SỰ THỐNG NHẤT ÐỨC
Ðến giữa thế kỷ XIX, việc thống nhất Ðức cũng như thống nhất Ý thành những quốc gia dân tộc độc lập là một nhu cầu tất yếu của lịch sử. Nhưng ở Ðức, sự thống nhất này không phải do quần chúng cách mạng tiến hành từ dưới lên, mà do Bismarck đứng đầu phái quân phiệt phản động Phổ thực hiện từ trên xuống. Quá trình thống nhất này là quá trình Phổ hóa nước Ðức, điều này ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển về sau của Ðức.
I. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ TBCN Ở ÐỨC VÀ NHỮNG KHẢ NĂNG THỐNG NHẤT ÐẤT NƯỚC
Sau khi cách mạng 48-49 thất bại, liên hiệp Ðức cũ được khôi phục, tình trạng chia cắt Ðức vẫn tồn tại như cũ. Ðến những năm 50, chủ nghĩa tư bản Ðức phát triển mạnh, yêu cầu thống nhất Ðức được đặt ra một cách cấp thiết hơn bao giờ hết.
1. Sự phát triển của CNTB ở Ðức.
1.1. Công nghiệp.
Sau cách mạng 1848, nền đại công nghiệp Ðức bắt đầu phát triển nhanh chóng, đặc biệt ở Phổ và các bang khác của Ðức. Có thể nói rằng thời kỳ này Ðức từì một nước nông nghiệp chuyển sang một nước công nghiệp. Từ 1846 đến 1861, số lượng động cơ hơi nước tăng gấp 6 lần, sản phẩm công nghiệp tăng gấp đôi. Công nghiệp khai khoáng và luyện kim phát triển, nhất là than đá vùng Rhin và Sarre. Từ 1860-1870, sản lượng than tăng từ 12 triệu tấn lên 23 triệu tấn. Giao thông vận tải cũng phát triển. Từ 1850-1870, mạng lưới đường sắt tăng gần gấp ba lần: 3869 km lên đến 11.523 km. Ngoại thương cũng phát triển.
Nhìn chung, giữa thế kỷ X1X, toàn bộ nước Ðức được lôi cuốn vào cao trào cách mạng công nghiệp. Tuy nhiên, tình trạng thủ công nghiệp gia đình vẫn còn tồn tại khá nhiều và trước sự phát triển của công nghiệp, thợ thủ công ở Ðức cũng bị phá sản trầm trọng.
1.2 Nông nghiệp.
Ngày 2.3.1850, Phổ ban hành luật cải cách nông nghiệp gọi là Ðiều hòa các quan hệ giữa địa chủ và nông dân, trong đó khoảng chừng hai mươi thứ nghĩa vụ phong kiến không quan trọng được bãi bỏ, còn những thứ nghĩa vụ cơ bản như tô, lao dịch thì phải chuộc bằng những khoản tiền rất cao...Vì phải nộp chuộc, nông dân bị phá sản, bần cùng hóa; còn địa chủ thì ngày càng giàu lên nhờ những đạo luật trên. Có được số tiền chuộc lớn, quí tộc địa chủ ở Phổ và nhiều nơi khác có thêm điều kiện để chuyển sang kinh doanh nông nghiệp theo hướng TBCN ( sử dụng rộng rãi máy móc, phân bón hóa học và sức lao động làm thuê của cố nông để tăng năng suất cây trồng, mở xí nghiệp chế biến nông sản, một số còn kinh doanh công nghiệp nặng). Ðó là sự phát triển của kinh tế Yunker, tức là kinh tế hàng hóa của đại địa chủ với việc sử dụng lao động làm thuê mà Lênin gọi là "con đường kiểu Phổ ".
2. Con đường thống nhất Ðức.
Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Ðức làm cho vấn đề thống nhất đất nước trở nên cấp bách vì vấn đề cơ bản của chủ nghĩa tư bản Ðức là vấn đề thị trường dân tộc. Việc thống nhất Ðức từ 1848-1871 là cuộc đấu tranh giữa hai con đường:
2.1.Con đường từ dưới lên: được tiến hành bằng phong trào cách mạng của quần chúng, lật đổ chế độ phong kiến phản động, thành lập một nước cộng hòa thống nhất do giai cấp tư sản hoặc giai cấp vô sản lãnh đạo. Nhưng ở Ðức, giai cấp tư sản đã trở nên phản động, còn giai cấp vô sản thì chưa trưởng thành và chưa đủ khả năng lãnh đạo cách mạng.
2.2. Con đường từ trên xuống: được thực hiện bằng những cuộc chiến tranh giữa các vương triều, dưới sự lãnh đạo của quí tộc Junkers mà người đại diện là Ottovon Bismarck, thủ tướng kiêm bộ trưởng ngoại giao Phổ. Bismarck đã hướng việc thống nhất Ðức theo con đường phản động từ trên xuống bằng sắt và máu.
