nhân sinh hà sự tâm vô định?
Túc tích như kim ý bất đồng.
Túc tích sầu thân bất đắc lão,
Như kim hận tác bạch đầu ông!

Dịch nghĩa:

Người ta ở đời , tại sao tâm trí không nhất định ?
Ngày trước với bây giờ ý nghĩ khác nhau.
Ngày trước thì buồn mình không được lên cụ,
Bây giờ lại bực mình phải làm ông lão bạc đầu !

Dịch thơ:

Thay ông hàng xóm nói tâm sự

Người đời sao nghĩ vẩn vơ ?
Tấm lòng khi trước bây giờ khác nhau .
Trước buồn chẳng được sống lâu ,
Nay làm ông lão bạc đầu lại chê !

Bản dịch của Hoàng Tạo dịch

 

[_vTiens_]

Đại mãi tân nữ tặng chư kỹ

Đại mãi tân nữ tặng chư kỹ

Loạn bồng vi mấn,bố vi cân
Hiểu đạp Hàn sơn tự phụ tân
Nhất chủng Tiền Đường giang bạn nữ
Trước hồng kỵ mã thị hà nhân ?

Dịch Nghĩa:

Tóc như cỏ bồng rối bù,khăn bằng vải thô
Sáng sớm dẫm chân trên núi Hàn gánh củi
Một loại gái ở bên bờ sông Tiền Đường
Mặc áo đỏ cỡi ngựa,ấy là loại người gì ?

Dịch Thơ:

Thay lời gái bán củi tặng kỹ nữ

Đầu bù như rạ quấn khăn thô
Sớm dẫm non Hàn gánh củi khô
Gái bến Tiền Đường ai đó nhỉ?
Quần hồng cỡi ngựa biết bao cô!

Bản dịch của Lê Nguyễn Lưu

 

[_vTiens_]

Đỗ Lăng tẩu

Đỗ Lăng tẩu

Đỗ Lăng tẩu, Đỗ Lăng cư,
Tuế chủng bạc điền nhất khoảnh dư.
Tam nguyệt vô vũ hạn phong khởi,
Mạch miêu bất tú đa hoàng tử.
Cửu nguyệt giáng sương thu tảo hàn,
Hòa tuệ vị thục giai thanh can.
Trưởng lại minh tri bất thân phá,
Cấp liễm bạo trung cầu khảo khóa.
Điển tang mại địa nạp quán tô,
Minh niên y thực tương hà như?
Bác ngã thân thượng bạch,
Đoạt ngã khẩu trung túc
Ngược nhân hại vật tức sài làng,
Hà tất câu trảo cứ nha thực nhân nhục?
Bất tri hà nhân tấu hoàng đế,
Đế tâm trắc ẩn tri nhân tệ.
Bạch ma chỉ thượng thư đức âm:
Kinh kì tận phóng kim niên thuế.
Tạc nhật lí tư phương đáo môn,
Thủ trì sắc điệp bảng hương thôn.
Thập gia tô thuế cửu gia tất,
Hư thụ ngô hoàng quyên miễn ân.

Dịch Thơ:

Ông Già Đỗ Lăng (1)

Ông già Đỗ Lăng, quê Đỗ Lăng,
Mấy thửa ruộng xấu cấy quanh năm.
Tháng bak hông mưa, lại gió nóng,
Mạ không lên được đều chết bỏng.
Tháng chín lạnh sớm, sương xuống nhiều,
Gié lúa chưa chín đều héo queo.
Quan trên biết rõ mà không xét,
Thúc lấy đủ tô cầu lập công.
Bán đất, cầm dâu nộp cho đủ.
Cơm áo sang năm trông vào đâu?
Lột áo trên mình ta,
Cướp cơm trong miệng ta.
Hại người hại vật là hùm sói,
Cứ gì cào móng, nghiến răng ăn thịt người!
Không biết người nào tâu hoàng đế,
Vua thương bíêt được người tác tệ.
Chiếu thư nói rõ sự ban ơn;
Kinh kì năm nay tha hết thuế.
Lí dịch mới đến ngày hôm qua,
Tay cầm sắc điện dán thôn nhà.
Mười nhà chịu thuế, chín đã đóng,
Ơn vua tha thuế cũng bằng thừa!

