Tuy là quốc gia đã từng chiến thắng giặc ngoại xâm làm vang lừng lịch sử dân tộc, nhưng trong 30 năm kháng chiến, Việt Nam đã thất bại và trở thành thuộc địa của Pháp. Vì sao vậy? Đó là một câu hỏi có vô số câu trả lời.
Thứ nhất phải kể đến sự suy yếu của nhà Nguyễn. Vua là một ngôi vị quan trọng trong sự mạnh yếu, hòa bình hay chiến tranh, độc lập hay bị cai trị của đất nước. Nhưng thật không may, thời đó có được mấy trung thần yêu nước. Ông vua đứng đầu sa đọa, ăn chơi, nhu nhược, hèn nhát thì sao có được một quốc gia hùng mạnh. Giặc vừa tới, quân sĩ đã run sợ (như trong lần Pháp tấn công đồn Thuận An) là do đâu? Đó là do trách nhiệm cảu vua. Vua là người đứng đầu trên tất cả mà còn như vậy thì quân sĩ không hèn nhát mới thật lạ. Sự suy sụp của Việt Nam có một phần trách nhiệm của vua Tự Đức. Bao lần triều đình chấp nhận kí các bản hiệp ước, dần chấp nhận sự cai trị của Pháp trên tổ quốc quê hương. Đó thật là một hành động bán nước không thể tha thứ của triều Nguyễn. Chính triều Nguyễn đã chấm dứt nền độc lập của Tổ quốc.
Song, không phải ai cũng nhu nhược, hèn nhát, không biết lo cho tương lai dân tộc. Như Nguyễn Tri Phương anh dũng chống trả nhưng thất bại; Hoàng Diệu bất khuất chống Pháp bảo vệ thành Hà Nội, và còn nhiều cuộc nổi dậy khác. Trong đó không thể không kể đến sự giúp sức mạnh mẽ của nhân dân (trong việc giết được Rivie). Nhưng rồi cũng là do triều đình Huế đã bỏ lỡ một cơ hội để đuổi Pháp ra khỏi Việt Nam vì không có biện pháp kiên quyết, tạo điều kiện cho Pháp tăng viện binh. Như vậy triều đình Huế không những bỏ đi nỗ lực của chính họ mà còn cả nỗ lực của nhân dân.
Mặt khác, trong thời gian kháng chiến lan rộng ra toàn quốc, triều Nguyễn vẫn từ chối cải cách và thi hành các chính sách đối nội, đối ngoại lỗi thời, không có tính đột phá, mở mang ra tầm quốc tế: ra sức vơ vét tiền của trong nhân dân để phục vụ cho cuộc sống xa hoa và bồi thường chiến phí cho Pháp dẫn đến các ngành kinh tế nông, công, thương nghiệp bị sa sút, đời sống nhân dân cơ cực. Trần Quốc Tuấn từng dạy phải biết đoàn kết toàn dân tộc trước giặc ngoại xâm. Nhưng triều Nguyễn không làm được vậy. Các quyết định (kí hiệp ước) của triều Nguyễn càng làm dân tộc ta bị chia ra, kẻ tham tiền theo Pháp, kẻ yêu nước nổi lên. Đất nước tan rã, mất đoàn kết là một lí do khá to lớn trong việc mất nước.
Trên là những lí do trong nước.
Thứ hai, về phía Pháp. Ta biết rằng Việt Nam là một đất nước đóng kín, không giao du, trao đổi với nước ngoài nên ta là một đất nước khá lạc hậu. Còn Pháp là một đất nước phát triển, hiện đại. Như vậy có thể biết rằng vũ khí chiến tranh của Pháp khác hoàn toàn so với Việt Nam ta: hiện đại hơn, tân tiến hơn và trên hết là sức công phá của chúng. Việt Nam ta còn phải sử dụng những vũ khí khá thô sơ. Tóm lại, Pháp có một lợi thế hơn hẳn so với nước ta.
Đó là những lí do chính trong việc thất bại của Việt Nam ta trong khoảng thời gian này.