II. PHONG TRÀO CÔNG NHÂN TRONG THỜI KỲ THỐNG NHẤT
Do ảnh hưởng của phong trào thống nhất ở Ý năm 1860, sinh hoạt chính trị ở Ðức khôi phục mạnh. Trong thời kỳ này, các hội công nhân hoạt động mạnh mẽ, những vấn đề chính trị được đem ra thảo luận rộng rãi.
Nhờ sự trưởng thành về mặt ý thức giai cấp, bộ phận tích cực nhất của giai cấp vô sản Ðức thấy cần thiết phải lập ra một tổ chức chính trị độc lập của mình. Do đó, tháng 5.1863, đại biểu của các tổ chức công nhân 11 thành phố quyết định thành lập Liên minh công nhân toàn Ðức do Lassalle làm chủ tịch. Nhưng Lassalle lại không làm cho Liên minh trở thành một tổ chức cách mạng có tính chất quần chúng.
Lassalle phủ nhận đấu tranh giai cấp, chuyên chính vô sản, chủ trương nhà nước nhân dân tự do, thay thế cách mạng bằng con đường cải lương và xem nông dân là đám đông phản động. Lassalle đã đưa ra ba luận điểm:
- Qui luật sắt của tiền lương: để hạn chế yêu cầu của công nhân là đấu tranh đòi cải thiện đời sống.
- Nhà nước phi giai cấp: Lassalle cho rằng nhà nước là nhà nước nhân dân tự do, không đại diện cho một giai cấp, phủ nhận chuyên chính vô sản để gạt bỏ việc tổ chức một Ðảng vô sản độc lập của giai cấp công nhân.
- Phủ nhận liên minh giai cấp: Lassalle phủ nhận liên minh công nông và cho rằng ngoài giai cấp vô sản ra, tất cả các tầng lớp xã hội khác đều hoàn toàn phản động, nhất là nông dân. Lassalle cho nông dân là một "đám đông phản động".
Về vấn đề thống nhất Ðức, Lassalle ngã về phía Bismarck, chủ trương thực hiện thống nhất Ðức theo con đường Phổ hóa.
Tóm lại, Liên minh công nhân toàn Ðức thành lập 1863 chỉ là một tổ chức mang tính chất Lassalle chủ nghĩa, không thể đại diện cho quyền lợi của giai cấp công nhân và đấu tranh cho quyền lợi đó. Vì thế giai cấp công nhân Ðức không có khả năng lãnh đạo công cuộc thống nhất Ðức.
III. QUÁ TRÌNH THỐNG NHẤT ÐỨC
Dìo hoàn cảnh lịch sử , công cuộc thống nhất Ðức không thể thực hiện từ dưới lên bằng biện pháp cách mạng bởi vì dưới ảnh hưởng của Lassale, "Liên minh công nhân toàn Ðức" không thể đại diện cho quyền lợi của giai cấp công nhân, không thể lãnh đạo được cuộc đấu tranh thống nhất còn giai cấp tư sản thì hèn nhát, sẳn sàng thỏa hiệp với quí tộc phong kiến. Công cuộc thống nhất Ðức được thực hiện từ trên xuống do địa chủ phản động đã lợi dụng tình hình lúc bấy giờ để duy trì và mở rộng quyền thống trị của mình ra toàn nước Ðức .
Quá trình thống nhất Ðức trải qua hai giai đoạn.
1. Giai đoạn 1: thống nhất bắc Ðức 1864 - 1867:
- Chiến tranh với các công quốc: năm 1864, Bismarck bắt đầu thực hiện kế hoạch thống nhất bằng vũ lực. Phổ thỏa hiệp với Áo tấn công Ðan Mạch để thôn tính Schleswig và Holstein là hai địa bàn chiến lược quan trọng ở Bắc hải và Baltique. Ðan Mạch bại trận, Phổ và Áo chia nhau hai công quốc (Phổ chiếm Schleswig - Áo chiếm Holstein). Sự phân chia này là âm mưu của Bismarck để Phổ có thể kiếm cớ gây hấn với Áo bất cứ lúc nào, vì quân đội Phổ muốn đến Schleswig phải qua Holstein của Áo .
- Chiến tranh Áo-Phổ: (1866) tranh nhau vấn đề lãnh đạo Ðức. Phổ tìm mọi cách cô lập và khiêu khích Áo, buộc Áo phải ra lệnh động viên quân đội. Chiến sự diễn ra trong sáu tuần, quân Phổ thắng lớn ở Sadowa rồi tiến sâu vào lãnh thổ Áo. Hiệp ước Áo-Phổ được ký kết. Bị thua trong cuộc chiến tranh, Aïo rút khỏi liên hiệp Ðức (thành lập từ 1815).