Bản dịch của Doãn Kế Thiện

 

[_vTiens_]

Độc Lão Tử

Độc Lão Tử

Ngôn giả bất tri, tri giả mặc
Thử ngữ ngô văn vu Lão quân
Nhược đạo Lão quân thị tri giả
Duyên hà tự nhược ngũ thiên văn.

Dịch Nghĩa:

Người nói ra thì không biết, mà người biết thì im lặng
Lời đó ta nghe được của Lão quân
Nếu nói rằng Lão quân là người biết (đạo)
Thì vì sao còn viết ra những năm nghìn chữ?

Dịch Thơ:

Lão quân từng có huấn ngôn
Kẻ ngu lắm tiếng, người khôn ít lời
Nếu như Người hiểu lẽ đời
Năm ngàn chữ ấy há Trời viết chăng?

 

[_vTiens_]

Bạch Vân tuyền

Bạch Vân tuyền

Thiên Bình Sơn thượng Bạch Vân tuyền
Vân tự vô tâm thủy tự nhàn
Hà tất bôn xung sơn hạ khứ ?
Cánh thiêm ba lãng hướng nhân gian.

Dịch Nghĩa

Trên núi Thiên Bình có suối Bạch Vân
Mây vốn vô tâm, nước vốn nhàn hạ
Bôn ba xuống núi làm chi gấp ?
Tạo nên sóng gió nơi nhân gian

Dịch Thơ

Suối Mây Trắng

Ngọn Thiên Bình, suối Bạch Vân
Mây hờ hững cuốn, nước nhàn nhã trôi
Xuống chi dưới núi réo sôi
Gây thêm những lớp sóng dồi nhân gian.

Bản dịch của Hoài Anh

 

[_vTiens_]

Cảm cố Trương bộc dịch chư kỹ

Cảm cố Trương bộc dịch chư kỹ

Hoàng kim bất tích mãi nga mi
Giản đắc như hoa tam tứ chi
Ca vũ giáo thành tâm lực tận
Nhất triêu thân khứ bất tương tuỳ !

Dịch Nghĩa

Không tiếc vàng,bỏ ra mua gái mày ngài,
Chọn được ba bốn cô nàng đẹp như hoa.
Dạy cho họ biết hát múa,hơi sức ông kiệt quệ,
Một sớm đem thân ra đi,chẳng cô nào theo!

Dịch Thơ

Cảm nghĩ về các kỹ nữ của ông Trương bộc dịch đã mất

Mua gái mày xanh chẳng tiếc vàng,
Như hoa khéo chọn mấy cô nàng.
Dạy cho múa hát bao công sức,
Một sớm về âm chẳng kẻ màng!

Bản dịch của Lê Nguyễn Lưu

 

[_vTiens_]

Cỏ

Cỏ

Li li nguyên thượng thảo
Nhất tuế nhất khô, vinh.
Dã hỏa thiêu bất tận,
Xuân phong xuy hựu sinh.
Viễn phương xâm cổ đạo,
Tình thúy tiếp hoang thành.
Hựu tống vương tôn khứ,
Thê thê mãn biệt tình.

Dịch Thơ:

Cỏ

Đồng cao cỏ mọc như chen.
Khô tươi thay đổi hai phen năm tròn.
Lửa đồng thiêu cháy vẫn còn,
Gió xuân thổi tới mầm non lại trồi.
Xa xa thơm ngát dặm dài,
Thành hoang láng biếc khí trời tạnh mưa.
Vương tôn đi lại tiễn đưa,
Biết bao tình biệt đầm đìa lướt theo.

Bản dịch của Tản Đà

 

[_vTiens_]

Dạ vũ

Dạ vũ

Tảo cùng đề phục yết,
Tàn đăng diệt hựu minh.
Cách song tri dạ vũ,
Ba tiêu tiên hữu thanh.

Dịch nghĩa:

Trùn sớm kêu rồi ngừng ,
Đèn tàn lụi lại sáng ,
Cách cửa sổ biết có đêm mưa ,
Vì vừa mới nghe tiếng lộp độp trên tàu lá chuối.

Dịch thơ:

Mưa đêm

Dế giun rên mỏi lại ngừng ,
Đèn tàn muốn tắt lại bừng sáng ra.
Cách song đêm biết mưa sa ,
Tiếng nghe lộp độp chăng là tàu tiêu .

Bản dịch của Tản Đà