Sự hình thành nhà nước aten

[Trang Dimple]

Sự hình thành nhà nước Aten
​

Aten là một quốc gia thành thị xuất hiện trên vùng bán đảo Attích (thuộc Trung Hy Lạp). Đó là một vùng đồng bằng hẹp đất đai không phì nhiêu, nhiều đồi núi, khí hậu lại khô khan, lượng mưa hang năm không đáng kể. Attích có nhiều đá quý, mỏ sắt, mỏ bạc, đất sét chất lượng cao và vùng bờ biển dài với nhiều vịnh và hải cảng thuận tiện cho hoạt động thương mại. Nhìn chung, thiên nhiên xứ Attích không tạo nên những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển và canh tác cây lương thực, nhưng lại rất thích hợp cho sự phát triển của một nền kinh tế công thương nghiệp và mậu dịch hang hải.

Cư dân sống trên bán đảo Attích là nhánh người Hy Lạp – người Iônien. Trước khi nhà nước ra đời, các cư dân này vẫn còn sống trong giai đoạn mạt kì của xã hội thị tộc. Có 4 bộ lạc, mỗi bộ lạc bao gồm 30 thị tộc, cư trú ở 4 khu vực khác nhau. Theo truyền thống, Đại hội nhân dân vẫn là cơ quan có quyền lực cao nhất quyết định các vấn đề hệ trọng của mỗi bộ lạc.

Ngoài ra, mỗi bộ lạc đều có một hội đồng quý tộc (gồm các tộc trưởng của 30 thị tộc) và một thủ lĩnh quân sự - người Hy Lạp gọi là Badilơ (Basilêus), do Đại hội nhân dân bầu ra, phụ trách quân sự, xét xử các vụ kiện tụng và tổ chức các buổi tế lễ tôn giáo. Theo thời gian và cùng với sự phát triển của nền kinh tế công thương nghiệp, ranh giới ngăn chặn giữa các thị tộc, các bộ lạc dần dần bị xóa nhòa. Cư dân của 4 bộ lạc đã sống đan xen nhau, mối quan hệ huyến thống lỏng lẻo dần. Kết quả là 4 bộ lạc ở xứ Attích đã tập hợp lại thành một liên minh bộ lạc, lấy Aten làm thủ phủ. Những điều kiện và tiền đề cho sự xuất hiện xã hội có giai cấp và nhà nước đã chin muồi.

Như vậy nhà nước Aten ra đời trên cơ sở thống nhất toàn thể cư dân bốn bộ lạc dưới quyền quản lý chung của một cơ quan hành chính duy nhất, thay thế cho các cơ quan quản lý dân chủ riêng lẻ cũ của các bộ lạc. Đồng thời, hội nghị quý tộc của mỗi bộ lạc cũng bị xóa bỏ và thay thế bằng Đại hội của toàn thể công dân Aten. Công cuộc thống nhất có ý nghĩa trọng đại đó, theo truyền thuyết là do một vị anh hung thành Aten lúc bấy giờ là Têdê (Thésée) thực hiện một cách hòa bình, theo nguyên tắc tự nguyện, không gây ra thù oán hay xung đột đổ máu gì.

Têdê còn phân chia toàn thể dân tự do Aten thành 3 đẳng cấp giàu nghèo khác nhau, không phân biệt thuộc thị tộc hay bộ lạc nào: quý tộc, nông dân và thợ thủ công. Đẳng cấp quý tộc giàu có chiếm hữu nhiều đất đai của công xã và nắm bộ máy nhà nước, còn hai đẳng cấp nông dân và thợ thủ công, tức là quần chúng nhân dân (demos) thì có tài sản ít hơn và địa vị xã hội thấp kém hơn.

Một số nông dân Attích bị cướp mất ruộng đất, dần dần biến thành tá ddienf cày ruộng cho quý tộc và phải nộp cho chúng 5/6 số hoa lợi thu hoạch; một số khác vì nợ nần chồng chất mà buộc phải tự gán mình, có khi gán cả vợ con mình làm nô lệ cho chủ nợ.

Như vậy là tổ chức thị tộc (gens) của người Aten đã bị tan rã và nhường chỗ cho một xã hội có giai cấp, nền chính trị toàn dân của chế độ bộ lạc cũ đã nhường chỗ cho nền chuyên chính của giai cấp quý tộc thị tộc. Đại hội nhân dân vẫn tiếp tục tồn tại nhưng nó đã biến thành một cơ quan tư vấn. Tất cả mọi quyền bính đều do Hội đồng trưởng lão (Arêôpagiơ), gồm đại biểu của giai cấp quý tộc thị tộc, nắm lấy. Lúc ấy, “vua” (tức là “badilơ) cũng bị phế truất. Chín vị chấp chính quan (archontes), chọn trong hàng ngũ quý tộc, được cử giữ những chức vụ cao nhất trong bộ máy nhà nước Aten.

Cũng ở thờ kì này, xứ Attích chia làm 48 khu vực hành chính nhỏ; mỗi bộ lạc cũ có 12 khu vực. “Thiết chế đó – theo lời Engghen – đã phá hoại tổ chức thị tộc về hai mặt. Một mặt vì nó đã tạo ra một quyền lực công cộng, cái lực lượng không còn đơn giản là đồng nhất với toàn thể nhân dân vũ trang. Và thứ hai là lần đầu tiên nó đã phân chia nhân dân không căn cứ theo những tập đoàn thân thuộc, mà là căn cứ theo địa vực cư trú.”

NGUỒN :diendankienthuc.Net*