Thông qua các cuộc chiến tranh, sự nghiệp thống nhất Ðức nằm hẳn trong tay bọn Yunkers Phổ. Áo không còn ảnh hưởng gì đến công việc thống nhất ở Ðức. Liên hiệp Ðức cũ cũng bị xóa bỏ và Bismarck bắt tay vào việc thành lập một nước Ðức với sự lãnh đạo của Phổ. Năm 1867, Liên hiệp Bắc Ðức mới gồm 18 nước nhỏ và ba thành thị được thành lập. Vua Phổ được phong làm chủ tịch Liên hiệp Bắc Ðức và là tổng chỉ huy các lực lượng vũ trang của hiệp bang. Ngày 17.4.1867, Hiến pháp của Liên bang được thông qua và quốc hội liên bang Ðức được thành lập.
2. Giai đoạn 2: hoàn thành thống nhất:
Việc hoàn thành thống nhất xuống các bang miền nam Ðức được tiến hành thông qua chiến tranh Pháp-Phổ 1870
- Nguyên nhân sâu xa:
Bismarck muốn mở rộng quyền thống trị đến các quốc gia Nam Ðức nhưng vấp phải sự cản trở của Pháp. Napoléon III không muốn Phổ cường thịnh, trở thành một láng giềng nguy hiểm cho Pháp. Mặt khác, Napoléon muốn củng cố Ðế chế II đang lung lay bằng một cuộc chiến tranh thôn tính các nước ở phía Tây của Ðức. Bismarck đã mưu mô gây thù hằn giữa hai dân tộc Pháp-Ðức để làm cho chiến tranh bùng nổ.
- Nguyên cớ trực tiếp: vấn đề tranh chấp ngôi vua Tây Ban Nha và sự kiện bức diện Ems giả mạo.
Chiến tranh chia làm hai giai đoạn:
+ Chiến tranh giữa vua Pháp và vua Phổ: 4.8 - 2.9.1870.
+ Chiến tranh giữa nền cộng hòa Pháp và Phổ: 2.9 - 28.1.1871.
Mặc dù Pháp có ưu thế hơn Ðức về quân đội và vũ khí, nhưng quân đội của Napoléon III bị đánh bại nhanh chóng và thất bại nhục nhã ở Sedan. Ðế chế II bị lật đổ ngày 4.9.1870, nền cộng hòa III được thiết lập. Bismarck tiếp tục chiến tranh chống nền cộng hòa Pháp, tàn sát và cướp bóc nhân dân Pháp. Ngày 28.1.1871. Chính phủ vệ quốc của giai cấp tư sản Pháp xin đình chiến và dâng Paris cho địch trong lúc lực lượng kháng chiến còn mạnh. Theo hiệp ước ngày 26.2.1871, Pháp phải nhường Alsace và Lorraine cho Ðức và bồi thường 5 tỷ Franc chiến phí.
Ngày 18.1.1871, ít ngày trước khi Pháp đầu hàng, đế chế Ðức được thành lập ở Versailles; Vinhem I được suy tôn thành Ðức hoàng. Ðức trở thành một liên bang thống nhất dưới quyền tối cao của một hoàng đế cai trị theo hiến pháp 1867. Chính sách "Phổ hóa Ðức" của Bismarck thắng lợi hoàn toàn.
IV. KẾT QUẢ VÀ Ý NGHĨA
Sự thống nhất Ðức là một sự kiện tiến bộ vì nó tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển mọi mặt của xã hội Ðức. Tuy nhiên, con đường thực hiện thống nhất lại là con đường phản nhân dân, phản dân chủ do quí tộc Phổ dựa vào đại tư sản phản động Ðức thực hiện. Vì vậy, Ðức trở thành một căn cứ quan trọng cho chủ nghĩa quân phiệt xâm lược và hiếu chiến, một lò lửa của các cuộc chiến tranh thế giới.
Lúc bấy giờ khả năng thống nhất Ðức bằng con đường từ dưới lên không thực hiện được vì chính đảng Marx xít của giai cấp vô sản Ðức thành lập quá muộn, lúc công cuộc thống nhất sắp kết thúc (1869) trong khi đó thì Lassalle đã biến Liên minh công nhân toàn Ðức thành chỗ dựa của Bismarck. Sự thành lập khá muộn của đảng chủ nghĩa xã hội dân chủ Ðức làm cho giai cấp vô sản Ðức không thể ngăn cản việc thống nhất từ trên xuống của Bismarck với sự duy trì những đặc quyền của bọn Yunkers.
(Sưu tầm)
